Porównanie skuteczności działania różnych receptur roztworów ninhydryny.pdf

Z PRAKTYKI

Porównanie skutecznoœci dzia³ania

ró¿nych receptur roztworów ninhydryny

W procesie ujawniania odwzoro-

wañ linii papilarnych mamy do czy-

nienia z ró¿nego rodzaju metodami,

tj. optycznymi, fizycznymi, chemicz-

nymi oraz fizykochemicznymi. Jedn¹

z metod chemicznych najczêœciej

stosowanych do ujawniania odwzoro-

wañ linii papilarnych na wiêkszoœci

pod³o¿y ch³onnych jest ninhydryna

(ryc. 1). Substancja ta wykorzystywa-

na z powodzeniem od kilkudziesiêciu

lat uwa¿ana jest za jeden z najbar-

dziej skutecznych odczynników che-

micznych. W daktyloskopii jest stoso-

wana bardzo czêsto zapewne z uwa-

gi na fakt, ¿e umo¿liwia ujawnianie

odwzorowañ nawet po bardzo d³ugim

czasie od pozostawienia.

odwzorowañ linii papilarnych na po-

wierzchniach ch³onnych. Uzyska³ j¹

w 1910 r. Ruhemann, a po raz pierw-

szy w procesie ujawniania odwzoro-

wañ linii papilarnych zastosowa³o j¹

dwóch szwedzkich naukowców: S.

Oden i B. Von Hofsten w roku 1954.

Obecnie ninhydryna jest powszech-

nie stosowna w kryminalistyce do

ujawniania odwzorowañ linii papilar-

nych naniesionych substancj¹ poto-

wo-t³uszczow¹ oraz do kontrastowa-

nia œladów krwawych na pod³o¿ach

ch³onnych, w szczególnoœci na pa-

pierowych, kartonach, surowym

drewnie i tynku.

Metoda ta jest jednak zupe³nie

nieskuteczna na pod³o¿ach, które by-

³y mokre lub znajdowa³y siê w œrodo-

wisku o du¿ej wilgotnoœci powietrza.

Dzieje siê tak dlatego, ¿e aminokwa-

sy zawarte w substancji potowo-t³us-

zczowej rozpuszczaj¹ siê w wodzie.

W ten sposób odwzorowania linii pa-

pilarnych, które ewentualnie powinny

siê tam znajdowaæ, zostaj¹ rozmyte

b¹dŸ te¿ ca³kowicie wymyte.

Mechanizm reakcji chemicznej za-

chodz¹cej miêdzy ninhydryn¹, której

chemiczna nazwa to 1,2,3-trójketo-

hydrinden uwodniony, a aminokwa-

sami zosta³ opisany szczegó³owo

przez M. Friedmana i L.D. Williama.

W uproszczeniu reakcja chemiczna

zachodz¹ca pomiêdzy aminokwasa-

mi a ninhydryn¹ polega na reakcji

grupy aminowej –NH 2 z ninhydryn¹,

w której wyniku powstaje barwny pro-

dukt dwuketohydrindamina, w litera-

turze fachowej okreœlany purpur¹ Ru-

hemanna. Ninhydryna, wchodz¹c

w reakcjê ze znajduj¹cymi siê w sub-

stancji potowo-t³uszczowej bia³kami

i produktami ich rozk³adu – amino-

kwasami, zabarwia odwzorowania li-

nii papilarnych pozostawione na pod-

³o¿u na ró¿ny stopieñ koloru purpuro-

wego. Ninhydryna reaguje równie¿

z ¿elatyn¹, kazein¹ oraz innymi

zwi¹zkami bia³kowymi, które czêsto

s¹ sk³adnikami papieru.

Wad¹ stosowania metody ninhy-

drynowej jest d³ugi okres ujawniania,

który mo¿e wynosiæ nawet do kilku

dni (co jest zale¿ne od warunków

przeprowadzania reakcji i wieku œla-

dów). Zalet¹ natomiast jest mo¿li-

woœæ jej stosowania do ujawniania

nawet bardzo starych odwzorowañ li-

nii papilarnych. Niekiedy jednak zda-

rza siê tak, ¿e w kanalikach potowych

na skórze niektórych osób nie wystê-

puje dostateczna iloœci bia³ek,

a w zwi¹zku z tym i aminokwasów,

dodatkowo nierównomierne ich roz-

mieszczenie na powierzchni skóry

powoduje, ¿e odwzorowania linii pa-

pilarnych nie ujawniaj¹ siê mimo za-

stosowanej metody. Zjawisko to, spo-

wodowane uwarunkowaniami fizjolo-

gicznymi cz³owieka, nie stanowi wa-

dy zastosowanego œrodka, niemniej

jednak jest istotn¹ przyczyn¹ braku

ujawniania siê odwzorowañ.

