Damasio, Błąd Kartezjusza
Zarówno działanie, jak i brak emocji i uczuć wpływa na procesy rozumowania; pewne aspekty procesów emocjonalnych i uczuciowych są niezbędne do funkcjonowania racjonalności.
Umysł ludzki opiera się na kilku systemach mózgowych, które współpracują ze sobą na licznych płaszczyznach struktury neuronowej.
Wg Damasio uczucia są bezpośrednią percepcją określonego obszaru – obszaru ciała, a nie ulotnym zjawiskiem umysłowym związanym z jakimś obiektem.
Funkcjonowanie uczuć opiera się na limbicznych strukturach mózgu, przedczołowych i tych integrujących sygnały pochodzące z całego ciała.
Uczucia – czujniki reagujące na zgodność lub brak zgodności pomiędzy naturą człowieka a jego otoczeniem. Uczucia opierają się na aktywności pewnej liczby szczególnych systemów mózgu, które wchodzą w interakcję z organami ciała.
Założenia:
- ludzki mózg i ciało człowieka tworzą nierozłączny organizm, są połączone obwodami regulującymi,
- organizm wchodzi w interakcje ze środowiskiem jako jeden zespół,
- procesy fizjologiczne, które kryją się za działaniem umysłu wywodzą się z tego zespołu.
OATLEY, JENKINS, ZROZUMIEĆ EMOCJE
R. 1 PODEJŚCIA TEORETYCZNE DO EMOCJI
1. Karol Darwin – podejście biologiczne
Zainteresowanie ekspresją emocjonalną jako ewentualnym źródłem dowodów ewolucji gatunku ludzkiego, ciągłości między zachowaniem ludzkim a zachowaniem innych zwierząt oraz fizycznych podstaw umysłu.
Jako pierwszy zastosował obrazy ludzkich twarzy w kontekście ekspresji emocji.
Utworzył taksonomię, nadając nazwy podstawowym ekspresjom emocjonalnym.
Wg Darwina ekspresje emocjonalne to wzorce działania wywodzące się z nawyków, które były użyteczne w naszej przeszłości ewolucyjnej/indywidualnej. Emocje jako łączniczki z przeszłością.
2. William James- podejście somatyczne
Emocja jest percepcją zmian w naszym ciele w reakcji na dostrzegany fakt wywołujący pobudzenie; jest odczuwaniem naszych reakcji cielesnych na to, co postrzegamy. Emocje to tylko doznania związane z symptomami cielesnymi. „Emocje szorstkie”.
- nacisk na ucieleśnienie emocji; symptomy cielesne mogą przyczyniać się do ich natężenia
- emocje nadają doświadczeniu barwy i temperatury
3. Zygmunt Freud – podejście psychoterapeutyczne
Teoria urazów emocjonalnych – pewne zdarzenia, zazwyczaj natury seksualnej, mogą być tak szkodliwe, że pozostawiają blizny psychologiczne, które oddziałują na resztę życia.
Badał ataki paniki, strachu, lęku. Wykazał, że emocje nie zawsze są proste. Przyp Kathariny.
Symptomy - kłopotliwe emocje, intensywniejsze od zwykłych, często niezrozumiałe.
ZAPLECZE FILOZOFICZNE I LITERACKIE
Arystoteles
Jako pierwszy powiązał emocje/afekty z działaniem i ich zależność od naszych przekonań. Emocje wg Arystotelesa mają podstawę poznawczą: można je rozłożyć na części oparte na tym, co wiemy i w co wierzymy; Emocje są przyjemne bądź nieprzyjemne; zawierają bodziec do działania; mają skutki natury poznawczej.
Wzruszenie, litość, strach, katharsis – klaryfikacja, oczyszczenie z przeszkód.
Rene Descartes (Kartezjusz) i Baruch Spinoza: podejście filozoficzne
Kartezjusz omówił emocje na tle ich podstawy neurofizjologicznej, przedstawił 6 podstawowych emocji (uczuć pierwotnych) – zaciekawienie, pożądanie, radość, miłość, nienawiść, smutek i omawia ich aspekty cielesne; ukazuje, w jaki sposób tych 6 emocji łączy się i tworzy różne kombinacje. Według Kartezjusza emocje mówią nam, co jest ważne w naszej duszy, dla naszego prawdziwego „Ja”.
Połączenie wytłumaczenia mechanizmu emocji z ideą funkcji. Nasze wyposażenie biologiczne zapewnia nam emocje, które są funkcjonalne, ale niekiedy mogą być dysfunkcjonalne
Spinoza
Wyróżnił emocje aktywne, oparte na miłości do tego, co jest oraz emocje bierne, które opierają się na pomieszaniu idei. Emocje oparte są na wartościowaniac. Idea akceptacji i zrozumienia emocji jako kroku w kierunku uwolnienia się spod ich przymusu.
George Eliot: podejście literackie
XX wiek
John Harlow, Walter Hess. Pierwszy badał zaburzenia emocjonalne po uszkodzeniu mózgu, drugi badał skutki stymulacji mózgu – wszczepiał elektrody do mózgu kotów. Odkrył „afektywną reakcję obrony” i wyraził, że pewien obszar podwzgórza jest wyspecjalizowany w organizacji reakcji walki i ucieczki. Stymulacja innego obszaru podwzgórza spowalniała akcję serca. Niektóre obszary mózgu „niższe”, są związane z emocjami i są pod kontrolą „wyższych” części mózgu.
Magda Arnold – emocje opierają się na ocenie poznawczej zdarzeń; emocja ustosunkowuje „ja” do przedmiotu, ma naturę relacyjną – emocja to odczuwana tendencja. Plus podział na emocje impulsywne (jeśli nie ma trudności w uniknięciu/zbliżeniu się do obiektu) oraz „emocje sporu” – jeśli trudności są.
Sylvan Tomkins – koncepcja afektu jako pierwotnego systemu motywacyjnego; emocje jako „wzmacniacze” sygnałów określonych popędów. Twarz i jej ekspresje są pierwotnymi wzmacniaczami emocji u ludzi – koncentracja badań na mimice
Alice Isen, Gordon Bower – badała eksperymentalnie skutki emocji; badanie reakcji społecznych (zadowolenie a pomoc), badanie skutków poznawczych (zadowolenie usprawnia organizację poznawczą), hipoteza przypominania zgodnego z nastrojem. Wykazanie, że emocje mogą mieć znaczny wpływ na pamięć, interakcje społ. itp.
Goffman – emocje są negatywne bądź pozytywne zależnie od tego, jak mocno jesteśmy zaangażowani w naszą rolę w życiu codziennym, w to, co robimy.
Arlie Hochschild – teoria „reguł emocjonalnych”; badała pracę związaną z budowaniem emocji w sobie, by wywołać je u innych – „robota emocjonalna”
GOLEMAN D. (1997). Inteligencja emocjonalna. Mechanizm powstawania strachu
Centralna rola w powstawaniu strachu – ciało migdałowate.
Droga nerwów (interpretacja dźwięku) – ucho -> pień mózgu -> wzgórze -> ciało migdałowate oraz okolice słuchowej kory mózgowej
1. Nie wiadomo, co to za dźwięk? Wtedy ciało migdałowate włącza alarm, pobudza podwzgórze, pień mózgu, autonomiczny układ nerwowy (lęk, niepokój). Różne części ciała migdałowatego odbierają różne sygnały; ciało migdałowate jest połączone ze wszystkimi ważniejszymi częściami mózgu:
Podwzgórze – hormon uwalniający kortykotropine – reakcje ciała na sytuacje krytyczne.; Ciało prążkowane – ośrodki ruchowe; Autonomiczny układ nerwowy – reakcje w układzie sercowo-naczyniowym, mięśniowym, trawiennym; Istota szara środkowa – regulacja pracy mięśni dużych szkieletowych; Miejsce sinawe w pniu mózgu – wytwarzanie noradrenaliny – zwiększenie wrażliwości ośrodków czuciowych na docierające impulsy.
2. Nieświadomy niepokój przebija się do świadomości – strach. Ciało migdałowate instruuje mózg, wraz z podwzgórzem reguluje wydzielanie neuroprzekaźników, wysyła sygnały do ośrodków czuciowych; przetrząsa korowe zasoby pamięci
LeDOUX J. (1998). Mózgowe reakcje poznawczo-emocjonalne. W: P. Ekman i R. J. Davidson (Red.) Natura emocji
Trzeba rozważać konkretne procesy poznawcze, nie ogólny termin „poznanie”. I „emocję” i „poznanie” nie należy traktować jako funkcję mózgu, ale jako pewne zbiory ściśle powiązanych funkcji mózgowych. Interakcja poznania i emocji musi się odbywać na poziomie neuronalnym.
Sekwencyjna organizacja sieci obejmujących podstawowe obszary recepcyjne + ciągi obszarów skojarzeniowych, z których każdy może być również zorganizowany sekwencyjnie.
