Pierwsza pomoc.doc

I. KOLEJNOŚĆ POSTĘPOWANIA PRZY RATOWANIU POSZKODOWANEGO:

Ogólny schemat postępowania:
1. Zabezpieczenie miejsca wypadku, oznakowanie, np. przy wypadku drogowym trójkąt, światła awaryjne itp.
2. Zabezpieczenie poszkodowanego przed ewentualnymi dalszymi uszkodzeniami ciała (np. usunięcie przygniatającego ciężaru, odłączenie prądu elektrycznego).
3. Ocena stanu ośrodkowego układu nerwowego (przytomność).
4. Ocena stanu układu oddechowego (oddychanie).
5. Ocena stanu układu krążenia (akcja serca, tętno).
6. Określenie jakich obrażeń doznał poszkodowany i udzielenie mu pierwszej pomocy.
7. Wezwanie wykwalifikowanej pomocy - lekarza bądź pogotowia (jeśli istnieje taka potrzeba).

Gdy poszkodowany jest nieprzytomny:
1. Próbujemy go obudzić - delikatnie potrząsamy ramieniem i powtarzamy dwa razy: "Otwórz oczy!". Jeśli to nie skutkuje sprawdzamy reakcje bólowe np. poprzez ucisk mięśnia kapturowego (bark).
2. Przy braku reakcji sprawdzamy czy poszkodowany oddycha - udrażniamy drogi oddechowe przez odchylenie głowy do tyłu, pochylamy się tak, aby móc usłyszeć i poczuć na policzku oddech poszkodowanego, a jednocześnie zaobserwować ruchy klatki piersiowej. Jeśli istnieje podejrzenie uszkodzenia szyjnego odcinka kręgosłupa, odchylamy głowę poprzez wyciągnięcie żuchwy w przód.
3. Sprawdzamy tętno na tętnicy szyjnej (opuszkami czterech palców).
4. Przy braku oddechu przystępujemy do sztucznego oddychania, przy braku oddechu i tętna do resuscytacji (sztuczne oddychanie i masaż serca).
Sztucznego oddychania i masażu serca nie można nauczyć się z książek. Potrzebne są wielogodzinne ćwiczenia na fantomie, pod okiem kogoś wykwalifikowanego. Poniższe informacje mogą stanowić jedynie teoretyczną podstawę dla tych ćwiczeń.

SZTUCZNE ODDYCHANIE

Sztuczne oddychanie sposobem "usta-usta":
. Usuwamy palcami owiniętymi w chusteczkę ewentualne zanieczyszczenia z jamy ustnej poszkodowanego.
. Klękamy przy głowie poszkodowanego i unosząc ją lekko do góry, jednocześnie odginamy do tyłu, przyciskając przy tym lekko żuchwę do szczęki i odciągając dolną wargę w kierunku brody (jedną rękę mamy na czole poszkodowanego, drugą przytrzymujemy żuchwę).
. Kciukiem i palcem wskazującym ręki, którą mieliśmy na czole poszkodowanego zaciskamy jego otwory nosowe.
. Nabieramy powietrza w płuca i wdmuchujemy do ust ratowanego, obejmując je szczelnie swoimi ustami. Uważamy przy tym, aby unosiła się klatka piersiowa poszkodowanego a nie brzuch (jeśli wdmuchniemy powietrze do żołądka poszkodowany może zwymiotować). Ze względu na bezpieczeństwo ratownika, przy wykonywaniu sztucznego oddychania dobrze jest użyć specjalnej maseczki.
. Unosimy nieco głowę i przekręcamy na bok tak, aby poczuć na policzku wydech.

Wdmuchiwanie powietrza powtarzamy w odstępach 4-5 sekundowych (ok.15 wdechów na minutę).

Sztuczne oddychanie sposobem "usta-nos" wykonujemy przy niemożności zastosowania sposobu "usta-usta" (np. przy urazie kręgosłupa szyjnego, wypiciu przez poszkodowanego żrącej substancji, poranieniu okolic ust).Wdmuchujemy wtedy powietrze do płuc ratowanego przez nos, zacisnąwszy wcześniej palcami (kciukiem i wskazującym) jego wargi.

Sztuczne oddychanie sposobem "usta-usta-nos" stosujemy u małych dzieci, obejmując swoimi ustami usta i nos ratowanego i wdmuchując powietrze.

RESUSCYTACJA

Jeden ratownik: 2 wdechy na 15 uciśnięć serca (rozpoczynamy resuscytację od 2 wdechów głębokich lub 4 płytkich).
Dwóch ratowników (jeden wykonuje sztuczne oddychanie, drugi masaż serca): 1 wdech na| 5 uciśnięć serca.
Po 3-4 cyklach sprawdzamy, czy nie powróciło tętno i oddech. Akcję resuscytacyjną prowadzimy do skutku lub do przybycia pogotowia i zajęcia się poszkodowanym przez lekarza.

Masaż serca:
. Układamy ratowanego poziomo na płaskim, twardym podłożu.
. Kładziemy obie dłonie poprzecznie jedna na drugiej na dolnej połowie mostka (szukania odpowiedniego miejsca na mostku i prawidłowego ułożenia rąk trzeba uczyć się w praktyce - na fantomie pod kierunkiem kogoś wykwalifikowanego).
. Uciskamy rytmicznie podstawami dłoni (część śródręcza tuż nad nadgarstkiem) klatkę piersiową (postawa pochylona, ręce proste w łokciach) z taką siłą, aby za każdym uciśnięciem przemieścić mostek ok. 4 cm w głąb. Nie odrywamy rąk od klatki piersiowej. 15 ucisków powinniśmy wykonać w 10 sekund.


5. Jeśli tętno i oddech są obecne (czyli również, gdy przywróciła je resuscytacja), szukamy ewentualnych obrażeń i je opatrujemy.
6. Gdy poszkodowany w dalszym ciągu jest nieprzytomny, układamy go w pozycji bocznej ustalonej (jeśli doznane urazy na to pozwalają) i ciepło okrywamy. Musimy pamiętać o zachowaniu drożności dróg oddechowych.
7. Wzywamy pogotowie. Najlepiej nie opuszczać poszkodowanego lub zostawić go pod czyjąś opieką.

POZYCJA BOCZNA USTALONA

Gdy poszkodowany jest przytomny:
1. Próbujemy nawiązać z nim kontakt słowny, ocenić orientację co do miejsca, czasu i charakteru zdarzenia, sprawdzić zdolność do wykonywania prostych poleceń (wysuń język, zamknij oczy). Przeprowadzamy tzw. wywiad - staramy się dowiedzieć od poszkodowanego, co się stało i co go boli, czy choruje na coś oraz na jakie leki jest uczulony. Wypytujemy także ewentualnych świadków zdarzenia.
2. Sprawdzamy tętno i czy poszkodowany nie ma kłopotów z oddychaniem.
3. Przystępujemy do określenia urazów i ich opatrzenia, cały czas rozmawiając z poszkodowanym.
4. W razie potrzeby wzywamy lekarza.

II. APTECZKA PIERWSZEJ POMOCY

Przybory:
- agrafki - do przymocowania opatrunku, zapięcia chusty trójkątnej lub bandaża elastycznego
- nożyczki
- nóż albo scyzoryk
- igła i nitka
- termometr
- pęseta
- łyżka
- kubek
- mała butelka (np. plastikowa 0,5l) z przegotowana wodą - do popicia leku, przygotowania roztworu altacetu, rivanolu itp.
- gumowe rękawiczki
- latarka kieszonkowa
- gwizdek - do wezwania pomocy
- folia NRC (koc przeciwwstrząsowy) $ - do okrycia poszkodowanego, złota strona wchłania promienie słoneczne a srebrna odbija

2. Materiały opatrunkowe
- kompresy gazowe wyjałowione różnej wielkości - do bezpośredniego pokrycia zranienia
- bandaże zwykłe (tzw. opaski gazowe) różnej szerokości - do podtrzymywania gazy nad zranieniem
- bandaże elastyczne (opaski elastyczne) różnej szerokości - do usztywnienia staw u przy skręceniach i zwichnięciach, zrobienia opatrunku unieruchamiającego
- chusta trójkątna - do zrobienia temblaka, wykonania opatrunku (chusty można używać zamiast bandaża gazowego)
- codofix - szeroka opaska z elastycznej dzianiny przypominającej siatkę, służąca do przytrzymywania opatrunku np. przy oparzeniach
- opatrunek osobisty - opatrywanie ran, opatrunki chłonące
typ A - wojskowy, opakowanie nieprzemakalne
typ B - opakowanie przemakalne
- plastry (przylepce) z opatrunkiem różnej wielkości
- plastry (przylepce) bez opatrunku różnej wielkości
- wata
- spongostan - rodzaj dobrze chłonącej gąbki, stosowanej przy krwotokach z nosa
- chusteczki higieniczne
- kawałek ceraty bądź folii - np. do osłonięcia miejsc obłożonych mokrymi kompresami czy wykonanie opatrunku hermetycznego przy urazach klatki piersiowej
- łupki, szpatułki - do unieruchomienia, przy złamanym palcu można zastosować patyczki od lodów
- fast splint $ - również do unieruchomień, coś w rodzaju cienkiej deseczki wykonanej z lekkiego, dającego się modelować tworzywa

Uwaga:
Nie polecam szyny Kramera jako wyposażenia apteczki polowej - jest za długa i niewygodna do noszenia w apteczce, a nie można jej transportować zgiętej, gdyż potem nie nadaje się zbytnio do usztywniania.

3. Środki odkażające
- woda utleniona - do przemywania ran, płukania gardła (1 łyżka stołowa na 1/2 szklanki wody)
- spirytus salicylowy, jodyna - do odkażania okolic ran i skóry nie uszkodzonej
- Nadmanganian potasu (KMnO4) - do moczenia przewlekłych, trudno gojących się ran, płukania jamy ustnej przy owrzodzeniach błon śluzowych, lub po wyrwaniu zęba
- rivanol (najlepiej w postaci tabletek rozpuszczalnych w wodzie) - do przemywania ropiejących ran

4. Środki stosowane zewnętrznie przy opuchliznach, bólach stawowych i opuchliznach
- altacet (najlepiej w postaci tabletek rozpuszczalnych w wodzie) - do okładów przy opuchliźnie, stłuczeniach, krwiakach, zwichnięciach stawów
- soda oczyszczona - moczenie palca w przypadku zakażenia okołopaznokciowego, wypryski skórne
- tormentiol (maść) - wypryski, zmiany skórne
- Ben-Gay (maść) - bóle stawów, kręgosłupa (ze względu na właściwości rozgrzewające może być też stosowany do nacierania klatki piersiowej przy przeziębieniach i kaszlu)
- Panthenol spray $ - do szybkiego, bezpośredniego stosowania na otarte lub oparzone powierzchnie skóry (zarówno gorącymi płynami, przedmiotami jak i promieniami słonecznymi

5. Sól fizjologiczna - Natrium chloratum w ampułkach a la 10 ml - do przemywania oczu, zmoczenia przyschniętego opatrunku

6. Leki przeciwbólowe
bóle głowy, bóle menstruacyjne - Pabialgin, Pyralginum, Paracetamol (Panadol)
bóle zęba - Veramid
bóle kurczowe żołądka, pęcherza lub jelit, kolka wątrobowa - NO-SPA, Scoplan, Vegentalgin

7. Leki przeciwprzeziębieniowe
- Polopiryna lub Aspiryna
- Paracetamol (Panadol)
- Scorbolamid
- Rutinoscorbin
- wapno
- witamina C
- tabletki od bólu gardła: Septolete, Angidin, Strepsil, Sebidin, Chlorchinaldin
- syrop przeciwkaszlowy - Flegaminum, Bronchicum
- krople do nosa (przy katarze), np. Xylogel

8. Leki stosowane przy kłopotach żołądkowych
bóle żołądka - krople żołądkowe lub miętowe
biegunka - węgiel - 4 do 6 tabletek 3 razy dziennie
zaparcia - Alax, Xenna - 2 tabletki wieczorem
choroba lokomocyjna - Aviomarin
immodium - biegunka

9. Leki nasercowe (przy osłabieniu)
- Cardiamid lub Cardiamid-Coffein - przy zadyszce wysiłkowej, uczuciu osłabienia i pobolewania w okolicy serca, po 20-30-40 kropli co 3-4-6 godzin w okresie złego samopoczucia

10. Leki uspokajające
- krople walerianowe
- krople Nervosol

11. Zioła
mięta - stosować wewnętrznie na zaburzenia trawienia, bóle i wzdęcia brzucha; ma również działanie uspokajające
rumianek - zewnętrznie ma działanie przeciwzapalne - okłady na skórę i błony śluzowe przy leczeniu stanów zapalnych, owrzodzeń, rań, oparzeń słonecznych, uczuleń; kompresy na oczy przy zapaleniu spojówek, łzawieniu; wewnętrznie - zaburzenia trawienia, wzdęcia brzucha, kolki, posiada również łagodne działanie uspokajające (można stosować przy migrenach)
szałwia - płukanie jamy ustnej przy kłopotach z zębami i dziąsłami; zaburzenia trawienia; działanie przeciwpotne (zarówno przy stosowaniu wewnętrznym jak i zewnętrznym); przemywanie i kompresy w przypadku trudno gojących się ran, czyraków, przy zapaleniach skóry; zatrzymuje krwawienia z przewodu pokarmowego
melisa - łagodny i skuteczny środek uspokajający; bezsenność, migrena; zaburzenia trawienia


Skład apteczki polowej może ulegać pewnym modyfikacjom, w zależności od pory roku, miejsca i potrzeb. Powinny się w niej znaleźć środki według nas najskuteczniejsze, których zastosowanie doskonale znamy.

IV. ZRANIENIA

Drobne skaleczenia, obtarcia - przemywamy wodą utlenioną ( w razie zanieczyszczenia ziemią itp. przepłukujemy wcześniej destylowaną bądź przegotowaną wodą lub z braku tych - zwykłą zimną) i nakładamy plaster z opatrunkiem.

Większe rany

Rodzaje ran:
a) spowodowane przez przedmioty
- cięte
- kłute
- szarpane (darte)
- miażdżone (tłuczone)
b) spowodowane przez zwierzęta
- kąsane (w tym zatrute - po ukąszeniu przez zwierzęta jadowite)
- kłujące (użądlenia)

W ranach spowodowanych przez przedmioty
- nie grzebiemy
- nic z nich nie wyjmujemy (" Wszystko co w ranie należy do rannego") - Wyciągając tkwiący w ranie przedmiot możemy spowodować krwotok lub zwiększyć uraz. Powinniśmy zabezpieczyć ów przedmiot tak, aby się nie ruszał - obkładamy go wyjałowionymi gazikami, w razie potrzeby dodajemy zwinięte bandaże czy watę, całość obandażowujemy. Następnie udajemy się z rannym do lekarza.
- niczego nie wlewamy - nie dotyczy przepłukania solą fizjologiczną czy zimną przegotowaną wodą

Pierwsza pomoc przy zranieniach sprowadza się do zatamowania krwawienia i zabezpieczenia przed zakażeniem.
. Spłukujemy ranę solą fizjologiczną lub destylowaną bądź przegotowaną wodą albo w ostateczności zwykłą zimną wodą.
. Odkażamy otoczenie rany spirytusem salicylowym lub jodyną.
. Nakładamy na ranę opatrunek z jałowej gazy.
. Nakładamy opatrunek przytrzymujący - bandażujemy (opaska gazowa) lub używamy plastra.

Jeśli rana obficie krwawi, mogła ulec uszkodzeniu tętnica lub żyła. Postępujemy wtedy jak przy krwotokach (opatrunek uciskowy - patrz KRWOTOKI).

Rany kłute (niezbyt rozległe a głębokie, spowodowane wąskim narzędziem o ostrym końcu np. bagnetem, gwoździem, widłami) są bardzo niebezpieczne, gdyż mogą się wiązać z uszkodzeniem narządów wewnętrznych. Poszkodowani z rana kłutą po prowizorycznym opatrzeniu powinni być przewiezieni do szpitala.

W przypadku ukąszenia przez zwierzę istnieje niebezpieczeństwo zakażenia wścieklizną.
. Spłukujemy ranę strumieniem wody przez przynajmniej 5 minut. Jeśli krwawienie nie jest zbyt duże - nie tamujemy go (płynąca krew wypłukuje wirusy wścieklizny).
. Dalej postępujemy jak przy innych ranach.
. Udajemy się z pokąsanym do lekarza - może być konieczne szczepienie przeciwko wściekliźnie i przeciw tężcowi.

Jeśli jest to możliwe, staramy się dotrzeć do właściciela zwierzęcia, które pokąsało poszkodowanego i dowiedzieć się, czy było szczepione przeciwko wściekliźnie. Zwierzę to powinno być zabrane do szpitala na przynajmniej dwutygodniową obserwację. Jeżeli przeżyje ten czas w zdrowiu, poszkodowanego nie trzeba będzie szczepić. Przy pokąsaniu przez dzikie zwierzęta lepiej ich nie łapmy w celu poddania obserwacji, gdyż może to być niebezpieczne - lepiej już poddać się profilaktycznemu szczepieniu.
U zwierząt zabitych po pokąsaniu często nie można wykryć wścieklizny, gdyż choroba nie zdążyła jeszcze się rozwinąć.

Ukąszenie przez żmiję
. Unieruchamiamy kończynę i układamy powyżej ciała, poszkodowany nie powinien się ruszać (chodzi o to, żeby spowolnić krążenie krwi i rozchodzenie się jadu po organizmie).
. Zakładamy powyżej miejsca ukąszenia tzw. opaskę Biera - jest ona luźniejsza od zwykłej opaski uciskowej, poniżej miejsca jej założenia musi być wyczuwalne tętno, a z rany wypływać trochę krwi wypłukującej jad.
. Jak najszybciej transportujemy poszkodowanego do szpitala, dbając o to, by się nie ruszał.

W miarę możliwości powinniśmy ustalić, co pokąsało poszkodowanego.

Ukąszenie (użądlenie) przez owady
. Jeżeli w ciele pozostało żądło (użądlenie przez pszczołę), możliwie szybko i delikatnie je usuwamy, uważając aby nie wycisnąć całej zawartości pęcherzyków jadowych do skóry.
. Odkażamy miejsce ukłucia.
. Kładziemy zimny okład lub przykładamy zimny przedmiot.
. Możemy natrzeć miejsce ukąszenia plastrem cebuli lub korzeniem pietruszki.

Szczególnie niebezpieczne są użądlenia w okolicy szyi, języka i gardła, gdyż powodują kłopoty z oddychaniem.

Jeżeli użądlona osoba jest uczulona na jad danego owada, podajemy jej wapno rozpuszczalne, a jeśli pojawi się reakcja alergiczna - także Clemastinum i kontaktujemy się z lekarzem. U alergików nawet najmniejsze użądlenie może być groźne dla życia.