Nale¿y równie¿ mieæ na uwadze

fakt, ¿e przy stosowaniu tej metody

nale¿y bardzo ostro¿nie obchodziæ

siê z dowodami rzeczowymi. Do-

tkniêcie przedmiotu poddanego

wczeœniej dzia³aniu roztworu ninhy-

dryny go³ymi rêkami mo¿e spowodo-

waæ powstanie przypadkowych no-

wych odwzorowañ linii papilarnych

i wprowadziæ w ten sposób w b³¹d

osoby badaj¹ce. Jednoczeœnie mo¿e

spowodowaæ uszkodzenie starych

odwzorowañ.

W literaturze fachowej mo¿na zna-

leŸæ kilka receptur na przygotowanie

roztworu ninhydryny. Ze wzglêdu na

ró¿norodnoœæ sk³adników roztworów

i ich w³aœciwoœci maj¹ce wp³yw bez-

poœrednio na efekty ujawniania,

a tak¿e w³aœciwoœci powoduj¹ce na-

Ryc. 1. Wzór chemiczny ninhydryny (C 9 H 6 O 4 )

Fig. 1.

Wiadomo, ¿e odwzorowania linii

papilarnych trac¹ swoj¹ lepkoœæ,

gdy¿ nastêpuje wysuszenie substan-

cji potowo-t³uszczowej, co uniemo¿li-

wia przeniesienie odwzorowañ na fo-

liê daktyloskopijn¹. Ujawnianie linii

papilarnych na powierzchniach

ch³onnych po d³u¿szym czasie jest

mo¿liwa, gdy¿ sk³adniki organiczne

i nieorganiczne zawarte w substancji

potowo-t³uszczowej wnikaj¹ bardzo

powoli w g³¹b pod³o¿a.

Ninhydryna jako œrodek chemicz-

ny przeznaczona jest do ujawniania

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 254/06

Z PRAKTYKI

ra¿enie na ró¿nego rodzaju niebez-

pieczeñstwa podczas ich stosowania

– podjêto próbê wy³onienia najbar-

dziej skutecznego, a zarazem jak naj-

mniej szkodliwego dla zdrowia roz-

tworu. W tym celu przeprowadzono

badania walidacyjne szeœciu zna-

nych i stosowanych receptur roztwo-

rów ninhydryny.

2 terminy). Pobieranie materia³u ba-

dawczego odbywa³o siê poprzez do-

tkniêcie powierzchni papieru central-

n¹ czêœci¹ d³oni po wczeœniejszym

potarciu ni¹ okolic twarzy i w³osów

bez wczeœniejszego umycia d³oni

(ryc. 3).

Zastosowane w badaniu

receptury ninhydryny

Ninhydryna dostêpna jest na ryn-

ku w formie substancji sta³ej koloru

bia³ego w postaci kryszta³ków lub

proszku, z których przygotowuje siê

samodzielnie roztwór, dodaj¹c do

niego poszczególne zwi¹zki che-

miczne, tworz¹c w ten sposób kon-

centrat, który nastêpnie rozcieñcza

siê w rozpuszczalniku. Dostêpna jest

te¿ w formie gotowego roztworu ae-

rozolowego.

Przygotowuj¹c roztwór, nale¿y za-

chowaæ wszelkie formy ostro¿noœci,

gdy¿ u¿ywane komponenty s¹ tok-

syczne i ³atwopalne, a sama ninhy-

dryna jest szkodliwa. Nale¿y za³o¿yæ

fartuch ochronny, rêkawiczki,

a w czasie pracy ze sproszkowan¹

ninhydryn¹ wskazane jest na³o¿enie

maski ochronnej. Wszystkie czynno-

œci nale¿y wykonywaæ pod w³¹czo-

nym wyci¹giem.

W sk³ad stosowanych roztworów

ninhydryny wchodz¹ ró¿ne zwi¹zki

chemiczne, które pe³ni¹ ró¿ne funk-

cje, i tak np. dodanie kwasu octowe-

go, który znajduje siê w wiêkszoœci

receptur, przyspiesza proces ujaw-

niania, wp³ywaj¹c jednoczeœnie na

stabilizacjê i wzmocnienie zabarwie-

nia odwzorowañ linii papilarnych. Po-

dobnie dzia³a zastosowanie chlorku

cynku czy azotanu kadmu. Do po-

wszechnie stosowanych rozpusz-

czalników nale¿¹ miêdzy innymi: eter

naftowy, aceton, octan etylu, alkohol

etylowy, izopropanol, metanol oraz

HFE 7100, które mo¿na dobieraæ,

uwzglêdniaj¹c przy tym ich wp³yw na

pod³o¿a, œrodki kryj¹ce czy na wyra-

zistoœæ kontrastowania œladów na da-

nym pod³o¿u.

W przeprowadzonym badaniu za-

stosowano szeœæ roztworów ninhy-

dryny wed³ug poni¿ej podanych re-

ceptur przygotowanych na piêæ dni

przed ka¿dym z dwóch terminów

ujawniania.

Receptura I 1

6 g ninhydryny C 9 H 6 O 4

BRZEG MIÊDZYPALCOWY

Przebieg badañ

Przygotowanie materia³u badaw-

czego obejmowa³o wy³onienie naj-

powszechniej dostêpnych pod³o¿y

papierowych, pozostawienie na nich

œladów linii papilarnych i przechowy-

wanie w przyjêtych przedzia³ach cza-

sowych oraz przygotowanie ninhy-

dryny wed³ug badanych receptur. Do

badañ u¿yto trzech gatunków papie-

ru, które stanowi³y pod³o¿a do nano-

szenia odwzorowañ linii papilarnych

ryc. 2. Pod³o¿a u¿yte do badañ to:

papier bia³y kserograficzny, papier

gazetowy, papier pakowy.

BRZEG NADGARSTKOWY

Ryc. 3. Odbitka linii papilarnych centralnego

sektora d³oni

Fig. 3.

Ryc. 2. Przygotowanie próbki trzech pod³o¿y

Fig. 2.

Nastêpnie powierzchniê z nanie-

sionymi œladami podzielono na szeœæ

sektorów, tak by mo¿liwe by³o zasto-

sowanie przygotowanych wczeœniej

szeœciu roztworów ninhydryny. Sek-

tory otrzymano, dziel¹c œlad sektora

centralnego d³oni wzd³u¿ kierunku od

brzegu radialnego (promieniowego)

do ularnego (³okciowego).

Pobranie materia³u badawczego

Materia³ badawczy pobrano od 30

osób (18 mê¿czyzn i 12 kobiet) – po

trzy odbitki o malej¹cej iloœci sub-

stancji potowo-t³uszczowej, na ka¿-

dym z trzech przygotowanych gatun-

ków pod³o¿y. Czynnoœæ tê wykonano

czterokrotnie w celu powtórzenia te-

go samego cyklu badañ dla dwóch

czasów przechowywania œladów od

pozostawienia. Od jednej osoby po-

brano wiêc 36 odbitek (3 kolejne

przy³o¿enia x 3 pod³o¿a x 2 serie x

Czas przechowywania

pobranego materia³u badawczego

Pobrany materia³ badawczy po-

dzielono na dwie czêœci, tak by mo¿-

liwe by³o zastosowanie roztworów

ninhydryny po dwóch czasach od po-

zostawienia œladów, tj. po 2 tygo-

dniach i po 3 miesi¹cach. Przygoto-

wane pod³o¿a z pobranymi odbitkami

linii papilarnych przechowywano

w warunkach pokojowych w tempera-

turze ok. +20 o C.

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 254/06

Z PRAKTYKI

1000 ml acetonu CH 3 COCH 3

Receptura II 2

a) Roztwór koncentratu

5 g ninhydryny C 9 H 6 O 4

30 ml metanolu CH 3 OH

40 ml izopropanolu C 3 H 7 OH

b) Roztwór roboczy

8 ml roztworu koncentratu

100 ml eteru naftowego C 2 H 5 O-

C 2 H 5

Receptura III 3

a) Roztwór koncentratu

5 g ninhydryny C 9 H 6 O 4

10 ml metanolu CH 3 OH

80 ml octanu etylu C 4 H 8 O 2

10 ml kwasu octowego lodowate-

go CH 3 COOH

b) Roztwór roboczy

10 ml roztworu koncentratu

90 ml eteru naftowego C 2 H 5 O-

C 2 H 5

Receptura IV 4

a) Roztwór koncentratu

5 g ninhydryny C 9 H 6 O 4

20 ml etanolu bezw. 99,8%

C 2 H 6 O

10 ml kwasu octowego lodowate-

go CH 3 COOH

b) Roztwór roboczy

3 ml roztworu koncentratu

97 ml eteru naftowego C 2 H 5 O-

C 2 H 5

Receptura V 5

a) Roztwór koncentratu

4 g ninhydryny C 9 H 6 O 4

20 mlmetanolu CH 3 OH

10 ml kwasu octowego lodowate-

go CH 3 COOH

70 ml octanu etylu C 4 H 8 O 2

b) Roztwór roboczy

10 ml roztworu koncentratu

90 ml eteru naftowego C 2 H 5 O-

C 2 H 5

Receptura VI 6

0,125 g chlorku cynku ZnCl 2

6 ml wody destylowanej

0,3 ml kwasu octowego lodowate-

go CH 3 COOH

100 ml acetonu CH 3 COCH 3

1 g ninhydryny C 9 H 6 O 4

receptur roztwory te umieszczono

w miejscu zaciemnionym.

W recepturze I i VI u¿yto acetonu

jako rozpuszczalnika, w pozosta³ych

recepturach zastosowano eter nafto-

wy. Jednoczeœnie z uwagi na fakt, ¿e

kadm wykazuje siln¹ w³aœciwoœæ ra-

kotwórcz¹, zmodyfikowano roztwór

VI, zamieniaj¹c podawany przez lite-

raturê azotan kadmu na chlorek cyn-

ku.

cji ninhydrynowej). Ocenê ujawnio-

nych œladów linii papilarnych przepro-

wadzono w œwietle bia³ym. Do prze-

prowadzenia rejestracji fotograficznej

wybranych œladów u¿yto aparatu cy-

frowego marki Canon EOS 10

z obiektywem Sigma Zoom Aspheri-

cal o ogniskowej 28–135 mm umoco-

wanym na kolumnie reprodukcyjnej

marki Kaiser wraz z oœwietleniem.

Czynnoœci te powtarzano, prowadz¹c

badanie dla drugiego okresu czaso-

wego.

Sposób przeprowadzenia badañ

Po wyznaczonym czasie od pozo-

stawienia œladów (2 tygodnie i 3 mie-

si¹ce) zastosowano szeœæ roztworów

ninhydryny poprzez zanurzenie wy-

znaczonych sektorów w przygotowa-

nych roztworach. Materia³ badawczy

pozostawiono do wyschniêcia w celu

odparowania rozpuszczalników,

a nastêpnie umieszczono w zaciem-

nionej zamkniêtej komorze klimaty-

zowanej firmy Stanimex o symbolu

KSX-213 z dodatkowym zaciemnie-

niem na okres 24 godzin, zachowuj¹c

optymalne warunki ujawniania w tem-

peraturze ok. 25–30 o C i przy wzglêd-

nej wilgotnoœci ok. 70–80%. Po tym

okresie pozostawiono go w zaciem-

nionym miejscu na kolejne 24 godzi-

ny w celu umo¿liwienia stabilizacji

œladów (zakoñczenia przebiegu reak-

Wyniki badañ

Przyst¹piono do oceny uzyska-

nych wyników, przyjmuj¹c nastêpuj¹-

c¹ skalê oceny:

„–” – brak odwzorowañ linii papi-

larnych,

„1” – œlad z widocznymi odwzoro-

waniami linii papilarnych, ale niena-

daj¹cy siê do identyfikacji,

„2” – œlad dobrze widoczny, czytel-

ny nadaj¹cy siê do identyfikacji.

Wyniki po przeprowadzonych

oglêdzinach zsumowano i przedsta-

wiono w formie tabelarycznej.

Przedstawione w tabeli 1 dane za-

prezentowano na rycinie 5.

Jak wynika z ryc. 5, dla œladów

z kolejnych przy³o¿eñ na papierze

kserograficznym najefektywniejsze

Tabela 1

Zbiorcze zestawienie œredniej procentowej œladów linii papilarnych

nadaj¹cych siê do identyfikacji („2”) z dwóch serii badañ

ang

PAPIER KSEROGRAFICZNY

Roztwory

ninhydryny 2 tygod. 3 mies. 2 tygod. 3 mies. 2 tygod. 3 mies.

1 przyłożenie

2 przyłożenie

3 przyłożenie

38,33

43,34

28,34

53,33

36,67

23,33

III

66,67

36,67

48,34

41,67

71,67

56,67

36,67

48,33

73,34

78,34

58,33

33,34

Po przygotowaniu szeœciu roztwo-

rów ninhydryny wed³ug powy¿szych

66,67

76,67

51,67

43,34

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 254/06

Z PRAKTYKI

PAPIER KSEROGRAFICZNY

Œ rednia procentowa œ ladów linii papilarnych nadaj ¹ cych si ê do identyfikacji („2")

z dwóch serii bada ñ

PAPIER GAZETOWY

Œ rednia procentowa œ ladów linii papilarnych nadaj ¹ cych sie do identyfikacji („2")

z dwóch serii bada ñ

Œ rednia %

100

I II III IV V VI I II III IV V VI I II III IV V VI

1 przy ³ o ¿ enie 2 przy ³ o ¿ enie 3 przy ³ o ¿ enie

Roztwory ninhydryny

I II III IV V VI I II III IV V VI I II III IV V VI

1 przy ³ o ¿ enie 2 przy ³ o ¿ enie 3 przy ³ o ¿ enia

2 tyg

3 m-ce

Roztwory ninhydryny

2 tyg

3 m-ce

Ryc. 4.

Ryc. 5.

Tabela 2

Zbiorcze zestawienie œredniej procentowej œladów linii papilarnych

nadaj¹cych siê do identyfikacji („2”) z dwóch serii badañ

ang

okaza³y siê roztwory V, VI i IV. Naj-

mniej odwzorowañ ujawni³o siê po

zastosowaniu roztworu II we wszyst-

kich trzech przy³o¿eniach.

Przedstawione w tabeli 2 dane za-

prezentowano na rycinie 5.

Jak wynika z ryc.5, dla œladów

z pierwszego przy³o¿enia na papie-

rze gazetowym najefektywniejsze

okaza³y siê roztwory IV, III i V; dla œla-

dów z drugiego przy³o¿enia roztwory

V, IV, VI, a dla œladów z trzeciego

przy³o¿enia – VI, V. Skutecznoœæ

ujawniania na papierze gazetowym

jest mniejsza dla wszystkich roztwo-

rów w stosunku do kolejnych przy³o-

¿eñ ni¿ na papierze kserograficznym.

Najmniej efektywny we wszystkich

trzech przy³o¿eniach, podobnie jak

na pod³o¿u kserograficznym, okaza³

siê roztwór II.

Przedstawione w tabeli 3 dane za-

prezentowano na rycinie 6.

Jak wynika z ryc. 6, dla œladów

z pierwszego przy³o¿enia na papie-

rze pakowym najefektywniejsze oka-

za³y siê roztwory V, IV. Dla œladów

z drugiego przy³o¿enia najefektyw-

niejsze by³y+ roztwory V, VI. Najsku-

teczniejszy dla œladów z trzeciego

przy³o¿enia, podobnie jak na pod³o¿u

gazetowym, okaza³ siê roztwór VI.

Najmniej efektywny we wszystkich

trzech przy³o¿eniach, podobnie jak

na pod³o¿u kserograficznym i gazeto-

wym, okaza³ siê roztwór II.

PAPIER GAZETOWY

Roztwory

ninhydryny 2 tygodnie 3 miesiące 2 tygodnie 3 miesiące 2 tygodnie 3 miesiące

1 przyłożenie

2 przyłożenie

3 przyłożenie

11,67

36,67

11,67

13,34

8,34

III

48,33

63,34

21,67

26,67

11,67

16,67

61,67

66,67

26,67

36,67

61,67

38,33

18,34

21,67

41,67

18,34

23,33

Tabela 3

Zbiorcze zestawienie œredniej procentowej œladów linii papilarnych

nadaj¹cych siê do identyfikacji („2”) z dwóch serii

ang

PAPIER PAKOWY

Roztwory

ninhydryny 2 tygod.

