04 - TM-SEMIC - Wywiad z Marcinem Rusteckim (Aleja Komiksu, 2008).pdf - TM-Semic - Komiksarium

ALEJA KOMIKSU: Wywiad z Marcinem Rusteckim

2008-06-01

Skąd u Pana zainteresowanie komiksem?

Przede wszystkim z zamiłowania do rysowania. Miałem też szczęście dostawania komiksów z

Francji w czasach latania po podwórku w krótkich gaciach z kartonowym karabinem na

plecach. Rodzina przysyłała magazyny komiksowe, np. „Pilote”. Potem "czytaliśmy"

skandynawskie „Tarzany”, „Koraki”, ”Magnusy”, a później, już po polsku, "Tytusy", "Żbiki"

i "Klossy".

Można powiedzieć, że od smarkacza ta forma sztuki zawładnęła mną kompletnie. Kiedy w

1981 roku wyjechałem do Londynu i zostałem tam 9 lat czułem się jak w raju. Komiksy

kupowałem co tydzień razem z płytami - w dzień wypłaty (marnej zresztą).

Jeździłem też do siostry - do Brukseli, tam poznawałem prawdziwy rynek frankofonski.

Byłem też zachwycony podejściem do komiksu jako sztuki. Albumy Bilala, Moebiusa czy

Rosińskiego recenzowane były w takich dziennikach jak "Le Monde" czy "Le Soir" obok

innych wydarzeń kulturalnych.

Wraz z kapitalizmem do Polski zawitały zachodnie komiksy wydawane przez TM-Semic.

Jak trafił Pan do tej firmy?

Na zasadzie selekcji. Było krótkie ogłoszenie, ze firma X potrzebuje redaktorów i kogoś tam

jeszcze. W sumie bardzo lakoniczne. Moja żona odpowiedziała na to ogłoszenie bez mojej

wiedzy (!). Rysowałem wtedy dla „Szpilek” i tłumaczyłem teksty z jęz. angielskiego. A tu

nagle telefon, że chcą mnie widzieć. Hotel Victoria, dwa dni przesłuchań, rozmowy ogólne.

Powiedzieli, że odezwą się w ciągu 2 tygodni. Zadzwonili tego samego wieczoru, a

następnego dnia już miałem tę pracę. Jako redaktor naczelny czteroosobowego wydawnictwa!

Redakcja TM-Semic, 1991 rok

Pierwszy „Spider-man” i „Punisher” ukazał się w połowie 1990 roku. Kiedy więc

powstał polski oddział TM-Semic? Jak długo trwało przygotowanie tych dwóch

pierwszych numerów?

TM-Semic rozpoczął działalność w 1991 roku. Dwa pierwsze numery powstały rok wcześniej,

zgadza się. Nie my jednak je przygotowaliśmy, tylko Codem w Krakowie. Nie wiem jak

długo trwało przygotowanie. My mieliśmy mniej więcej dwumiesięczny cykl produkcji. Plan

wydawniczy, edycja, zamówienie materiałów itd. Trochę to wtedy trwało zanim komiks

ukazał się w kiosku.

Codem przygotował parę zeszytów na samym początku, byli to chyba freelancerzy, nie

redakcja sensu stricte. Z chwilą zarejestrowania TM-Semic z siedzibą w Warszawie od 1991

roku, Codem nie miał z nami nic wspólnego.

Podobno pierwsze numery komiksów były przygotowywane w iście spartańskich

warunkach?

Tak, kompletnie spartańskich. Wynajęty dom jako siedziba, a w nim pusto. Nic. Potem

zakładanie telefonu, kupowanie mebli - jak młode małżeństwo na początku drogi.

Pojechaliśmy też do Szwecji na szkolenie, żeby w ogóle wiedzieć "o co chodzi”. Takie

"musisz-mieć", a raczej "musisz-wiedzieć" mentalne.

Na czym polegało to szkolenie?

Chodziło głównie o pokazanie nam, jak w sensie technicznym robi się komiksy. Oprócz

spędzenia dnia w kwaterze głównej w Sztokholmie - rozmowach ogólnych i w studiu

graficznym - pojechaliśmy do studia repro, do Arviki, pod granicę norweską, gdzie

przygotowywane były diapozytywy.

Trzeba pamiętać, że w tamtych czasach nie było internetu, telefonii komórkowej, a jak już

nastała to telefon tzw. komórkowy był wielkości bloku suporeksu. To jak skuterem wybrać

się na księżyc. Studio repro patrząc z dzisiejszej perspektywy było zjawiskiem archaicznym.

Dziś komiks można zrobić na laptopie, w dowolnym miejscu, niekoniecznie w domu. Wtedy

było to niemożliwe. Zajmowało więcej czasu i było droższe.

Szokiem też było spotkanie ludzi, którzy umieli literować. U nas zgłaszali się ludzie, którzy

umiejętność literowania mylili z umiejętnością pisania (!). Jeśli chmurka była za mała to

pisali poza nią, lub zaczynali literować wielkimi babolami, a kończyli tekst wielkości ameby.

Ogólnie, w szkoleniu chodziło o pokazanie całego procesu produkcji. Oczywiście z biegiem

czasu i ogólnej komputeryzacji, nasza tzw. produkcja tez ewoluowała.

Gdy już pierwszy „Spider-man” i „Punisher” leżał w kioskach, nie miał Pan obaw, że

mogą się nie sprzedać, że taki gatunek komiksu po prostu może się nie przyjąć w Polsce?

Nie, szczególnie jak pierwsze numery sprzedały się po 100 tysięcy egzemplarzy. Wydaje się,

że wszyscy razem uczyliśmy się komiksu w Polsce. My i czytelnicy. Dla obu stron była to

sprawa nowa, nawet eksperymentalna. Nowe horyzonty, otwarte przestrzenie. Zero tradycji i

doświadczeń.

Pierwszy polski Spiderman!

A propos eksperymentów, pamiętam że na początku nazwy super-bohaterów i super-

łotrów były tłumaczone na Polski. Potem jednak zaniechano tej praktyki - dlaczego?

Powody były rożne. Osobiście uważałem, że tłumaczenie super-bohaterów skomplikuje

sprawę w miarę, gdy poznawaliśmy ich coraz więcej - tu przykład: Kingpin tłumaczony był

jako „Ważniak”, potem „Ważniakiem” stal się ”The Main Man”, czyli Lobo. „Człowiek

Pająk” wydaje się tłumaczeniem naturalnym, więc używaliśmy do końca obu określeń, ale już

„The Punisher” stawia opór – „Pogromca” to nie „The Punisher”. „Karciciel”? I don't think so.

Poza tym kwestia loga. Każde logo było „trade mark”, czyli zastrzeżone. Trzeba by stworzyć

polskie wersje dla każdego bohatera... i czekać na akceptacje z Marvela lub DC. Karkołomne

zadanie.

Powiedziałem sobie, że skoro nie ma takich możliwości, niech dzieciaki sięgają do

słowników, niech sami bawią się w tłumaczenia, może zechcą uczyć się angielskiego. W

Skandynawii tłumaczono wszystko, ale oni mieli możliwości techniczne w obróbce filmów i

długoletnie tradycje w tłumaczeniu bohaterów, choć paradoksalnie skandynawski czytelnik

znał angielski. My zaczęliśmy od „górnego C” z możliwościami i tradycjami "mniej niż zero".

Z innych „eksperymentów” nie sposób zapomnieć o cięciu komiksów z czego „słynął”

TM-Semic. Pamiętam, np. „Batmana” 9/1991, gdzie pokazaliście jak 5-częściową

historię można zmieścić na 30-stronach. Wiem, że wszystko musiało się jakoś zmieścić w

52-stronicowym komiksie, ale czasem było to dość drastyczne...

To był problem, niestety często z naszej winy. Czasami po prostu się myliliśmy, czego

przykładem jest „The Punisher: War Zone”, pierwsza próba wersji czarno-białej.

Rozkładówki przechodziły na następną stronę na przykład. Ale rzeczywiście, czasami po

prostu musiało się zmieścić. Trzeba też pamiętać, że w owych czasach, zamierzchłych już,

często w danym komiksie wkładano strony, które były swego rodzaju wstawkami,

sugerującymi czytelnikowi, żeby sięgnął po inną serię i dopiero „tam” się dowie. Więc

czytelnik kupował ową historię, gdzie dowiadywał się, że musi kupić następnych sześć

zeszytów. Sprytne posunięcie. No więc, takie strony usuwaliśmy, lub strony, które ze względu

na objętość musiały być cięte, ale ich brak nie rujnował historii. Taki przynajmniej był nasz

zamiar.

Gdybyśmy wydawali wszystko to problemu by nie było. Pamiętajcie, że samego "Spider-

Mana" wychodziło mnóstwo: “The Amazing Spider-Man”, “Web of Spider-Man”, ”The

Spectacular Spider-Man”, “Spider-Man”, nie licząc mini-serii. To samo z „X-Menami”,

„Punisherem” itd. Tak komiksu się dzisiaj nie robi. Przypominam, że w pewnym momencie

rynek w Stanach się załamał, a Marvel po bankructwie musiał kompletnie się

przeorganizować i całkowicie zmienić politykę wydawniczą. Dużą zasługę trzeba przyznać

nowemu naczelnemu Marvela, Joe Quesadzie. Wyciął w pień ogromną liczbę tytułów i zaczął

od początku, jeśli można nazwać to początkiem oczywiście.

Większość czytelników TM-Semic również narzekała na jakość papieru. Czy ich

pretensje były uzasadnione?

