22. Aplikacja metody ośrodków pracy w kształceniu specjalnym dzieci upośledzonych w stopniu lekkim.
Wartość tej metody w świetle koncepcji Pawłowa omówiła Maria Grzegorzewska. Według doktryny pawłowizmu, która głosi że ,,stany i procesy psychiczne są identyczne ze stanami i procesami fizjologicznymi w mózgu” dalej Pawłow pisał, żę zachowanie się człowieka lub zwierzęcia jest zależne nie tylko od właściwości wrodzonych układu nerwowego, lecz także od wpływów jakimi stale podlega organizm w czasie swojego indywidualnego istnienia. Uznając duże znaczenie plastyczności mózgu i jego możliwości kompensacyjnych Pawłow uważał, że możliwe jest „trenować pierwszy układ granic”.
Założeniom Pawłowa odpowiada metoda ośrodków pracy, a jej najważniejszymi wartościami rywalidacyjnymi są:
1. Wszechstrnonność i gruntowne poznanie
2. Rozumienie treści środowiska przyrodniczego i społecznego
3. Forma pracy zespołowej
4. Powiązanie pracy fizycznej z umysłową
5. Potęga i piękno pracy w realizowaniu zamierzeń-czynna postawa wobec życia
6. Poczucie odpowiedzialności.
Wyniki dotyczące zajęć wstępnych wskazują, że tylko niektóre czynności występują w metodycznych jednostkach prowadzonych metodą ośrodków pracy (badania w klasach I-III szkoły specjalenej, pod kierunkiem profesor Pańczyka-1989).
Tylko 4 czynności wystąpiły w prawie wszystkich hospitowanych zajęciach:
- wzajemne powitanie się,
- sprawdzenie listy obecności,
- rysowanie i omawianie dokonanych spostrzeżeń,
- kształtowanie pojęć czasowych.
Stosunkowo żadko występowały takie czynności jak:
- kontrola czystości,
- opieka nad roślinami i zwierzętami hodowanymi w klasie,
- przygotownie pomocy do pracy,
- indywidulane ćwiczenia w zakresie higieny osobistej i samoobsługi,
- omówienie spraw aktualnych, szczególnie absorbujących dzieci,
- kontrola prac domowych (jeżeli były zadane)
- planowanie i oraganizacja pracy.
Na tym etapie pojawiły się czynności nie wymienione w piśmiennictwie dotyczącym metody ośrodków pracy:
- ćwiczenia ,,na wprawę”
- ćwiczenia orientacji w przestrzeni
- ćwicznia śródlekcyjne
- zbiorowe spożywanie śniadania.
Powyższe ćwicznia są wynikiem przenikania tendencji występujących w szkolnicwie powszechnym, spowodowane jest potrzebą czasów, których żyjemy.
Lekcje w klasach II były bardziej zbliżone do założonego modelu metody. Zajęcia wstepne odpowiadają w większym stopniu modelowi czynności przewidzianych w metodzie ośrodkow pracy niż w klasach III.
Etap określany jako obserwacja, również w większości hospitownych zajęć w klasach II wystąpiły modelowy metody niż w klasach III. W nieco mniejszym stopniu od powyższego wystąpiła czynność czwarta-uzupelnianie widomości zgromadzonych w trakce obserwacji. wiczenia śródlekcyjne wystąpiły tak samo w klasach II jak i III, co jest godne podkreślenia.
Etap III: opracowanie-przeróbka zebranego materiału:
- weryfikacja wiadomości zebranych w czasie obserwacji
- uzupelnienie widomości zebranych w czasie obserwacji
- uporządkowanie wiadomości zebranych w czasie obserwacji.
Podsumowując ten etap należy zaznaczyć, że jest on realizowany ze znacznymi modyfikacjami w stosunku do opisywanego modelu.
Etap IV –ekspresja –preferowane przez nauczycieli: rysowanie, malowanie, klajenie, lepienie, wydzieranie, opis, teoretyczne rozwiązywanie zagadnień i opowiadanie. Rzadko sięga się do zajęć gospodarskich i majsterkowania. Czasem niestety stosowano ekspresje jako zadanie domowe.
Tylko w 70% wystąpiła czynność: ocena pracy uczniów –jest to bardzo ważny punkt zajęć i zastanawiające jest dlaczego nie wystąpła w 100%?
Etap V –zajęcia końcowe, spośród 9 czynności wystąpiły tylko 4:
- ustalenie, co nowego dzieci poznały w ciągu dnia,
- ocena pracy dzieci i sposobu zachwowania się w ciągu dnia,
- pożeganienie się z dziećmi.
Etap ten odbiega w znacznym stopniu od modelu przedstawionego.
Porównując czynności, które wystąpiły w czasie hospitowanych zajęć z liczbą czynności możliwych do wystąpienia uznano, iż
- etap II był najbliższy oczekiwanemu modelowi w 85,7%
- etap III –58,3% kl.III i 63,8% kl.II
- pozostałe 3 etapy- od 48,6% do 57,7%.
19. EWOLUCJA METODY OŚRODKÓW ZAINTERESOWAŃ
Co to jest metoda ośrodków zainteresowań: wykład nr 2 z 21.03 albo str 47-49 pierwszej ksiązki.
Podstawowe założenia metody ośrodków zainteresowań w jej „czystej” postaci:
· Zasada wychowania do życia przez życie
· Uznanie zainteresowań dzieci za podstawowy czynnik doboru materiału nauczania dla poszczególnych klas
· Całościowe ujmowanie materiału bez rozbijania go na oddzielne przedmioty w czasie opracowywania zjawisk zachodzących w życiu
· Uznanie prawa rekapitulacji za naturalna drogę rozwoju człowieka
W Polsce metodę ośrodków zainteresowań wprowadzono do wszystkich sześciu klas szkół specjalnych dla upośledzonych umysłowo. Miejscem adaptacji byłą szkoła ćwiczeń przy Państwowym Instytucie Pedagogiki Specjalnej. Nad przebiegiem pierwszych doświadczeń czuwała Marysia Grzegorzewska- twórczyni polskiej pedagogiki specjalnej. Pozyskała do współpracy wybitne postaci:
- Janusza Korczaka
- Michała Wawrzynowskiego.
I. Ewolucje wprowadzone w Polsce w ramach adaptacji metody ośrodków zainteresowań- Grzegorzewska, Wawrzynowski
Książki autorstwa M.Wawrzynowskiego „Program i metody nauczania w szkole dla upośledzonych umysłowo”, „Opieka wychowawcza nad dziećmi upośledzonymi umysłowo” mówią o niewielkich zmianach, jakie wprowadzono do metody ośrodków zainteresowań w pierwszym okresie jej stosowania w Polsce.
Podobnie jak u Decroly`ego:
-Zachowano koncentryczny układ treści w programie i w jego realizacji
- zachowano organizację zajęć w formie ośrodków zainteresowań na wszystkich 6sześciu poziomach nauczania
- zachowano etapy pracy w ośrodku: obserwacja, kojarzenie, ekspresja
Ale:
Do etapów dodano trwające godzinę zajęcia wstępne, obejmujące gimnastykę, notowanie pogody, notowanie obecności za najęciach. Analizując etapy pracy psychicznej widać ze obejmują one konkretne kategorie przedmiotów nauczania:
1) Obserwacja- opiera się na niej nauka o rzeczach, przyroda, rachunki, higiena, nauka moralności i rozwój słownika dziecięcego
2) Kojarzenie w czasie i przestrzeni (asocjacja)- nauka historii i geografii
3) Ekspresja- modelowanie, wycinanki, rysunek, nauka czytania, pisania, ortografii, stylistyka, gramatyka, deklamacja, śpiew i gimnastyka
Te etapy obejmują wszystkie tzw przedmioty nauczania scalając je w logiczna całość, w myśl istotnych potrzeb psychiki dziecka.
Zasady nauczania podkreślone przez Wawrzynowskiego:
1) W dobieraniu materiału należy dostosować się do poziomu dziecka i jego zainteresowań.
2) Należy opierać się na rzeczach znanych.
3) Dziecko powinno obserwować cechy zasadnicze, nie wchodząc w szczegóły
4) Cechy charakterystyczne należy wysuwać na pierwszy plan.
5) Należy zaczynać od rażących różnic i kontrastów, potem przechodzić do podobieństw i porównań
6) Nie należy dawać za dużo wrażeń jednocześnie
7) Powinno się pozostawić dużo czasu na poznawanie przedmiotu
8) Przedmiot należy poznawać możliwie wszystkimi zmysłami
9) Obrazy pamięciowe powinny być przywoływane przez porównanie
10) Należy powracać do poglądu i uzupełniać samodzielnie obraz pamięciowy przedmiotu.
11) W poznawaniu przedmiotu nie poprzestawać na lekcji, lecz ustawicznie do niego powracać
12) Konieczne jest wprowadzenie odtwarzania w robotach ręcznych.
Wawrzynowski zaznacza, że w całokształcie programu przedmioty powinny się ze sobą ściśle łączyć i uzupełniać, ale w I klasie szk.specjalnej muszą wystąpić pewne odchylenia:
- przed przystąpieniem do nauki czytania należy przeznaczyć pewien okres na etap wstępny, propedeutyczny, który polega na ogólnym rozwoju inteligencji dziecka, rozwoju mowy, ćwiczeniach rysunkowych, ćwiczeniach zmysłów, ćwiczeniach ruchowych.
Ważne są tu ćwiczenia artykulacyjne , gimnastyka języka i narządów mowy, mające na celu kształceni u dziecka prawidłowej wymowy.. Potem można przystąpić do samej nauki czytania i pisania(np. wg metody Decroly`ego- wzrokowo-ideograficznej, która za punkty wyjścia bierze całe zdanie).
1. (Opis tej metody wg Amelii Hamaide znajduje się na str 51-52)
4.Paradygmaty prac programowych
Paradygmat- wzorzec lub najogólniejszy model lub wzorcowy przykład
-zbiór pojęć i teorii tworzących podstawy danej nauki.
Prace programowe- czyli prace nad konstruowaniem programu nauczania.
Paradygmaty prac programowych- czyli według jakich wzorców możemy konstruować programy nauczania J
Po co nam paradygmaty prac programowych-
2. ilustrują sposoby planowania pracy nad programem,
3. dyktują jak program ma ująć proces uczenia się
Wyróżniamy trzytypy paradygmatów:
4) Dominujący
5) Teoretyczny
6) Praktyczny
W zależności od tego, w którym paradygmacie budowany jest program nauczania, mówimy o trzech rodzajach programu. W każdym z nich inaczej ujęty jest proces uczenia się
1.Program dydaktyczny- w paradygmacie dominującym
W tym paradygmacie proces uczenia się to- proces uzyskiwania wiedzy od osoby kompetentnej(podręcznik + nauczyciel).
Paradygmat dominujący opiera się na określonych pytaniach, które pozwalają zaplanować tok konstrukcji programu:
-jakie cele edukacyjne powinna stawiać sobie szkoła?
-jakie doświadczenia edukacyjne uczącego się powinny okazać się pomocne w realizacji tak sformułowanych celów?
- jak dobrać i uszeregować te doświadczenia, by zapewnić efektywne nauczanie?
-jak oceniać efektywność tych doświadczeń?
W skrócie:
- po co się uczyć? ( właśnie…)
- czego się uczyć? (PARADYGMATÓW!!!!!!;)
- jak uczyć?
- jak oceniać?
Wg tych pytań konstruuje się programy dla różnych przedmiotów szkolnych
Ten paradygmat sformułował R. Tyler w latach 40.. P. dominujący jest dominujący, bo funkcjonuje w pracach programowych najczęściej.
2. Program doświadczalny- w paradygmacie teoretycznym
W tym paradygmacie proces uczenia się to- proces samodzielnego konstruowania wiedzy poprzez doświadczenie i indywidualną pracę nad rozwiązaniem postawionego przed uczniem problemu.
Wg tego paradygmatu opracowuje się programy dla tych przedmiotów(kursów), którym chce się nadać cechy procesu badawczego(zwł. przedmioty ścisłe- chemia, fizyka, biologia ale też historia czy jęz. obce).
Do każdego hasła tematycznego(w programie):
- formułujemy problem
- przewidujemy indukcyjny lub dedukcyjny tok postępowania
- określamy rodzaj rozwiązania, do którego powinno się dojść
- przewidujemy sposób ogłoszenia wyników pracy
Umożliwia to realizowanie programu metodami poszukującymi, problemowymi i doświadczalnymi.
Ten cudowny paradygmat sformułował pan J. Schwab w latach 60.
3. Program zadaniowy- w paradygmacie praktycznym
W tym paradygmacie proces uczenia się to- opanowanie konkretnej umiejętności lub wykonanie określonego zadania.( uczeń w wyniku takiego procesu ma zrozumieć treści nauczania i wyrobić umiejętności lub nawyki, potrzebne do wykonania określonego zadania w określonej sytuacji)
Konstruując program w tym paradygmacie trzeba:
-określić punkt wyjściowy,
-zaplanować interakcje w klasie,
-zorganizować sytuacje dydaktyczną tak, aby umożliwić dochodzenie do wiedzy,
- ustalić produkt, czyli co uczniowie mają zrozumieć (jakie treści), jakie decyzje podjąć albo jakie akcje zorganizować
Ten paradygmat stosuje się najczęściej pracując nad programem dla szkół zawodowych lub programem dla dorosłych w toku doskonalenia zawodowego. ( da się ściśle określić potrzeby zawodowe poprzez rodzaje sytuacji zawodowych i zadania, jakie w tych sytuacjach te osoby będą musiały wykonać).
Opisane zależności: program- paradygmat występują w takich postaciach najczęściej, ale nie są bezwarunkowo obligatoryjne( zobowiązujące i konieczneJ).
31. Sposoby kompensacyjnego oddziaływania na dzieci upośledzone umysłowo w stopniu lekkim w procesie kształcenia.
Osobowość ujmowana jest jako organizacja nabytych i wrodzonych dyspozycji i schematów reagowania jednostki, względnie stałą, spoistą, specyficzną dla jednostki, powstałą jako wynik dojrzewania, uczenia się i przystosowania, determinującą dalszy rozwój i przystosowanie jednostki. W jej organizacji psychologowie wyróżniają takie komponenty jak: uzdolnienia, zainteresowania, potrzeby psychiczne, mechanizmy obronne, uczucia i emocje,cechy temperamentu i charakteru, wolę, cechy obrazu siebie, postawy i nastawienia.
Na wszystkie te procesy celowo i świadomie można oddziaływać a także je formułować. Czynią to psychologowie, lekarze w ramach oddziaływań psychoterapii. Poszczególne kręgi zajmują się tym problemem starając się osiągnąć różne cele. Jedni pracują nad poprawą zdrowia psychicznego inni nad wyrobieniem charakteru i postaw moralnych, jeszcze inni nad wyrobieniem postaw i zachowań prospołecznych.
Poziom rozwoju osobowości dziecka niepełnosprawnego intelektualnie, jego system wartości jest efektem skuteczności procesu rehabilitacji.
Badania(Tkaczyk) wykazały że: jako pozytywne komponenty rozwoju osobowości dziecka wystąpilły: sprawność motoryczna, koncentracja uwagi, dobra pamięć, prawidłowo rozwinięta mowa, dostatecznie ukształtowana umiejętność czytania i pisania, opanowana umiejętność liczenia, zdolności: muzyczne, plastyczne, praktyczne, techniczne oraz prawidłowo funkcjonujące procesy emocjonalno-wolicjonalne.
Informacje uzyskane z badań, są reprezentatywne dla populacji dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim i zasadniczo korespondują z opisami rozwoju psychoruchowego tych osób zawartych w literaturze przedmiotu. Wyniki ujawniają ograniczenia w myśleniu abstrakcyjnym i mowie czynnej dziecka. Dla realizacji długofalowych zadań i osiągania sukcesów jest to niekorzystne.
U badanych dzieci najlepiej była rozwinięta sprawność motoryczna czyli zadaniem pierwszoplanowym procesu rehabilitacji powinno być zaktywizowanie oraz możliwie najpełniejsze ukształtowanie zarówno motoryki dużej, jak i precyzyjnej, następnie oparcie na tych bardziej podatnych na rozwój, umiejętnościach kompensacji procesów psychicznych, szczególnie wyższych struktur procesów. Można tego dokonac stosując zasady poglądowości. Ogromne znaczenie zasad poglądowości obemuje szczególnie klasy początkowe, ponieważ spostrzeganie odbywa się na zasadzie zestawień, porównan przedmiotów tak by wyodrębnić ich najistotniejsze cechy. Trwałość spostrzeżeń dzieci w wieku wczesnoszkolnym zależy od tego, ile analizatorów w nim (spostrzeganiu) uczestniczy, należy zaangażować jak największą ich ilość (analizatorów)-poznanie polisensoryczne, zwiększa to percepcyjną aktywność ucznia, co wpływa na trwalsze zapamiętanie. Jest to istotne dla procesu kompensacji.
Zakres kompensacyjnego oddziaływania należy również rozszerzyć ponieważ koncentrowanie się na rozwoju myślenia abstrakcyjnego tylko w formie poglądowej jest dużym uproszczeniem.
Kompensacja nieprawidłowo funkcjonujących procesów poznawczych, czyli wyrównanie braków w zakresie zaspokajania potrzeb psychicznych, odbywa się przez szukanie nowych form aktywności, sposobów w celu zaspokojenia tych potrzeb.
Z badań wynika, że najczęściej stosowano rechabilitacje ruchową, wiązało się to z wysoką sprawnością motoryczną dzieci.
Dostępne formy rechabilitacji ruchowej są korzystne nie tylko dla kompensowania braków, ale również dla rozwoju systemu wartości, radzenia sobie w codziennym życiu, kształtowania nawyków higieniczno-zdrowotnych, wzmacniania cech charakteru. Rehabilitacja ruchowa u dzieci z lekkim upośledzeniem umysłowym ma za zadanie: kształtowanie koordynacji wzrokowo-ruchowej, rozwijanie pamięci ruchowej, wyrabianie poczucia równowagi. Natomiast w aspekcie fizjologicznym i psychologicznym te ćwiczenia poprawiają ogólną sprawność organizmu, mają też charakter korygująco-odprężający, jednocześnie korygując wady postawy.
U dzieci słabszych fizycznie ćwiczenia należy modyfikować i dostosować do ich potrzeb i możliwości.
Gimnastyka korekcyjna: ćwiczenia mające na celu naprawienie lub poprawienie czegoś co zostało mniej lub bardziej uszkodzone np. wady postawy, wady zgryzu. Gimnastyka o charakterze leczniczym.
Gimnastyka wyrównawcza: zasób ćwiczeń wyrównujących niedobór ruchowy pod względem ilościowym i jakościowym np. ćwiczenia śródlekcyjne w dziennym ośrodku pracy.
Gimnastyka kompensacyjna: stanowi program ćwiczeń fizycznych zmierzającuch do wyrównania braków, zastąpienia czynności uszkodzonych, schorzeń i urazów, przystosowania się do środowiska w warunkach morfologicznych i czynnościowych. Przebiega na drodze odruchowo-warunkowej w powiązaniu z działaniem analizatora kinestetycznego, jego działanie to stały dopływ bodźców dośrodkowych.
Powyższe formy aktywności przyczyniły się do zmniejszenia nastepstw istniejących deficytów rozwojowych. Rehabilitacja ruchowa uzupelniona była innymi formami oddziaływań kompensacyjnych tj.(sposoby komensacyjnego oddziaływania na dziecko upośledzone umysłowo w stopniu lekkim)
- Rehabilitacja ruchowa,
- Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne,
- Rozwój motoryki precyzyjnej,
- Ćwiczenia muzyczno-ruchowe.
- Rozwoj motoryki precyzyjnej; rehabilitacja ruchowa.
- Ćwiczenia muzyczno-ruchowe; rehabilitacja ruchowa.
- Ćwiczenia muzyczno-ruchowe; rozwoj motoryki precyzyjnej- wzmacniają aparat mięśniowo-ruchowy, sferę intelektualną, doznania estetyczne wpływają korzystnie na uspołecznienie dziecka rehabilitacja ruchowa.
- Rozwój motoryki precyzyjnej; zajęcia korekcyjno-kompensacyjne.
- Zajęcia korekcyjno-kompansacyjne są działaniami o charakterze naprawczo-wychowawczym.
Bardzo ważne jest dokladne poznanie ucznia w celu określenia jego potrzeb w zakresie odziaływań kompensacyjnych.
Rewalidacji indywidualnej towarzyszy różnorodność form, odmienność oddziaływań, a także stosowanie stosownych technik i narzędzi np. forma zajęć dydaktyczno-wyrównawczych, logopedycznych czy korekcji wad postawy. Badania wykazały,że wśród różnorodnych stosowanych form komensacyjnego oddziaływania najczęściej eksponowane były zajęcia ksztaltujące rozwoj motoryki dużej, motoryki percepcyjnej, satnowiących podstawę kształtowania umiejętności i nawyków intelektualnych, manualnych, między przedmiotowych (czytanie, pisanie, umiejętność wypowiadania się, manipulowanie). Czynności dydaktyczne stosowane w zakresie kompensacji sprzyjały aktywności dziecka.
A tak krótko: celem tych oddziaływań rozumiane jako zajęcia korekcyjno-kompensacyjne jest wyrównanie braków spowodowanych zaburzeniami funkcji poznawczych i motorycznych. Eksponowanie działań naprawczo-wyrównawczych, ukierunkowanie ich an takie sfery jak: funkcje pecepcyjno-motoryczne, funkcje językowe, orientacje w schemacie ciała i przestrzeni, pamięć i uwagę. Usparwnienie tych funkcji najpełniej ujawnia się podczas zdobywania przez uczniów umiejętności czytania i pisania.
12 struktura scenariusza
I CZĘŚĆ EWOKATYWNA
Tematyka środka okresowego:
Tematyka ośrodka dziennego:
Cele ogólne i operacyjne:
Ø Opanowanie przez ucznia umiejętności praktycznego posługiwania się przyrządami pomiaru tj.: termometr, zegar, kalendarz) (kryterium poznawcze)
- Uczeń potrafi samodzielnie prawidłowo określać datę przy pomocy kalendarza
- Uczeń potrafi samodzielnie prawidłowo odczytać godzinę wskazaną przez zegar wskazówkowy
-...
jarzab