10
Cele badań wg Tadeusza Pilcha to: „zdobycie wiedzy maksymalnie ścisłej, maksymalnie pewnej, maksymalnie ogólnej, maksymalnie prostej, o maksymalnej zawartości informacji, takie dopiero poznanie prowadzi do wyższych form funkcjonowania wiedzy a są nimi prawa nauki i prawidłowości”[1]
Cele badań wg Janusza Sztumskiego to: „ poznanie rzeczywistości społecznej na którą składa się zbiorowość i zbiory społeczne oraz procesy i zjawiska społeczne” [2]
Pytanie badawcze wg Mieczysława Łobockiego to: „pytanie na którego odpowiedz szukamy na drodze badań naukowych. Takie pytanie stawiamy przyrodzie i otoczeniu i staramy się sami znaleźć na nie odpowiedz, poprzez własny wysiłek, badając”[3]
Dzieli on pytania na:
a) naukowo badawcze- to te które pozostają bez odpowiedzi w dotychczasowym powszechnie znanym i dostępnym dorobku wiedzy.
b) subiektywno badawcze- pozostałe
Oraz na:
a) p. rozstrzygnięcia- dopuszczają tylko dwie możliwe odpowiedzi
b) p. dopełnienia- wymagają szerszej odpowiedzi [4]
Hipoteza wg Janusza Sztumskiego to: „przypuszczenie czy też domysł naukowy wysunięty prowizorycznie dla wyjaśnienia jakiegoś faktu lub zbioru faktów, wymagające sprawdzenia, które może potwierdzić albo obalić dany domysł”[5]
[6]Typy hipotezy:
1. Ze względu na cel:
Ø podstawowe- jej celem jest wyjaśnienie zasadniczych problemów danej nauki
Ø częściowe- wyjaśniają fragmentaryczne zagadnienia składające się na dany problem
2. Ze względu na zasięg:
Ø ogólne
Ø szczegółowe- stanowi ukonkretnienie hipotezy ogólnej
3. Ze względu na stopień prawdopodobieństwa:
Ø wysoko prawdopodobne
Ø średnio prawdopodobne
Ø mało prawdopodobne
4. Heurystyczne- odkrywcze
5. Robocze- tymczasowe, pomocnicze
Sposoby tworzenia hipotez:
a) Wysuwanie wniosku hipotetycznego z istniejących teorii
b) „odkrywanie” hipotezy poprzez uogólnienie zebranych danych
c) wysuwanie wniosku w oparciu o doświadczenie badającego
Cechy hipotezy:
· nowość- powinna wykazywać nieznane dotąd aspekty badanych faktów
· ogólność- powinna obejmować swoim zakresem wszelkie fakty których dotyczy
· jasność- jednoznaczne i ostre terminy
· wolność od sprzeczności
· empiryczna sprawdzalność, czyli powinna dać się zweryfikować poprzez badania
Hipoteza wg Tadeusza Pilcha to: „ wszelkie twierdzenia częściowo tylko uzasadnione, przeto także wszelki domysł, za pomocą którego tłumaczymy dane faktyczne”[7]
Hipoteza w badaniach pedagogicznych przybiera najczęściej kształt zależności prawdopodobnej dwu zjawisk np. „niski poziom kultury środowiska rodzinnego ujemnie wpływa na ambicje naukowe dzieci”
Hipoteza może być w toku prowadzenia badań udowodniona przez zebranie danych popierających wysuwaną zależność lub obalona przez brak takich danych czy uzyskanie danych świadczących o jej fałszywości[8]
Hipoteza wg Mieczysława Łobockiego to: „stwierdzenie co do którego istnieje pewne prawdopodobieństwo, że są właściwym rozwiązaniem sformułowanych poprzednio problemów badawczych”[9]
[10]Aby twierdzenie mogło być hipotezą musi:
Ø dać się zweryfikować
Ø mieć uzasadnienie w dotychczasowym dorobku naukowym
Ø być wnioskiem z dotychczasowych obserwacji i doświadczeń badacza
Ø być jednoznaczne i uszczegółowione
- [11]Zmienne wg Tadeusza Pilcha to: „cechy które składają się na zjawisko badane, każdemu zdarzeniu, faktowi towarzyszy jakiś zespół zmiennych. Zmienne muszą być empiryczne poznawcze, mierzone, liczone i opisywane”
Zmienne - wskaźnik rozwodów, dochody, wiedza itp
.[12]Podział zmiennych
· zmienne niezależne- wpływa na ilość, jakość i kierunek danego zjawiska ale nie są uwarunkowane innymi zmiennymi
np. badamy poziom rodzin robotniczych i przyjęliśmy zmienne:
- wydatki na życie kulturalne (zmienne zależne)
- poziom dochodów (zmienne niezależne
-
Wg Mieczysława Łobockiego wyróżnia się zmienne zależne i niezależne, zmienne niezależne to pewne czynniki powodujące zmiany w innych czynnikach (zmiennych), natomiast zmienne zależne to czynniki podlegające wyraźnym wpływom ze strony zmiennych niezależnych.