1 przyłożenie

2 przyłożenie

3 przyłożenie

3 mies. 2 tygod. 3 miesi. 2 tygod.

3 mies.

8,33

1,67

6,67

1,67

11,67

16,67

1,67

III

33,33

13,33

1,67

8,33

28,34

46,67

11,67

1,67

8,34

23,34

53,34

11,67

16,67

1,67

8,33

8,34

16,67

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 254/06

Z PRAKTYKI

PAPIER PAKOWY

Œ rednia procentowa œ ladów linii papilarnych nadaj ¹ ch si ê do identyfikacji ("2")

z dwóch serii bada ñ

PAPIER KSEROGRAFICZNY

Wykres œ redniej procentowej z trzech kolejnych przy ³ o ¿ e ñ

Œ rednia %

100

I II III IV V VI I II III IV V VI I II III IV V VI

1 przy ³ o ¿ enie 2 przy ³ o ¿ enie 3 przy ³ o ¿ enie

I II III IV V VI I II III IV V VI I II III IV V VI

„2” „1” „0”

Roztwory ninhydryny

2 tyg

3 m-ce

2 tyg

3 m-ce

Ryc. 6

Ryc. 7

W dalszej czêœci pracy zestawio-

no w tabelach 4, 5, 6 uœrednione wy-

niki w procentach z trzech kolejnych

przy³o¿eñ na papierze kserograficz-

nym.

Przedstawione w tabeli 4 dane za-

prezentowano na rycinie 7.

Zbiorcze zestawienie potwierdza,

¿e na papierze kserograficznym naj-

skuteczniejsze s¹ roztwory V, VI i IV.

Przedstawione w tabeli 5 dane za-

prezentowano na rycinie 8.

Zbiorcze zestawienie potwierdza

mniejsz¹ skutecznoœæ roztworów na

papierze gazetowym. Na tym pod³o-

¿u najskuteczniejsze s¹ roztwory V,

IV, VI i III.

Przedstawione w tabeli 6 dane za-

prezentowano na rycinie 9.

Skutecznoœæ roztworów na papie-

rze pakowym jest mniejsza. Na tym

pod³o¿u najskuteczniejsze s¹ roztwo-

ry V, IV i VI. Najmniej œladów ujawni-

³o siê po zastosowaniu roztworu II.

Dane z tabel 4, 5 i 6 dotycz¹ce tyl-

ko pozytywnych ujawnieñ œladów linii

papilarnych na u¿ytych pod³o¿ach

zebrano w tabeli 7.

Przedstawione w tabeli 7 dane za-

prezentowano na rycinie 10.

W tabeli 8 zestawiono pozytywne

ujawnienia niezale¿nie od czasu, po

którym ujawniono œlady.

Przedstawione w tabeli 8 dane za-

prezentowano na rycinie 11.

Powy¿szy wykres prezentuje wy-

niki ujawniania œladów linii papilar-

Tabela 4

Zbiorcze zestawienie œredniej procentowej œladów linii papilarnych

z trzech kolejnych przy³o¿eñ na papierze kserograficznym

ang

PAPIER KSEROGRAFICZNY

Roztwory

ninhydryny 2 tygod.

„2”

„1”

„–”

3 mies.

2 tygod.

3 mies. 2 tygod. 3 mies.

39,44

43,89

16,11

10,56

44,45

45,56

36,11

12,78

11,11

51,11

48,89

III

44,45

51,67

18,33

12,23

37,22

36,12

51,11

58,33

17,78

12,78

31,11

28,89

50,56

60,56

17,22

13,34

32,22

26,12

53,89

21,67

18,33

25,55

21,67

Tabela 5

Zbiorcze zestawienie œredniej procentowej œladów linii papilarnych

z trzech kolejnych przy³o¿eñ na papierze gazetowym

ang

PAPI E R GAZETOWY

Roztwory

ninhydryny 2 tygodnie 3 miesiące 2 tygodnie 3 miesiące 2 tygodnie 3 miesiące

„2”

„1”

„–”

23,89

31,67

11,12

9,45

58,89

17,78

22,23

15,56

70,56

III

27,22

35,56

57,78

54,44

34,45

39,45

20,56

13,89

43,34

37,78

40,57

18,89

16,11

43,34

31,67

36,11

19,98

11,11

48,33

52,78

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 254/06

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: