Bachtin M.: O metodologii literaturoznawstwa
- autor – jest obecny tylko w całym utworze, nie ma go w poszczególnych elementach całości ani w treści oderwanej od całości. Można go wskazać tu, gdzie forma i treść się łączą;
- s. 89 twórcę widać tylko w tym, co stworzył, nigdy poza tym;
- idealny słuchacz jest odbiciem autora. Nie może wnieść niczego własnego do utworu idealnego i zamysłu autora.
Poznanie rzeczy a poznanie jednostki:
- rzecz – naga, martwa, posiada tylko zewnętrzność, istnieje dla innego - poznającego. Pozbawiona wnętrza. Może być tylko przedmiotem zainteresowania praktycznego;
- myślenie o jednostce – pytanie, dialog. Konieczne jest samoodkrywanie się osobowości. Pytanie zadaje pytający poznawanemu. Kryterium to nie ścisłość poznania a głębokość przenikania. Poznanie kieruje się ku temu, co indywidualne.
Ścisłość, jej znaczenie i granice:
- zakłada zgodność rzeczy samej z sobą, potrzebna do opanowania praktyki;
- granicą ścisłości w naukach ścisłych jest identyczność. W badaniach literackich ścisłość – przezwyciężenie obcości obcego bez przekształcania go w coś, co byłoby całkiem moje (podstawienia i unowocześnianie). Ważna głębia – konieczność dotarcia do twórczego jądra osobowości;
- podmiot nie może być badany jak rzecz, bo poznać go można tylko dialogowo;
- poznanie dialogowe – to spotkanie;
- dialog zakłada istnienie odrębnych chronotopów pytającego i odpowiadającego. Jak z odpowiedzi nie rodzi się nowe pytanie, to wypada ona z dialogu i wchodzi w skład poznania systemowego, bezosobowego.
Granice tekstu i kontekstu:
- rozumienie w literaturze i nauce o literaturze jest zawsze historyczne i upersonifikowane;
- rzecz, by wpłynąć na osobowość, musi ujawnić swój potencjał sensu, stać się słowem;
- rzecz i osobowość – to nie absolutne substancje a granice;
- kontekst jest zawsze personalistyczny, to dialog bez końca;
- myśl i praktyka – między 2 skrajnościami – ustosunkowaniem się do rzeczy i ustosunkowaniem się do osobowości;
- obrazy – symbole – wielka rola w literaturze. W odróżnieniu od mitu – tu jest świadomość niepokrywania się z własnym sensem;
- interpretacja symbolu pozostaje symbolem. Określenie senu – przewidywanie rozrastania się kontekstu;
- ujawnienie sensu – 1) względna racjonalizacja sensu (analiza naukowa), 2) pogłębianie go za pomocą innych sensów (interpretacja filozoficzno-artystyczna);
- forma – pomost ku nowej treści. Kiedyś była implicytną treścią. Treść poprzedzała utwór;
- znaczenie elementów utworu – dostępne wszystkim. Ale już aspekt wartościująco-emocjonalny jest znaczący dla ludzi powiązanych warunkami życia na przykład. Wyrażanie stosunków emocjonalno-wartościujących – może być w intonacji;
- „mały czas” – współczesność, bliska przeszłość i bliska przyszłość. Tu obowiązuje przeciwstawienie tego, co nowe i tego, co przestarzałe;
- nie ma granic kontekstu dialogowego, nawet sensy przeszłe nie mogą być ustabilizowane.
krajanka29