W procesie nauczania zmienną niezależną może być nauczanie problemowe, a zmienną zależną wpływy jakie wywiera ono na uczniów. [13]
Metoda wg Mieczysława Łobockiego to: „pewien ogólny system reguł dot. organizowania określonej działalności badawczej tj. szeregu operacji poznawczych i praktycznych, kolejności ich zastosowania jak również specjalnych i działań skierowanych z góry na założony cel badawczy”[14]
Metoda wg Janusza Sztumskiego to: „ system zasad i reguł odnoszących się do praktycznej lub teoretycznej działalności człowieka, wypracowanych przez podmiot badający w oparciu o prawidłowości rządzące danym obiektem”[15]
I. [16]Metoda wg Tadeusza Pilcha to: „zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujący najogólniej całość postępowania badacza zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego”[17]
Wyróżnia on metody:
II. eksperyment pedagogiczny jest to: „ metoda naukowego badania określonego wycinka rzeczywistości polegająca na wywołaniu lub tylko zmienianiu przebiegu procesów przez wprowadzenie do nich jakiegoś nowego czynnika i obserwowaniu zmian powstałych pod jego wpływem”
III. II. monografia jest to: „ metoda badań której przedmiotem są instytucje wychowawcze w rozumieniu placówki, prowadzącą do gruntownego rozpoznania struktury instytucji zasad i efektywności działań wychowawczych oraz opracowania koncepcji ulepszeń i prognoz rozwojowych”
IV. III. metoda indywidualnych przypadków to: „sposób badania polegający na analizie jednostkowych losów ludzkich uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych”
V. IV. sondaż diagnostyczny to: „sposób gromadzenia wiedzy o atrybutach strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych, opiniach i poglądach wybranych zbiorowości, nasilaniu się i kierunkach rozwoju określonych zjawisk instytucjonalnie nie zlokalizowanych posiadających znaczenie wychowawcze w oparciu o specjalną dobraną grupę reprezentującą populację generalną w której badane zjawisko występuje
TECHNIKI BADAWCZE
Technika badawcza wg Janusza Sztumskiego to: „zespół czynności związany z różnymi sposobami przygotowania i przeprowadzania badań” [18]
Technika badawcza wg Mieczysława Łobockiego to: „bliżej skonkretyzowane sposoby realizowania zamierzonych badań, podporządkowane są one metodą badawczym pełniąc wobec nich służebną rolę”[19]
Technika badawcza wg Tadeusza Pilcha to: „czynności praktyczne regulowane starannie wypracowanymi dyrektywami pozwalającymi na uzyskanie optymalnie sprawdzonych informacji, opinii, faktów. Są to czynności określone przez dobór odpowiedniej metody i przez nią uwarunkowanymi, są to więc czynności podporządkowane metodzie”[20]
Wyróżnia się techniki:
Obserwacja
[21]Wg Tadeusza Pilcha jest to czynność badawcza polegająca na gromadzeniu danych drogą postrzegania.
Obserwacją można nazwać prostą nieplanowaną rejestracje zdarzeń i faktów, ale także złożony proces kontrolowanej obserwacji systematycznej z użyciem skomplikowanych technik pomocniczych. Dostarcza ona najbardziej naturalnej i prawdziwej wiedzy o obserwowanej grupie.
Rodzaje:
· otwarta- daje ogólną wiedzę o badanej rzeczywistości
· systematyczna(bezpośrednia i pośrednia)- polega na planowym gromadzeniu spostrzeżeń przez określony czas, wymaga ona zastosowania wielu technik pomocniczych
· systematyczna uczestnicząca- jest wtedy gdy badany staje się uczestnikiem badanej zbiorowości, może być jawna lub ukryta.
.[22]Wg Janusza Sztumskiego jest to celowe i systematycznie postrzeganie badanego przedmiotu, procesu lub zjawiska.
Cechy obserwacji:
· Premedytacja- o. Powinna być przeprowadzana w celu rozwiązania ściśle i w pełni określonego zadania sformułowanego dokładnie i szczegółowo
· Planowość- powinna być przeprowadzana wg planu
· Celowość- dzięki temu uwaga obserwatora skupia się tylko istotnych dla badania aspektach
· Aktywność- polega to na tym że obserwator nie rejestruje wszystkiego tylko selekcjonuje fakty
· Systematyczność- o. Nie może być postrzeganiem jednorazowym i przypadkowym, ale powinna trwać ciągle i być przeprowadzona wedle określonego systemu pozwalającego postrzegać obiekt wielokrotnie i w różnych warunkach jego istnienia
Ø bezpośrednia i pośrednia- w o. Bezpośredniej badający nie tylko zbiera dane ale ma możliwość sprawdzić ich wiarygodność, przykładem takiej obserwacji jest obserwacja uczestnicząca, polega ona na tym że osoba badająca staje się na czas obserwacji częścią badanej zbiorowości. Natomiast w o. pośredniej badający nie uczestniczy w zbieraniu danych, ale korzysta tylko z danych już istniejących
Ø kontrolowana i niekontrolowana (nieskategoryzowana)- kontrolowana przeprowadzana jest w oparciu o narzędzia systematyzujące np. normy, schematy, kwestionariusze. Natomiast niekontrolowana przeprowadzana jest bez narzędzi systematyzujących
Ø jawna i ukryta- jawna jest w tedy gdy badani wiedzą że są przedmiotem obserwacji, natomiast ukryta jest wtedy gdy badani nie zdają sobie sprawy z tego że są obserwowani, jest ona lepsza gdyż, zachowanie badanych jest wtedy naturalniejsze
[23]Wg Mieczysława Łobockiego obserwacja to osobliwy sposób postrzegania gromadzenia, i interpretowania poznawanych danych w naturalnym ich przebiegu i pozostających w bezpośrednim zasięgu widzenia i słyszenia obserwatora, powinna ona odbywać się w sposób celowy, planowy i selektywny oraz wymagający aktywnej postawy umysłu, ma ona bardzo ważną rolę mianowicie pozwala na wysuwanie hipotez roboczych, a także na ich weryfikację.
Zalety:
Ø Umożliwia bezpośrednie zbadanie obiektu w jego naturalnych warunkach i okolicznościach
Ø Umożliwia sprawdzenie twierdzeń uzyskanych za pomocą innych metod, przez co pogłębia nasze przekonanie o ich słuszności
Ø Stanowi ważne dopełnienie innych badań
Ø Pozwala na zdobycie informacji o obiektach które trudno zdobyć innymi metodami
§ dorywcza- można ją stosować zwłaszcza w tych przypadkach gdzie nie mamy dobrego rozeznania, wnioski z takiej hipotezy są pozbawione uzasadnienia naukowego, stanowią jedynie podstawy do formułowania hipotezy roboczej
§ o. dzienniczków obserwacyjnych- polega na opisywaniu zdarzeń lub zjawisk w ich naturalnym następstwie czasowym i to na przestrzeni możliwie długiego odcinka okresu czasu. Za pomocą tej techniki dokonuje się zapisu własnych spostrzeżeń po każdym kontakcie z badanym obiektem.
§ kategoryzowana- polega na obserwowaniu obiektu nie tylko z uwzględnieniem celu badania, ale bada się poszczególne jego aspekty, taka technika pozwala uzyskać materiał nadający się do ilościowego opracowania.
§ bierna- to taka technika w której badający nie uczestniczy bezpośrednio tylko śledzi zjawisko z zewnątrz
§ o. próbek fotograficznych- jej rolą jest wychwycenie wszystkiego w sposób pełny jak to tylko możliwe aby później móc zastanowić się co można z tym zrobić. Odbywa się ona w krótkim czasie, natomiast wszystko jest rejestrowane bardzo intensywnie.
§ o. próbek zdarzeń- dot. ona tylko i wyłącznie jednej grupy zdarzeń które rejestruje się w całym bogactwie ich przejawów, czyli opisuje się jakieś zaplanowane zdarzenie.
§ o próbek czasowych- dot. ona pewnych aspektów zachowania się obiektu, ale badane są one w pewnych odcinkach czasowych, najczęściej 5 minutowych. Okresy czasowe występują bezpośrednio po sobie lub w ustalonych odcinkach czasowych. Polega to na tym że obserwator mając dany aspekt zachowania odnotowuje jego obecność lub brak w danej sytuacji czasowej.
Wywiad
[24]Wg Mieczysława Łobockiego wywiad to gromadzenie danych w oparciu o bezpośredni kontakt z osobami które informują nas o badanych osobach. Polega on na swobodnej wymianie ustnych wypowiedzi pomiędzy osobą przeprowadzającą wywiad a osoba badaną lub informującą o danej osobie. Proces ten należy postrzegać w kontekście sytuacji w jakiej się on odbywa. Sytuacja taka jest określana różnymi czynnikami obiektywnymi lub subiektywnymi. Są to min. Cechy osobiste badającej osoby i respondenta , płeć wiek, wykształcenie itp.
Podział:
1) Ze względu na sposób przygotowania
- skategoryzowany- przeprowadzany na podstawie przygotowanego kwestionariusza
- nieskategoryzowany- oparty na swobodnej wymianie zdań
2) ze względu na jawność przeprowadzania
- jawny formalny- dokładne wtajemniczenie respondenta w cel badań
- jawny nieformalny- niedokładne lub błędne wtajemniczenie respondenta w cel badań
- ukryty- wtedy gdy respondent nie jest świadomy tego że jest podmiotem badań
3) ze względu na liczbę osób biorących w nim udział:
- indywidualny
- zbiorowy
Błędy w obserwacji:
Ø niestaranne przygotowanie się do wywiadu, a wiec niedokładne poznanie problemu i celu badania, nie przemyślenie pytań
Ø włączanie do wywiadu własnych opinii
Ø brak zwięzłości pytań
Ø wprowadzenie przez respondenta badającego w błąd
Ø niewygodne i krępujące warunki oraz czas dla respondenta
...
m.muca