Rozumiem, że to pytanie tendencyjne! Ostatnio przeglądałem wyrywkowo przykłady naszych

publikacji - nawet nie pożółkły tak bardzo, w przeciwieństwie do komiksów amerykańskich z

lat 80-tych. Pamiętajmy, że komiks w USA od początku był zjawiskiem masowym.

Wybierano papier najtańszy, a drukowano od kilku do setek tysięcy egzemplarzy. My nie

mieliśmy wpływu na papier. Po prostu taki drukarnie zamawiały. Drukarnia w Finlandii

zamawiała lepszy, na Węgrzech, gdzie drukowaliśmy 90 procent - gorszy. Zresztą z Węgrami

zawsze był problem. Wydaje się nawet, że nie dotrzymywali umów i drukowali na gorszym

papierze niż wymienionym na fakturze, lub pakowali komiksy jeszcze mokre, co powodowało

przebitki. Słowem syf, nie usługa.

Przy całej zmianie technologii, którą wprowadził Image Comics, chodzi o nakładanie koloru

w Photoshopie, przez co uzyskano łagodniejsze przejścia, a także wyostrzenie barw,

wydawcy zaczęli używać papieru wypełnianego, o lepszej gramaturze, ale także droższego.

Proszę wziąć do ręki naszą serie „WILD C.A.T.S” z 1998 roku. Wydana w przeciwieństwie

do reszty naprawdę bardzo przyzwoicie. Jednak prawie na każdym zeszycie zanotowaliśmy

straty.

Przekładem komiksów zajmowała się często Katarzyna Rustecka - osobiście długo

myślałem, że to pańska małżonka. Czy prywatnie lubiła komiksy?

Siostra, nie żona! Kolejny mit obalony - najlepiej jak ludzie sobie coś ubzdurają i potem

powstaje legenda. Kaśka jest anglistką, tłumaczem książek. Wywiad Grażyny Torbickiej ze

Stanem Lee przetłumaczyła właśnie ona. „Star Wars” widziała pewnie z 700 razy, choć nie

uniknęła błędów, co nam zarzucano. Jednak Dave Norman - jak Państwo wiedzą - twórca

okładek do wielu serii „SW”, ulubieniec Georgea Lucasa, podpisał Kaśce z dedykacją

wspaniałe printy, za tłumaczenie, które Amerykanie (ze Studia Lucasa) uznali za dobre.

Proszę pamiętać, że Lucas to IMPERIUM. Tomek Kołodziejczak i Przemek Wróbel pewnie

mogliby dodać swoje na temat kontaktów z Lucasem. Ja pamiętam swoje.

Marcin Rustecki, Stan Lee wraz z małżonką Joan.

Tłumacze to w ogóle osobny temat. Trzeba było znaleźć ludzi komiksowych, z jajem,

interesujących się kultura masowa, ludzi po prostu dla nas. Cała „Dark Phoenix Saga”

wymagała znajomości tematu, backgroundu. Darek Matusik, znakomity tłumacz, też nie

uniknął błędów. Michał Zdrojewski natomiast miał ułatwione zadanie z Lobo. Tłumacz

genialny, zresztą kapitalny facet, kibic piłkarski, który pomógł nam przy „Champions

League”, „Lidze Polskiej” itd.

„Appleseed” tłumaczyli znawcy tematu mangi. Okazało się, że nie znają jednak angielskiego,

o czym przekonałem się okrutnie. Na początku lat 90-tych rozsiało się tzw. tłumaczy po wielu

wydawnictwach, telewizjach także. Pomsta do nieba to mało! Proszę sobie wyobrazić, że

samochód, zamiast przed wysokim budynkiem zaparkował przed wysokim BUDYNIEM!!! I

to się drukowało! Dalsze przykłady zachowam dla siebie, bo nie chcę byście umarli ze

śmiechu.

Jakby opisał Pan gusta czytelników TM-Semic w latach 90-tych? Mnie osobiście

przypomniała się sytuacja, gdy zamiast „X-men” miesięcznikiem stało się „G.I.Joe”,

gdyż ten tytuł osiągnął wyższą sprzedaż.

Dostaliśmy łupnia za „Życie Śmierć II” za to, że zamiast pokazywać popularną nawalankę

publikujemy wypociny jakiejś baby, która snuje się po pustyni i ględzi. To tak zwana

„zdecydowana większość” komentarzy po opublikowaniu tej historii.

Trochę smutne, choć uważam, że należało wydawać rożne historie. Nasze "pokolenie"

czytelników też, w miarę upływu lat się zmieniało. Chcieliśmy z Arkiem pokazać jak

najszerszą ofertę, nikogo nie lekceważąc. Przy takiej ilości tytułów było to możliwe. Ted

McKeever w 75 numerze „Batmana” pokazał dobitnie jak rożny jest czytelnik. Jego

04 - TM-SEMIC - Wywiad z Marcinem Rusteckim (Aleja Komiksu, 2008).pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: