Plutarch z Cheronei - Zywoty slawnych mezow.pdf - Historia starozytna i wspoczesna - Marian_Chomik

PLUTARCH Z CHERONEI

ś YWOTY SŁAWNYCH M Ęś ÓW

MMII ®

POSTACIE OBJ Ę TE TOMEM

SOLON (ok. 640 — 560) — ate ń ski polityk i prawodawca, autor wierszy, w du Ŝ ej mierze

publicystycznych.

KIMON (ok. 510-450) - ate ń ski polityk i strateg.

NIKIASZ (przed 469 — 413) — ate ń ski strateg, stronnik Peryklesa i kontynuator jego polityki.

ALKIBIADES (ok. 450 — 404) — ate ń ski polityk i strateg, burzliwej działalno ś ci wojennej.

KATON STARSZY (Marek Porcjusz Katon, 234—149) — rzymski konsul i cenzor, historyk,

autor dzieła o gospodarstwie rolnym.

LUKULLUS (Lucjusz Licyniusz Lukullus, 117 — 56) — przysłowiowy bogacz rzymski, konsul

i wódz wojenny. KRASSUS (Marek Licyniusz Krassus, 115 — 53) — równie Ŝ bogacz rzymski,

konsul r. 70,

triumwir r. 60.

POMPEJUSZ (Gneusz Pompejusz Magnus, 106 — 48) — wódz rzymski, wielokrotny triumfator,

triumwir r. 60, rywal Cezara.

KATON MŁODSZY (Marek Porcjusz Katon Utyce ń ski, 95-46) - republikanin, stronnik

Pompejusza w walce z Cezarem.

ANTONIUSZ (Marek Antoniusz, 82 — 30) — triumwir r. 43, znany admirator Kleopatry

egipskiej.

SOLON

1. Uczony Didymos 1 , odpowiadaj ą c na pismo Asklepiadesa 2 o tablicach

ustawodawczych Solona, przytacza wypowied ź jakiego ś Filoklesa, gdzie ten

okre ś la Solona jako syna Euforiona, wbrew opinii innych wspominaj ą cych

Solona. Wszyscy oni mówi ą zgodnie, Ŝ e był synem Eksekestidesa. Ten za ś

nale Ŝ ał — jak podaj ą — do ś redniozamo Ŝ nych i ś rednio wpływowych

obywateli, ale pochodził z pierwszorz ę dnego domu, wywodz ą cego si ę od

Kodrusa 3 .

Matka Solona — jak pisze historyk Heraklides z Pontu 4 — była kuzynk ą

matki Pizystrata 5 .

Mi ę dzy tymi dwoma młodzie ń cami panowała z pocz ą tku wielka przyja źń

przez to pokrewie ń stwo, ale — jak twierdz ą niektórzy — Solon kochał si ę w

Pizystracie tak Ŝ e dla jego zdolno ś ci i pi ę kno ś ci. Dlatego pó ź niej, jak si ę

okazało, kiedy mi ę dzy nimi zaszły ró Ŝ nice pogl ą dów w polityce,

przeciwie ń stwo to nie spowodowało Ŝ adnego mi ę dzy nimi uczucia surowo ś ci

czy zawzi ę to ś ci, ale przetrwała w ich sercach tamta prawo ść , zachowuj ą c

„dymi ą cy, ale Ŝ ywy jeszcze płomie ń 6 boskiego ognia", pami ęć i wdzi ę czno ść

miło ś ci.

A Ŝ e Solon wobec pi ę knych chłopców nie był wstrzemi ęź liwy ani do ść

silny, by si ę oprze ć miło ś ci „jak ten bokser w walce na pi ęś ci" 7 , to mo Ŝ na

wnioskowa ć z jego poematów. I z tego, Ŝ e w prawach zakazywał niewolnikom

namaszczania si ę oliw ą i miło ś ci z chłopcami, zaliczaj ą c to do praw ludzi

szlachetnych i dostojnych obyczajów: w ten sposób jako ś uwa Ŝ ał ich za

godnych tego, od czego odp ę dzał niegodnych.

A mówi ą , Ŝ e i Pizystrat kochał si ę w Charmosie i po ś wi ę cił pos ą g Erosa w

Akademii, gdzie zapalaj ą ś wi ę t ą pochodni ę przy biegach kultowych 8 .

2. Ojciec Solona uszczuplił swe mienie — tak pisze Hermippos 9 — przez

działalno ść dobroczynn ą i filantropijn ą i on sam 10 , jeszcze jako młody, zaj ą ł

si ę kupiectwem, nie tyle z braku dostatku na własne potrzeby, ile wstydz ą c si ę

przyjmowa ć co ś od innych, jako pochodz ą cy z domu przywykłego do

wspomagania innych. Ale niektórzy twierdz ą , Ŝ e w ę drował po ś wiecie raczej

dla wielostronnego do ś wiadczenia i poznania ni Ŝ dla korzy ś ci materialnych.

1 Didymos — z przydomkiem Chalkenteros, grecki filolog z I wieku p.n.e.

2 Asklepiades — trudny do zidentyfikowania w ś ród innych tego imienia postaci.

3 Kodrus — ostatni król ate ń ski, zreszt ą legendarny.

4 Heraklides z Pontu — z IV wieku p.n.e., ucze ń Platona, autor wielu pism, pisanych

przewa Ŝ nie w formie dialogów.

5 Pizystrat — znany władca ate ń ski z VI wieku p.n.e.

6 „dymi ą cy ... plomie ń " — por. Eurypidesa Bakchantki, w. 8.

7 „bokser w walce" — por. Sofoklesa Trachinki 441 i n.

8 przy biegach kultowych — ku czci bóstw ognia, tak by w biegu Ŝ agiew nie zgasła.

9 Hermippos — grecki filolog i biograf z III wieku p.n.e.

10 on sam — Solon.

Wszyscy bowiem s ą zgodni co do tego, Ŝ e był Ŝą dny wiedzy — jak to jako

starszy sam mówił, Ŝ e „starzeje si ę ucz ą c si ę du Ŝ o rzeczy". A bogactwa nie

podziwiał. Pisał, Ŝ e jak bogaty ten, który

du Ŝ o ma srebra 11 ,

Du Ŝ o złota i ziemi pszenic ę rodz ą cy mu łan, Konie i

muły, tak i ten, który tylko posiada

Zdrowy Ŝ oł ą dek i nogi, i piersi swej stan, Ciesz ą c si ę

dzieckiem i Ŝ on ą , je ś li i to mu przypada,

Młodo ść i zgodny z młodo ś ci ą sił kwiat.

Ale gdzie indziej mówi:

Bogactwo pragn ę ja mie ć , lecz niesprawiedliwie Nie chc ę

ja ty ć ; bo za tym idzie kara w Ŝ dy.

Nic przecie Ŝ nie stoi na przeszkodzie, by człowiek uczciwy i obywatel ani

nie dokładał starania o zdobycie nadmiernych bogactw, ani te Ŝ nie wyrzekał

si ę korzystania z dostatecznych dóbr koniecznych. W tamtych czasach — jak

mówi Hezjod 12 — „ Ŝ adna nie ha ń biła praca". Rzemiosło nie przynosiło

wstydu, kupiectwo było nawet zaszczytne, jako pozyskuj ą ce obce kraje i

przymierza królów, przynosz ą ce znajomo ść wielu rzeczy. Niektórzy nawet

zakładali wielkie miasta, jak Protis 13 , zało Ŝ yciel Massylii 14 , czczony przez

Keltów nad Rodanem. Podobnie Tales 15 miał si ę trudni ć handlem, i

Hipo-krates 16 , ten matematyk; i Platonowi z podró Ŝ y do Egiptu miała

przynie ść zysk sprzeda Ŝ jakiej ś ilo ś ci oliwy.

3. Wyst ę puj ą c ą u Solona wystawno ść i skłonno ść do przyjemno ś ci

Ŝ yciowych, jak równie Ŝ jego my ś li w poematach na temat tych przyjemno ś ci,

wyra Ŝ ane w stylu raczej pospolitego ni Ŝ wykształconego człowieka, uwa Ŝ a si ę

za skutek jego kupieckiego Ŝ ycia: po wielu i wielkich niebezpiecze ń stwach

pragn ą ł na odmian ę miłych dozna ń i u Ŝ ycia. Ale sam uwa Ŝ ał siebie za

przynale Ŝ nego do ubogiej warstwy ludno ś ci, nie bogatej. Wida ć to z tych jego

słów:

Wielu bogaczy jest złych, a dobrzy bieduj ą :

Lecz kto z nas tamtym w zamian da Cnot ę

za pieni ą dz? Bo cnota jest trwała,

A pieni ą dz to ten posiada, to inny go ma.

Poezj ę uprawiał z pocz ą tku, jak si ę zdaje, nie dla powa Ŝ nych celów, lecz

dla Ŝ artu i zabawy, w chwilach wolnych od zaj ęć . Potem jednak zamieszczał w

niej tak Ŝ e my ś li filozoficzne; podobnie wiele tre ś ci politycznych wplatał w

wiersze, nie dla historii i pami ę ci, ale dla uzasadnienia swoich poczyna ń , jako

zach ę ty,

11 du Ŝ o ma srebra... — cytaty z elegii Solona.

12 Hezjod — Prace i dnie, w. 311.

13 Protis — „pierwszy", tj. zało Ŝ yciel.

14 Massylia — dzi ś . Marsylia w Prowansji.

15 Tales — wczesny filozof grecki.

16 Hipokrates — astronom i matematyk z V wieku p.n.e.

przestrogi czy nagany Ate ń czyków. A niektórzy twierdz ą , Ŝ e i prawa zamierzał

opublikowa ć w formie wierszy i przytaczaj ą tu taki ich pocz ą tek:

Wpierw króla Zeusa Kronid ę wypada mi prosi ć , Aby

tym prawom szcz ęś cia u Ŝ yczył w rozgłosie.

Z filozofii etyki najwi ę cej uprawiał — jak wi ę kszo ść ówczesnych m ę drców

— my ś l polityczn ą . Natomiast w filozofii przyrody był zbyt prosty i zapó ź -niony.

Wida ć to z tych słów jego:

Z chmury powstaje moc ś niegu i gradu,

Z błyskawicy ognistej dobywa si ę grzmot, Morze od

wiatru si ę burzy; lecz je ś li go Ŝ adna Siła nie rusza, to

ono najrówniejsze z wód.

I w ogóle zdaje si ę , Ŝ e wtedy tylko m ą dro ść Talesa badawczo posun ę ła si ę

dalej poza praktyczn ą wiedz ę . Innym 17 przypadł tytuł filozofów z biegło ś ci w

sprawach polityki.

4. Zeszli si ę oni 18 razem podobno w Delfach, a powtórnie w Koryncie, gdzie

Periander 19 urz ą dził ich spotkanie i zaszczycił uczt ą . Ale jeszcze wi ę ksze

powa Ŝ anie i rozgłos zyskało im zbiorowe obchodzenie wokoło trójnogu i

wzajemne ich przy tym ust ę powanie sobie pierwsze ń stwa z przyjazn ą

uprzejmo ś ci ą .

Opowiadaj ą , Ŝ e gdy Kojczycy 20 zarzucili w morze sieci, przybysze z Mile-tu 21

zakupili u nich cały ich ułów, zanim był znany. I okazało si ę , Ŝ e wydobyto złoty

trójnóg; rzuciła go tam w morze, jak mówi ą , Helena 22 płyn ą ca do Troi,

przypomniawszy sobie pewn ą dawn ą przepowiedni ę . Najpierw powstała

sprzeczka o trójnóg mi ę dzy przybyszami i rybakami, po czym kłótni ę przej ę ły

miasta, a w ko ń cu doszło do wojny. Wtedy jednak trójnóg obu stronom odebrała

Pytia, „by go da ć najm ą drzejszemu". Tak wi ę c wysłano trójnóg do Talesa w

Milecie; i Kojczycy z ochot ą jemu jednemu dali to, o co walczyli z wszystkimi

naraz Milezyjczykami. Lecz Tales o ś wiadczył, Ŝ e m ą drzejszy od niego jest

Bias 23 . Trójnóg pow ę drował do Biasa. Ten odesłał go dalej, do innego

m ą drzejszego. I tak odsyłany obszedłszy wkoło wrócił powtórnie do Talesa. W

ko ń cu z Miletu posłano go do Teb i po ś wi ę cono Apollinowi Ismenijskiemu 24 .

Teofrast pisze, Ŝ e najpierw odesłano trójnóg do Biasa w Prienie. Ten z kolei

posłał go do Talesa w Milecie. I tak poprzez wszystkich znów wrócił do Biasa, a

w ko ń cu został odesłany do Delf.

17 Innym — w tym Solonowi.

18 Zeszli si ę oni —Tales z Solonem.

19 Periander — władca Koryntu.

20 Kojczycy — mieszka ń cy miasta i wyspy Kos, u południowo-zachodniego wybrze Ŝ a Małej

Azji. 21 Milet — znane miasto na zachodnim wybrze Ŝ u M. Azji.

22 Helena — Ŝ ona Menelausa, uprowadzona przez Parysa do Troi.

23 Bias — jeden z tradycyjnych siedmiu m ę drców.

24 Ismenijski — od Ismenosu, rzeczki płyn ą cej przez Teby w Beocji.

Plutarch z Cheronei - Zywoty slawnych mezow.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: