Przejście do gospodarki rynkowej 1990 -1993 (Plan Balcerowicza)
1. Tło historyczne
- strajki w 1970 r., objęcie kierownictwa politycznego przez E.Gierka
- przyspieszony wzrost w latach 70-tych i jego skutki (niedokończone
inwestycje, zadłużenie, inflacja),
- kryzys gospodarczy i stan wojenny w l. 1980-82,
- liberalizacja gospodarki w 1988 r. rozwój sektora prywatnego,
- hiperinflacja i nierównowaga w 1989 r.,
- nadpodaż pieniądza,
- deficyt budżetowy,
- narastające zadłużenie.
2. Program rządu T. Mazowieckiego - społeczna gospodarka rynkowa
Cele i kotwice nominalne programu gospodarczego:
- stabilizacja makroekonomiczna (likwidacja nierównowagi –
nadmiernego popytu na kredyt, inwestycje)
- zmniejszenie deficytu budżetowego (6% PKB – 1/3 dotacje,
emisja obligacji jako źródła finansowania deficytu)
- twarda polityka monetarna, ostra kontrola podaży pieniądza –
przejście do dodatnich realnych stóp procentowych
- kontrola płac w sektorze państwowym (popiwek)
- stały kurs walutowy (9500 zł = 0,95 PLN), opłaty w imporcie, cła
asymetryczne
Zmiany systemowe:
- liberalizacja cen (90% obrotu)
- umocnienie złotego w procesach obiegu i tezauryzacji
- rozwój wolności gospodarczych
- utworzenie dwuszczeblowego sektora bankowego
- tworzenie rynku kapitałowego, giełdy, sądów gospodarczych
- restrukturyzacja przedsiębiorstw
- złamanie monopoli
- prywatyzacja ( w 1992 r. już 60% zatrudnienia w prywatnym
sektorze i 50% PKB )
- nowy system podatkowy ( 1992 – VAT)
Efekty w gospodarce realnej:
- zmiany w strukturze produkcji (uruchomienie produkcji
nowych produktów konsumpcyjnych, wzrost udziału usług,
zmniejszenie udziału surowców),
- wprowadzanie postępu technicznego,
- wzrost efektywności
- spadek energo- i surowcochłonności
- poprawa ochrony środowiska
- wewnętrzna wymienialność złotego
- wzrost eksportu na Zachód (o 60 %), reorientacja h.z.)
- redukcja zadłużenia (w1991r. Klub Paryski – redukcja 50 %
2/3 zadłużenia, w 1993 r. Klub Londyński – redukcja 50% 1/3
zadłużenia)
- stopniowe ograniczanie inflacji i wdrożenie mechanizmów
antyinflacyjnych
Założenia i wykonanie Planu Balcerowicza w 1990 r. według L.Balcerowicza* i G.Kołodki
Wskaźniki Założenia w % Wykonanie w %
Stopa inflacji 20 90
Produkcja przemysłu uspołecz -5 -25
Dochód narodowy -3 -19 (- 5 do -10,5 *)
Bezrobocie 2 6,1
Konsumpcja -9 do -11,7 *
Inwestycje - 10,6 *
Spadek płac realnych 30
Spadek zasobów pieniężnych ludności 70 (zasoby dewizowe)
Spór o ocenę Planu Balcerowicza
- odrzucenie gradualizmu i pojęcia recesji
- likwidacja spirali cenowo-kosztowo-dochodowej
G.Kołodko : - zbyt głęboka recesja
- przestrzelenie :
*stopy procentowe – eskalacja zadłużenia przedsiębiorstw, w
tym zahamowanie inwestycji i poprawy konkurencyjności
*kurs walutowy – dodatnie salda i niewykorzystanie kredytu
stand by ok. 1 mld $
- zbyt wysokie koszty społeczne,
- dominacja skrajnie liberalnego podejścia
- plusy:wdrożenie zmian rynkowych, poprawa efektywności
Inne głosy krytyczne:
- nieuwzględnienie specyfiki gospodarki polskiej
- brak reakcji przedsiębiorstw na zmiany kosztów i cen
- nadmierne bezrobocie
Mechanizm inflacji w Polsce w latach 90-tych
Polityka pieniężna
Impulsy
Egzogeniczne: ___________________
_______/ \___________
/ \
à
Ceny energii à Mechanizm transmisji (płace) à
Ceny importu à à Inflacja
Ceny usług à Efekty popytowe à
\_______ ___________ /
\___________________/
Konkurencja importu
1. Czynniki egzogeniczne – kosztowe impulsy inflacyjne ( przyczyniały się do 40% wzrostu inflacji)
2. Silna inercja mechanizmu transmisyjnego ( wzrost wydajności pracy od 1992 i indeksacja płac poniżej tego wzrostu przyczyniały się stabilizacji inflacji)
3. Polityka pieniężna –hamulec inflacji, szczególnie skuteczny w l. 90-92
4. kurs waluty (stabilny) i import konkurencyjny– hamulce inflacji ( w warunkach dewaluacji przyczynia ok. się w ok. 50% do wzrostu inflacji)
elo