Monomodalne obszary skojarzeniowe -> polimodalne obszary skojarzeniowe (integracja danych pochodzących od różnych zmysłów) -> supramodalne. Reprezentacja bodźca staje się coraz bardziej abstrakcyjna i odległa od pierwotnej informacji.
Ciało migdałowate jest silnie uwikłane w funkcje emocjonalne mózgu, a korowe pola skojarzeniowe w funkcje poznawcze. Jak na siebie oddziałują?
Ciało migdałowate wpływa też na zapamiętywanie znaczeń emocjonalnych, szczególnie bodźców lękotwórczych. Może oddziaływać na przetwarzanie informacji zarówno bezpośrednio przez połączenia z korą, jak i pośrednio, przez połączenia z niespecyficznymi systemami pnia mózgu.
Inicjacja pobudzenia: istotną rolę odgrywa cholinergiczny system pnia mózgu odpowiedzialny za regulację wstępującej informacji zmysłowej
EYSENCK, podzielony mózg
1935 – Jacobsen, Fulton – usunięcie płatów czołowych -> obniżenie poziomu pobudzenia
Moniz – lobotomia przedczołowa (przecięcie <za pomocą noża – leukotomia> włókien nerwowych biegnących od płatów czołowych do innych części mózgu z). okazało się, że ma wiele negatywnych skutków, m.in. apatia, nieodpowiedzialność, śpiączka, obniżenie sprawności intelektualnej
Arthur Kling – amygdalotomia (przecięcie ciała migdałowatego) – tragiczne skutki.
Roger Sperry - pacjenci z ciężką postacią epilepsji. Przecięcie spoidła wielkiego przez Vogla i Bogena – operacja rozszczepienia mózgu -> zaniknięcie napadów epileptycznych. Bardzo małe długotrwałe skutki uboczne. Pacjenci mieli dwa odrębne wewnętrzne światy wizualne.
Lewa półkula – werbalna; Prawa półkula – przestrzenna, emocjonalna
LeDoux, Wilson, Gazzaniga – badania Paula S. wynik: każda półkula może posiadać swój własny, unikatowy system oceniania wartości ludzi i wydarzeń?
Jak można badać zróżnicowanie funkcjonowania półkul mózgowych u ludzi zdrowych?
- rejestrowanie fal mózgowych wywoływanych przez określone bodźce –> mierzenie „potencjałów wywołanych”
Półkule działają zwykle w sposób asymetryczny, co jest korzystne, jeżeli starasz się robić dwie różne rzeczy w tym samym czasie
Cezary Biele, Joanna Sweklej, Psychofizjologiczne metody badania reakcji emocjonalnych.
Emocje są przeżywane świadomie i uzależnione od procesów poznawczych. Struktury limbiczne wraz z podwzgórzem i śródmózgowiem stanowią funkcjonalną całość o zasadniczym znaczeniu dla reakcji emocjonalnych.
1. Psychofizjologiczne metody badania reakcji emocjonalnych.
Pomiary psychofizjologiczne dotyczą takich reakcji, jak zmiany w pracy serca, zmiany przewodnictwa elektrycznego skóry, szybkość i głębokość oddechu, zawartość CO2 w wydychanych powietrzu, zmiany w mięśniach i trzewiach. Neuroobrazowanie.
a) Techniki pomiaru reakcji skórnej i mięśniowej
i) reakcja elektroedermalna/ aktywność elektryczna skóry (EDA)
Zmiany przewodnictwa elektrycznego skóry, wywołane zmianami aktywności ekranowych gruczołów potowych. Stopy, dłonie. Przewodnictwo wzrasta, kiedy gruczoły napełniają się. Zmiany mogą mieć charakter fazowy lub toniczny. Wolne i długotrwałe zmiany toniczne naz. Zmianami poziomu przewodnictwa skóry (SCL); szybkie zmiany fazowe – reakcja przewodnictwa skóry (SCR).
- elektromiografia powierzchniowa (EMG) – pozwala na pomiar elektrycznej aktywności mięśni poprzecznie prążkowanych (szkieletowych). Niski poziom zakłóceń – możliwa rejestracja mikroruchów mięśni. Zainteresowanie głównie mięśniem jarzmowym większym (podnoszący kąciki ust) i mięśniem marszczącym brwi.
2. EMG A POMIARY AFEKTU
Badania dot percepcji ekspresji emocjonalnych i towarzyszących jej reakcji mięśniowych - wykrycie, że reakcje mimiczne pojawiają się bardzo szybko i w sposób automatyczny a także, że niemożliwe jest sprawowanie pełnej świadomej kontroli nad ekspresją emocjonalną. Hipoteza – system automatycznego reagowania afektywnego jest jednym z najbardziej podstawowych; reakcje mięśni twarzy kontrolowane są przez szybko działające i posiadające podłoże biologiczne tzw. Programy afektywne
a) Mimiczne sprzężenie zwrotne
Hipoteza – aktywność mięśni twarzy wiąże się z odczuwaniem emocji
Teoria zarażenia emocjonalnego – ludzie automatycznie naśladują spostrzegane ekspresje emocjonalne oraz reakcje te na zasadzie sprzężenia zwrotnego uczestniczą w procesach powstawania emocji
2. Techniki badania pracy mózgu
a. Perspektywa historyczna: Mosso – ukrwienie mózgu zmienia się w zależności od wykonywanych zadań (równoważnia, zadania poznawcze)
b. Metody wykorzystywane współcześnie; opierają się na pomiarach przepływu krwi w mózgu, metabolizmu oraz aktywności elektrycznej mózgu.
Funkcjonalny rezonans magnetyczny (fMRI) – Felix Bloch, Edward M. Purcell – zastosowanie fal radiowych w silnym polu magnetycznym, które zmienia właśc. magnetyczne atomów (zwiększone stężenie tlenu w danym obszarze = większa aktywność). Metoda ta ma dobrą rozdzielczość przestrzenną, ale słabą czasową; nie można badać klaustrofobików.
Pozytonowa tomografia emisyjna (PET) – E. J. Hoffman, M. Phelps. Inwazyjność, wysokie koszta, konieczność utrzymania badanego w bezruchu (podobnie jak w fMRI).
Elektroencefalografia (EEG) – ograniczenie obszaru objętego pomiarem do zewnętrznych partii kory; dokładność czasowa.
Spektroskopia optyczna w bliskiej podczerwieni (NIRS)
c. Percepcja emocji w badaniach neuroobrazowania.
Strach – jądro migdałowate, przyśrodkowe części płata skroniowego.
d. Technika potencjałów wywołanych (ERP).
Potencjały wywołane – duże fale mózgowe, pojawiające się np. w związku z ekspozycją bodźca sensorycznego, aktywnością motoryczną/poznawczą. ERP nadaje się do badania przebiegów procesów poznawczych zaangażowanych w percepcję i rozpoznawania twarzy oraz analizy ruchów twarzy i ekspresji mimicznej.
Hipoteza walencji – w przetwarzanie bodźców nacechowanych pozytywnie zaangażowana jest prawa półkula
e. Przezczaszkowa stymulacja magnetyczna (TMS).
Obszar stymulacji ograniczony do kory mózgowej.
! Aktywacja danego obszaru dowodzi ZWIĄZKU Z (a nie zaangażowania w) zadaniem. TMS może pomóc w odkryciu struktur ZAANGAŻOWANYCH.
Większość prostych procesów wartościowania zachodzi w całości poza naszą świadomą kontrolą. Istnieje droga dolna (nieangażująca kory mózgowej). Badania nad funkcjonowaniem mózgu dostarczają danych o mózgowych korelatach procesów psychicznych
CYKL II
DOLIŃSKI, ŁUKASZEWSKI – TYPYMOTYWACJI
1. Motywacje oparte na zasadzie przywracania i zaburzania istniejącej równowagi
a. Zasada przywracania równowagi
Homeostaza – proces, w którym organizm przejawia reakcje ukierunkowane na utrzymanie względnej stałości swego wewnętrznego środowiska.
Hipoteza Cannona – organy peryferyjne (żołądek, jama ustna), reagują na przedłużający się stan deprywacji i wysyłają sygnały do OUN, to wytwarza uczucia głodu/pragnienia, to prowadzi do dążenia do redukcji deficytów. FAŁSZYWA.
Głód – glukoza. Stellar – ośrodek odpowiedzialny za krótkotrwałą regulację głosu znalazł w podwzgórzu. Okazało się, że reaguje on tylko na drastyczne zmiany poziomu glukozy.
System regulacji krótkotrwałej jest oparty na mechanizmach monitorowania stężenia glukozy.
System regulacji długotrwałej - na mechanizmie monitorowania zasobów tłuszczowych.
I w wypadku jedzenia i w wypadku picia chodzi tu o zapobieganie pojawienia się stanu zaburzenia homeostazy, nie jest zaś reakcją na tę sytuację.
b. Motywacje oparte na zaburzeniach równowagi.
i. Motywacje hedonistyczne
Dążenie do doświadczania pozytywnego i unikania negatywnego afektu.
MARIA JARYMOWICZ – DOCIEKANIA NAD NATURĄ EMOCJI: O EMOCJACH POZA ŚWIADOMOŚCIĄ I EMOCJACH POZA SPONTANICZNOŚCIĄ.
Emocje – wszelkie procesy mniej lub bardziej doraźnych czy trwałych ustosunkować o charakterze podmiotowych lub pozapodmiotowym (automatycznym – to nie moja wola decyduje o reakcji).
leDoux – emocje – różne procesy powiązane z odmiennymi funkcjami mózgu
1. O afektach pozaświadomych i świadomych
Bodźce suboptymalne – o czasach ekspozycji tak krótkich, że podmiot nie może sobie uświadomić, że podlegał jakiejkolwiek stymulacji.
Bodźce oboczne – umykające w danej chwili uwadze
Na świadome oceny i osądy wpływają również nieuświadomione bodźce, a wpływ może dotyczyć też obiektów niezwiązanych z bodźcem (Murphy, Zajonc, chińskie znaki; Maison – wpływ manipulowania wielkością źrenic modela/ki). Funkcjonowanie nieświadome nie dotyczy tylko mechanizmów obrony ego!!!
Źródła zróżnicowania właściwości emocji.
Pojęcie „pięter regulacji” – struktury biologiczne, zdolności umysłowe.
Zróżnicowanie struktur nerwowych ze względu na funkcje:
a) Funkcje apsychiczne – uniwersalne gatunkowo , rdzeń kręgowy i rdzeń przedłużony
b) Afektywne – zw. ze strukturami starego mózgowia, powtarzalne czynności zaopatrujące i podtrzymujące
c) Poznawcze – zw. ze strukturami nowego mózgowia; najbardziej podatne na doświadczenia osobnicze; często czynnościom towarzyszą zrozumienie i wola.
LeDoux rozróżnia między emocjami typ I (reakcje bezpośrednie, automatycznie wywoływane i przejawiane; wzbudzenie ich jest poza kontrolą, można zgodnie z wolą nie dopuszczać do całkowitego spełnienia się) oraz typ II (reakcje wtórne, wzbudzane dzięki pośrednictwu innych procesów psychicznych.
Cztery poziomy regulacji wg Rado:
1. Hedonistyczny – podporządkowanie zachowań doraźnej zmysłowej stymulacji i doznawanej przykrości (unikanie) bądź przyjemności (zbliżanie się).
2. Emocji zwierzęcych – zdolność do reagowania na bodźce „z dystansu”
3. Myślenia emocjonalnego – nowe jakości emocji; pojawiają się nowe zdolności umożliwiające bardziej odległe antycypacje, programowanie, selektywność zachowań; pojawia się możliwość wyparcia
4. Myślenia emocjonalnego – emocje nie są konieczne, mogą być atrybutem motywacji
Greenwald – mechanizm samooszukiwania.
Polega na powstrzymaniu procesu przetwarzania informacji na którymś z poziomów (reakcji sensorycznej/ rozpoznawania obiektów/ rozumienie ich znaczeń/ oparte na nim wnioskowanie). Wywołany bodźcem impuls powstrzymania percepcji istnieje szybciej, niż jego odzwierciedlenie w świadomości
· Afektywny charakter regulacji pozaświadomej
świadomość minimalna(zjawiska pozaświadome) <-> świadomość percepcyjna(świadome)
Najpierw jest recepcja bodźców sensorycznych, dopiero potem percepcja. Reakcja na bodziec może wystąpić przed świadomym rozkodowaniem bodźca. Impuls zmysłowy ma bliżej do ośrodków podkorowych niż korowych, ale ośrodki podkorowe uczą się reagowania na znaczenia pozasensoryczne dzięki połączeniom z korą.
Pośrednictwo procesów poznawczych. Np. pośrednictwo pamięci związków S-R umożliwiające bezpośrednią reakcję na bodzieć.
Reakcje afektywnie pierwotne – reakcje bezpośrednie; mają charakter spontaniczny, pojawiają się automatycznie; wiążą się z reakcjami wegetatywnymi.
Kluczowym obszarem mózgu różnicującym afektywne znaczenia bodźców jest ciało migdałowate.
Odkryto bezpośredni dostęp od wzgórza do ciała migdałowatego długości jednej synapsy.
...
wsobietylkoja