Polekowe uszkodzenia narządu słuchu i równowagi
Czynnikami zwiększajacymi ryzyko ototoksyczności leków są:
- niewydolność nerek,
- stosowanie przez dłuższy czas lub w dużych dawkach leków ototoksycznych albo uprzednie leczenie nimi,
- wiek ponad 60 lat lub okres wczesnego dziecinstwa,
- choroby ucha wewnętrznego
- ekspozycja na hałas i hipertermia,
- predyspozycja osobnicza
Kliniczne objawy polekowego uszkodzenia ucha wewnętrznego to : upośledzenie słuchu o różnym nasileniu – od niedosłuchu do całkowitej głuchoty, szumy uszne, zaburzenia równowagi, zawroty głowy, nudności.
Do najbardziej ototoksycznych (a zarazem nefrotoksycznych) leków należą: antybiotyki aminoglikozydowe – streptomycyna, kanamycyna, neomycyna, amikacyna, gentamycyna, tobramycyna oraz antybiotyki z grupy polimyksyn – wiomycyna, wankomycyna, kapreomycyna.
Streptomycyna i gentamycyna wywołują głównie zaburzenia równowagi, w mniejszym stopniu upośledzają słuch. Wśród antybiotyków aminoglikozydowych najmniej toksyczna dla narządu słuchu i równowagi okazala się netylmycyna.
Uszkodzenie narządu słuchu i/lub równowagi mogą wywołać: salicylany, indometacyna, furosemid, kwas etakrynowy, chinina, chinidyna, cisplatyna, fluorouracyl, bleomycyna, doustne środki antykoncepcyjne, środki zawierające jod.
Dzwonienie w uszach i upośledzenie słuchu może wystąpić po stosowaniu chlorochiny w dawce 500 mg raz na tydzień przez kilka miesiecy, zwłaszcza u osób z uprzednio istniejącym upośledzeniem słuchu.
Polekowe uszkodzenia narządu wzroku
Uszkodzenia narządu wzroku, dotyczące wszystkich lub poszczególnychjego elementów, charakteryzujące się m.in.: zmniejszeniem ostrości wzroku, zaburzeniami widzenia barwnego, ubytkami w polu widzenia oraz zmianami obserwowanymi w badaniach elektofizjologicznych, są częstym wynikiem działania niepożądanego wielu leków, stosowanych zarówno miejscowo, jak i ogólnie.
Odkładanie się złogów w rogówce i spojówce może powodować epinefryna, preparaty srebra i złota. Złogi w rogowce pojawiają się ponadto u osób leczonych chlorochiną, pochodnymi fenotiazyny, indometacyny, amiodaronem. Zmiany te są z reguły odwracalne. Zapalenie rogówki powodują niekiedy leki używane do znieczulenia rogówki, karbimazol, obrzęk rogówki – mepakryna i rzadziej – doustne leki antykoncepcyjne. Pękanie rogówki, jej stan zapalny oraz zapalenie spojowek występują podczas leczenia dużymi dawkami cytarabiny, cyklofosfamidu.
Zmiany w soczewce, polegające na jej zmętnieniu i powstaniu zaćmy, mogą wystapić po długotrwałej terapii jaskry lekami zawężającymi źrenicę, po stosowaniu kortykosteroidów, chlorchiny, pochodnych fenotiazyny, chlorpropamidu, busulfanu.
Polekowe uszkodzenia siatkówki są poważnym powikłaniem, z reguły nieodwracalnym. Występują po stosowaniu chlorchiny indometacyny, fenylbutazonu, kortykosteroidów, pochodnych fenotiazyny, mepakryny, doustnych środków antykoncepcyjnych, dlatego po stwierdzeniu pierwszych oznak uszkodzenia siatkowki należy wymienione leki natychmiast odstawić. Karboplatyna stosowana w dużych dawkach może wywołać zapalenie siatkówki, naczyniówki, zapalenie nerwu wzrokowego, a nawet ślepotę korową. Krwawe wylewy do siatkówki stwierdza się niekiedy po stosowaniu warfaryny.
Uszkodzenie nerwu wzrokowego występuje niekiedy po stosowaniu : amiodaronu, streptomycyny, cykloseryny, chloramfenikolu, etambutolu, glibenklamidu, polimyksyny B, sulfonamidów, izoniazydu, chininy, chlorchiny,
rozniczka1