Objawy reakcji uczuleniowej:
- obrzęk nie tylko bezpośredniej okolicy użądlenia (może wystąpić obrzęk twarzy)
- zblednięcie skóry
- przyśpieszenie bicia serca
- uczucie słabości, możliwa utrata przytomności
- kłopoty z oddychaniem, wrażenie duszenia się
- niekiedy nudności

Ukąszenie przez kleszcze
. Wyciągamy kleszcza pęsetą, bez kręcenia i uważając, aby go nie zgnieść i nie wycisnąć do ranki jego zawartości razem z chorobotwórczymi wirusami, których jest przenosicielem (m.in. kleszczowego zapalenia mózgu)
. Odkażamy rankę spirytusem lub jodyną.

W razie wystąpienia gorączki i innych niepokojących objawów powinniśmy się skontaktować z lekarzem.

V. KRWOTOKI

Przy uszkodzeniu tętnicy krew wypływa szybko, pulsując, jest jasnoczerwona (utlenowana). Z uszkodzonej żyły krew płynie wolniej, bez pulsowania, jest ciemnoczerwonosinawa (odtlenowana). Z naczyń włosowatych (miąższowych) sączy się krew koloru pośredniego, powoli, na całej uszkodzonej powierzchni. Nigdy nie mamy do czynienia z krwotokiem czysto tętniczym lub czysto żylnym, uszkodzone zostają zazwyczaj wszystkie rodzaje naczyń (tętnice i żyły znajdują się blisko siebie, więc trudno przeciąć jedno z nich nie naruszając drugiego).

Ze względu na miejsce wypływania krwi dzielimy krwotoki na zewnętrzne i wewnętrzne.



Postępowanie przy krwotoku zewnętrznym:
1. Kładziemy krwawiącego i polecamy mu unikać zbędnych ruchów, aby spowolnić krążenie.
2. Krwawiącą kończynę unosimy nad poziom serca.
3. Nakładamy na ranę opatrunek uciskowy - gruba warstwa gazy, na to zwinięty bandaż lub coś sztywnego - pudełko od zapałek, styropian itp., całość zabandażować albo owinąć chustą trójkątną.
4. Transportujemy poszkodowanego do lekarza.

Obecnie nie używa się opaski uciskowej, gdyż odcinając dopływ krwi do zranionej kończyny może spowodować jej martwicę. Opaskę uciskową stosujemy jedynie przy:
- masowych katastrofach
- całkowitych zmiażdżeniach (kiedy brak szans na odratowanie kończyny)
Przy amputacji na ogół nie ma krwawienia lub jest małe. Opatrujemy kikut osłonowo, a uciętą część ciała jak najszybciej wkładamy do lodu - być może będzie się dało ją przyszyć. Założenie opaski drastycznie zmniejsza szanse uratowania kończyny. Gdyby jednak krwawienie było bardzo duże, trzeba zastosować opaskę.

Opaska uciskowa powinna mieć 5-10 cm szerokości. Zakładamy ją na kości ramieniowej bądź udowej, gdyż tylko tam można dostatecznie przycisnąć tętnicę do kości. Najlepiej nie zakładać jej bezpośrednio na skórę tylko na ubranie, na okres czasu nie dłuższy niż 1 godzina. Przy amputacji opaskę zakładamy 10 cm nad miejscem obcięcia kończyny.


Krwotok wewnętrzny może nastąpić w wyniku tępego urazu, nawet jeśli brak jakichkolwiek obrażeń zewnętrznych. Jest on bardzo groźny, gdyż często trudny do wykrycia, a wypływająca do jamy ciała krew może naciskając na różne organy wewnętrzne spowodować ich uszkodzenie.

Objawy krwotoku wewnętrznego:
- nagłe, przedłużające się i...