Ćw. 1 PRAWO CYWILNE
Wyróżniamy 2 rodzaje przepisów:
Ø bezwzględnie obowiązujące – są one skuteczne wobec wszystkich; ich stosowania strony nie mogą wyłączyć w stosunku do siebie. Przepisy te dominują w prawie rzeczowym i spadkowym.
Ø względnie obowiązujące – są skuteczne jedynie pomiędzy stronami danego stosunku cywilno – prawnego. Obowiązują one dopiero wtedy, gdy strony nie umówiły się inaczej. Przeważają w prawie zobowiązań.
Zdarzenia cywilno – prawne
zachowania podmiotów prawa
zdarzenia w ścisłym znaczeniu, np. urodziny, śmierć (niezależne od naszej woli)
zachowania faktyczne
zachowania konwencjonalne
niezgodne z prawem, np. niewykonanie zobowiązania, czyny niedozwolone
zgodne z prawem, np. znalezienie rzeczy niczyjej
czynności niekoniecznie ukierunkowane na wywołanie skutków prawnych, np. przebaczenie
czynności ukierunkowane na wywołanie skutków prawnych, np. czynności prawne
- konstytutywne orzeczenia sądu (wyrok rozwodowy)
- decyzje administracyjne
Ćw. 2 PRAWO CYWILNE
Początek zdolności prawnej:
Zdolność prawna nasciturusa (dziecka poczętego nienarodzonego). Dziecko poczęte nienarodzone nie ma zdolności prawnej czyli nie staje się podmiotem prawa cywilnego w momencie poczęcia. Jednakże obowiązuje szereg przepisów regulujących problematykę ochrony majątkowych praw nasciturusa, prawa te przysługują mu z momentem żywych narodzin:
Ø art. 927 §2 KC: dziecko poczęte nienarodzone nie może dziedziczyć, jednak może być spadkobiercą gdy urodzi się żywe (w chwili otwarcia spadku)
I grupa spadkowa to zstępni i współmałżonkowie
Gdy dziecko umrze po 2 dniach – cały spadek przechodzi na matkę
Gdy dziecko urodzi się martwe – dziedziczą oprócz matki inne osoby (np. rodzice zmarłego ojca) – II grupa spadkowa
Ø art. 75 Kodeks Rodzinno Opiekuńczy – można uznać dziecko nawet nie urodzone, jeżeli zostało już poczęte.
Ø art. 182 KRiO – dla dziecka poczętego, lecz jeszcze nie urodzonego, ustanawia się kuratora, jeżeli jest to potrzebne do strzeżenia przyszłych praw dziecka. Kuratela ustaje z chwila urodzenia się dziecka.
Przepisów tych nie można przyjmować jako przyznające zdolność prawną nasciturusowi, są to bowiem przepisy które chronią interesy dziecka poczętego jeszcze nie narodzonego.
Koniec zdolności prawnej:
Śmierć osoby fizycznej powoduje utratę zdolności prawnej. Osoba zmarła przestaje być podmiotem praw i obowiązków z zakresu prawa cywilnego a przysługujące jej dotychczas prawa i ciążące na niej obowiązki albo wygasają, albo przechodzą na inne osoby zgodnie z zasadami ustalonymi w prawie spadkowym.
Dowodem śmierci człowieka jest akt zgonu, czyli akt stanu cywilnego, sporządzony przez lekarza stwierdzającego zgon osoby. Jednakże jeżeli nie ma karty zgonu, akt zgonu może być sporządzony na podstawie sądowego orzeczenia o stwierdzeniu zgonu lub orzeczenia sądowego o uznaniu za zmarłego.
1. Sądowe stwierdzenie zgonu następuje w przypadku:
§ niewątpliwej śmierci danej osoby (np. wypadnięcie za burtę w trakcie sztormu na morzu – człowiek ma nikłe szanse na przeżycie, jest pewne, ze nie przeżył)
§ nie został sporządzony akt zgonu w zwykłym trybie (brak ciała denata, nie można wydać karty zgonu)
W postanowieniu stwierdzającym zgon osoby sąd powinien ściśle oznaczyć chwilę śmierci, a gdyby okoliczności na to nie pozwalały, sąd powinien przyjąć jako chwilę śmierci moment najbardziej prawdopodobny. Orzeczenie o stwierdzeniu zgonu ma charakter deklaratoryjny, czyli stwierdza istniejący stan rzeczy.
2. Sądowe uznanie za zmarłego następuje w przypadku:
§ faktu zaginięcia osoby fizycznej (zaginiony to osoba, o której nie wiadomo czy żyje czy też nie.)
§ upływu czasu określonego w ustawie (art. 29 KC)
a) 10 lat od końca roku kalendarzowego w którym jeszcze żył.
b) 5 lat jeżeli w chwili uznania za zmarłego zaginiony ukończy lat 70.
c) uznanie za zmarłego nie może nastąpić przed końcem roku kalendarzowego, w którym zaginiony ukończyłby lat 23.
Terminy uznania za zaginionego ulegają skróceniu w sytuacji gdy zaginięcie osoby fizycznej nastąpiło w szczególnych okolicznościach (art. 30 KC).
Zdolność do czynności prawnych:
Pełna zdolność do czynności prawnych:
§ osoba pełnoletnia, która ukończyła 18 rok życia oraz kobieta, która ukończyła lat 16 i za zgodą sądu z ważnych powodów zawarła związek małżeński. Jest to tzw. sztuczne upełnoletnienie, na które nie ma wpływu dalszy los małżeństwa
§ osoba nieubezwłasnowolniona częściowo ani całkowicie
Osoba która posiada pełną zdolność do czynności prawnych może sama ważnie dokonywać wszelkich czynności prawnych i występować w obrocie cywilno – prawnym.
Ograniczona zdolność do czynności prawnych:
§ osoby pomiędzy 13 rokiem życia a pełnoletnością,
§ osoby które są częściowo ubezwłasnowolnione.
Status takiej osoby jest ściśle powiązany z rodzajem czynności prawnych jakich ta osoba dokonuje.
1) Do ważności czynności zobowiązujących i rozporządzających, wymagana jest zgoda przedstawiciela ustawowego osoby dokonującej czynności. Jeżeli czynność taka zostanie dokonana bez zgody przedstawicielstwa ustawowego to ma on charakter czynności prawnej kulejącej (niezupełnej). Czynność ta jest dotknięta sankcją bezskuteczności zawieszonej i jej ważność jest uzależniona od potwierdzenia przez przedstawiciela ustawowego. Należy pamiętać, że osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych, może sama potwierdzić tę umowę (czynność) po uzyskaniu pełnej zdolności do czynności prawnych (art.18 KC).
2) Czynności, które osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może dokonywać samodzielnie, czyli przy dokonywaniu tych czynności jest ona traktowana tak jak osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych (5 grup):
§ czynności które po stronie tej osoby nie są ani zobowiązujące ani rozporządzające
§ umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego
§ zawierać umowę o pracę
§ rozporządzać swoim zarobkiem
§ dysponować przedmiotami majątkowymi, które przedstawiciel ustawowy oddał jej do swobodnego użytku
3) W zakresie pewnych czynności prawnych osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych jest traktowana tak jak osoba nie mająca zdolności do czynności prawnych
(np. art. 944 KC - Sporządzić i odwołać testament może tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych)
Brak zdolności do czynności prawnych:
§ Osoby poniżej 13 roku życia,
§ osoby całkowicie ubezwłasnowolnione.
Nie może dokonywać czynności prawnych za wyjątkiem czynności dotyczących drobnych spraw życia codziennego. Czynność ta musi zostać wykonana i nie może dojść do rażącego pokrzywdzenia osoby niezdolnej do czynności prawnych (art. 14 §1 i §2 KC).
Ubezwłasnowolnienie
Ubezwłasnowolnienie całkowite (art. 13 KC)
q wiek 13 lat
q choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy lub innego rodzaju zaburzenia psychiczne w szczególności pijaństwo lub narkomania
q na skutek powyższych dolegliwości osoba taka nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem
Dla osób ubezwłasnowolnionych całkowicie sąd ustanawia opiekuna.
Ubezwłasnowolnienie częściowe (art. 16 KC)
q wiek – pełnoletniość
q w skutek powyższych dolegliwości osoba taka potrzebuje pomocy do prowadzenia jej spraw
Dla osób ubezwłasnowolnionych częściowo sąd ustanawia kuratora.
O ubezwłasnowolnieniu orzeka sąd okręgowy w składzie 3 sędziów zawodowych, w postępowaniu nieprocesowym (nie zapada wyrok lecz wydaje postanowienie).
Wniosek o ubezwłasnowolnienie może złożyć osoba najbliższa (małżonek, rodzice, rodzeństwo). W przypadku gdy osoba najbliższa się tą osobą nie interesuje to wniosek może zgłosić prokurator (np. powiadomiony przez sąsiadów).
Osoba prawna
Osoba prawna jest to jednostka organizacyjna, której przepis szczególny przyznaje osobowość prawną. Jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną z chwila jej wpisania do właściwego rejestru. Wyjątek od tej zasady stanowią stowarzyszenia, które uzyskują podmiotowość prawną z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o ich zarejestrowaniu a nie z chwilą dokonania formalnego wpisu.
Zdolność prawna osoby prawnej
Zdolność prawna to zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków oraz posiadania własnego majątku. Osoba prawna staje się podmiotem praw i obowiązków z zakresu prawa cywilnego od momentu uzyskania osobowości prawnej.
Zdolność prawna osób prawnych kształtuje się podobnie jak w przypadku osób fizycznych (nic na tę zdolność nie wpływa) bowiem co do zasady status każdego podmiotu prawa cywilnego w zakresie zdolności prawnej jest taki sam. Jednakże w przypadku zdolności prawnej osób prawnych pewne ograniczenia mogą wynikać z samej istoty osoby prawnej lub też z charakteru pewnych praw podmiotowych. I tak np. osoba prawna nie może być podmiotem praw i obowiązków z zakresu prawa rodzinnego (np. małżeństwa) czy władzy rodzicielskiej. Nie dotyczą też jej pewne skutki prawne związane z faktem śmierci osoby fizycznej np. osoba prawna nie może sporządzić testamentu.
Zdolność do czynności prawnych osób prawnych
Zdolność do czynności prawnych osób prawnych jest to zdolność do tego aby za pomocą czynności prawnych dokonywanych własnym działaniem nabywać prawa i zaciągać zobowiązania. W przypadku osób prawnych nie istnieje kategoria ograniczonej zdolności do czynności prawnych.
Uczestnictwo osoby prawnej w obrocie cywilnoprawnym – tzw. teoria organów osoby prawnej
Osoba prawna korzysta ze zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych działając przez swoje organy. Funkcje organów osoby prawnej spełniają osoby fizyczne, które w charakterze organu mogą działać jednoosobowo albo łącznie.
Skutki prawne działania osób fizycznych będących organem osoby prawnej realizują się bezpośrednio dla tej osoby prawnej. Działanie tych osób fizycznych nie jest więc ich własnym działaniem jako podmiotów prawa cywilnego ale jest działaniem samej osoby prawnej. Osoba prawna ponosi pełną odpowiedzialność za działanie swoich organów.
Zasada swobody zawierania umów – oznacza, ze strony zawierające umowę mogą wybrać wszystkie jej elementy, np. kontrahenta, przedmiot umowy, formę umowy.
Są pewne czynności dla których ustawodawca przewiduje odpowiednie formy.
Wyróżniamy formy szczególne:
q zwykła forma pisemna
q forma pisemna z urzędowym poświadczeniem podpisu
q forma pisemna z urzędowym poświadczeniem daty
q forma aktu notarialnego
Rodzaje form czynności prawnych z uwagi na skutki niezachowania formy szczególnej:
q forma czynności prawnych ad solemnitatem – nieważność czynności:
1. zwykła forma pisemna jest zastrzeżona pod rygorem nieważności gdy ustawodawca wprowadza rygor nieważności
2. pod rygorem nieważności jest zastrzeżona każda forma szczególna, inna niż zwykłą forma pisemna
3. w przypadku niezachowania formy szczególnej zastrzeżonej przez strony w umowie
q forma zastrzeżona do celów dowodowych ad probationem – zasadą jest, ze zwykłą forma pisemna jest zastrzeżona dla celów dowodowych. Niezachowanie formy pisemnej nie powoduje nieważności czynności prawnej ale ogranicza Możliwość skorzystania w ewentualnym procesie z niektórych środków dowodowych.
q forma dla wywołania określonych skutków prawnych ad eventum – przepis uzależnia wywołanie niektórych skutków prawnych od zachowania formy szczególnej
è art. 99 §2 KC – ad solemnitatem (przepis stanowi o nieważności)
è art. 648 §2 KC – ad probationem (forma zwykła pisemna zastrzeżona dla celów dowodowych)
è art. 1092 KC – ad solemnitatem (przepis stanowi o nieważności)
è art. 7092 KC – ad solemnitatem (przepis stanowi o nieważności)
è art. 158 KC – ad solemnitatem (froma aktu notarialnego)
è art. 660 KC – ad eventum (forma niezachowanie formy pisemnej powoduje powstanie innego skutku prawnego)
è art. 606 KC – ad probationem (forma zwykła pisemna zastrzeżona dla celów dowodowych)
è art. 616 KC – ad probationem ((forma zwykła pisemna zastrzeżona dla celówdowodowych)
Prawo rzeczowe reguluje własność i inne formy korzystania z rzeczy.
Wyróżniamy tzw. triadę praw rzeczowych na którą składają się:
1. własność - prawo które daje podmiotowi uprawnionemu najszerszy zakres uprawnień. Jest prawem bezterminowym.
2. Użytkowanie wieczyste – prawo pośrednie pomiędzy prawem własności a ograniczonymi prawami rzeczowymi jest prawem na rzeczy cudzej ale daje użytkownikowi wieczystemu szeroki zakres uprawnień w okresie trwania tego prawa
3. ograniczone prawa rzeczowe – katalog tych praw znajduje się w art. 244 k.c. zgodnie z tym przepisem ograniczonymi prawami rzeczowymi są:
Þ użytkowanie
...
buziaczek1887