maryja pierwsza z odkupionych.pdf

www.radiomaryja.pl/artykuly.php?id=92326

2007-12-08

Maryja Niepokalana - pierwsza z odkupionych

Uroczysto¶æ Niepokalanego Poczêcia Maryi ma najpierw prehistoriê, a nastêpnie burzliw± i pełn± dyskusji,

niekiedy nawet dramatyczn± historiê. Jak wiêkszo¶æ ¶wi±t maryjnych wywodzi siê ze Wschodu. W

klasztorach palestyñskich ju¿ w VII wieku obchodzono ¶wiêto poczêcia Maryi 9 (a nie 8) grudnia w

odniesieniu do ¶wiêta Jej narodzin ustalonego wcze¶niej na 8 wrze¶nia. Jednak ¶wiêto nosiło nazwê "poczêcia

¶wiêtej Anny", matki Maryi. Pierwszych ¶wiadectw dostarczaj± dwaj pisarze z przełomu VII i VIII wieku,

obydwaj zmarli w 740 roku. Pierwszym jest ¶w. Andrzej z Krety, najpierw mnich w Palestynie, a potem

biskup Krety, który skomponował kanony (hymny) na poczêcie ¶w. Anny i narodziny Maryi. Drugim jest ¶w.

Jan, biskup Eubey, który pisze: "W tym dniu czci siê poczêcie Maryi, ¶wiêtej Bo¿ej Rodzicielki, któr± sam

Chrystus uczynił za spraw± upodobania Ojca i współdziałania ¦wiêtego Ducha O¿ywiciela".

Jednak ¶wiêto, jak wynika ze ¶wiadectwa Jana, nie było jeszcze szerzej znane i miało drugorzêdne znaczenie

w stosunku do istniej±cych ju¿ ¶wi±t maryjnych. Inspirowało siê pismami apokryficznymi, tak zwan±

Protoewangeli± Jakuba z II wieku, przepracowan± w Ewangelii Narodzin Maryi z IV wieku. Jego celem było

uczczenie koñca niepłodno¶ci Anny. Otrzymała ona takie zwiastowanie od anioła. Takiego samego

zwiastowania dost±pił Joachim, który oddalił siê na pustyniê. Zostało mu oznajmione: "Pan wysłuchał twoj±

modlitwê. Zejd¼ z góry. Oto poczêła twoja ¿ona". Tekst został szeroko rozpowszechniony w staro¿ytnym

chrze¶cijañstwie, wywieraj±c szczególny wpływ na liturgiê - zawdziêczamy mu powstanie niektórych ¶wi±t

maryjnych - oraz na ¶redniowieczn± ikonografiê maryjn± (np. prezbiterium katedry w Orvieto we Włoszech).

Anonimowy autor podkre¶la wyj±tkowe poczêcie Maryi, dokonane w sposób dziewiczy. Ta teoria, która

dopuszczała poczêcie Maryi podobne do poczêcia Jezusa, chocia¿ była bardzo rozpowszechniona, została

jednak odrzucona w krêgach o wiêkszej ¶wiadomo¶ci teologicznej, a w koñcu została potêpiona. Jednak

zachowała swoj± warto¶æ intuicja dotycz±ca uprzywilejowanego poczêcia Maryi, która zapocz±tkowała ¶wiêto

"poczêcia Anny", poczêcia rozumianego w sposób czynny. ¦wiêto to rozwinêło siê potem w ¶wiêto

zachowania Maryi od wszelkiej winy pierworodnej, czyli w ¶wiêto niepokalanego poczêcia.

W VIII wieku ¶wiêto rozpowszechniło siê coraz bardziej zarówno na Wschodzie, jak i w Italii bizantyñskiej,

sk±d przeszło do Neapolu, a w koñcu do greckich klasztorów w Rzymie. Pod koniec nastêpnego wieku

spotykamy je ju¿ w Anglii, tym razem pod dat± 8 grudnia z racji innego sposobu liczenia dni w ¶wiecie

łaciñskim ni¿ w ¶wiecie greckim. W XI wieku nadano mu w Anglii inne znaczenie, ni¿ miało na Wschodzie,

www.radiomaryja.pl

Strona 1/3

co wywołało próby jego zlikwidowania. Doprowadziło to do wyst±pieñ w obronie ¶wiêta na poziomie

ludowym, a tak¿e pobudziło do poszukiwania uzasadnieñ teologicznych takiego wspomnienia. Tym sposobem

akcent został poło¿ony na niepokalanym poczêciu Maryi w jego znaczeniu pierwotnej ¶wiêto¶ci. W tym

kontek¶cie mnich Eadmer, współpracownik ¶w. Anzelma, zredagował dziełko o niepokalanym poczêciu.

Po utrwaleniu siê ¶wiêta w liturgii stało siê ono punktem odniesienia dla szerokich dyskusji teologicznych,

szczególnie w krêgach teologów kontynentalnych. W miêdzyczasie rozpowszechniło siê ono jeszcze bardziej

za spraw± jego angielskich zwolenników, dochodz±c do Francji, mimo mocnego sprzeciwu ¶w. Bernarda z

Clairvaux. Ten sprzeciw wzbudził burzliw± kontrowersjê, w której uczestniczyło wielu teologów w XII i XIII

wieku. Jednak ¶wiêto nie było jeszcze obchodzone w Ko¶ciele rzymskim. Pierwsza oficjalna interwencja

Stolicy Apostolskiej miała miejsce dopiero w 1478 r., gdy Papie¿ Sykstus IV zatwierdził zarówno ¶wiêto, jak i

teksty własne oficjum i Mszy, uło¿one przez Leonarda Nogarellego.

Mimo tej pierwszej interwencji papieskiej ¿ywe dyskusje wci±¿ toczyły siê w kolejnych wiekach, czêsto

ł±cz±c siê z oskar¿eniami o herezje przez strony bior±ce udział w tych dyskusjach, odnotowuj±c wiele

interwencji papieskich, maj±cych na celu uspokojenie nastrojów i wprowadzenie dyskusji na tory zdrowych

poszukiwañ teologicznych. W 1708 r. Papie¿ Klemens XI zadecydował o obowi±zkowym obchodzeniu ¶wiêta

pod neutraln± nazw± "poczêcia niepokalanej Dziewicy". W 1854 r. Papie¿ Pius XII ogłosił bullê "Ineffabilis

Deus", w której w nastêpuj±cych słowach zdefiniował dogmat Niepokalanego Poczêcia Maryi:

"O¶wiadczamy, ogłaszamy i stanowimy, ¿e od Boga jest objawiona, a przeto przez wszystkich wiernych

mocno i stale ma byæ wyznawana wiar± nauka, według której Naj¶wiêtsza Maryja Dziewica w pierwszej

chwili swego poczêcia za szczególn± łask± i przywilejem Boga Wszechmog±cego, przez wzgl±d na przyszłe

zasługi Jezusa Chrystusa Zbawiciela rodzaju ludzkiego, zachowana była woln± od wszelkiej zmazy

pierworodnej winy".

Ta definicja stanowi punkt doj¶cia rozległej debaty i mo¿e byæ traktowana jako emblematyczny przypadek

rozwoju dogmatycznego w Ko¶ciele. Dokonuj±ce siê pogłêbienie prawd chrze¶cijañskich ma historiê

przebiegaj±c± w ci±gu wieków pod przewodnictwem Ducha ¦wiêtego.

W pierwszych wiekach, uznaj±c ¶wiêto¶æ Maryi, nie stawiano sobie problemu zachowania Jej od wszelkiej

winy, tak¿e winy pierworodnej. Wyłonił siê on przy okazji polemiki na temat grzechu pierworodnego, któr±

prowadził ¶w. Augustyn z Pelagiuszem i z Julianem z Eklany. Pelagiusz wspomina osoby ¿yj±ce bez grzechu,

w¶ród których wymienia Maryjê. ¦wiêty Augustyn odpowiada słynnym i szeroko w ci±gu wieków

dyskutowanym tekstem: "Musimy zrobiæ wyj±tek dla ¶wiêtej Dziewicy Maryi; co do Niej nie chcê podnosiæ

¿adnej kwestii dotycz±cej grzechu ze wzglêdu na szacunek dla Pana. Czy wiemy bowiem, jaka obfito¶æ łaski

maj±cej pod ka¿dym wzglêdem przezwyciê¿yæ grzech została udzielona Tej, która zasłu¿yła, by pocz±æ i

nosiæ w łonie Tego, który w niczym nie zgrzeszył?".

www.radiomaryja.pl

Strona 2/3

Zasług± Augustyna, który pozostał stałym punktem odniesienia w pó¼niejszych dyskusjach, jest wyznaczenie

kierunku dla prowadzonych badañ i refleksji. Jasno uchwycił on konieczno¶æ uzgodnienia intuicji wiary

dotycz±cej Maryi i podstawowej prawdy dotycz±cej odkupienia powszechnego dokonanego przez Chrystusa.

Nie udzielił wprawdzie odpowiedzi na postawion± kwestiê, ale okre¶lił kontekst teologiczny, w którym nale¿y

usytuowaæ kwestiê Maryjn±. Bior±c pod uwagê znaczenie autorytetu Augustyna, niepokalane poczêcie

musiało byæ widziane jako szczególny przypadek prawdziwego odkupienia. Ukazuje siê tutaj zasada stale

obecna w ¶wiadomo¶ci Ko¶cioła, ¿e mo¿na zrozumieæ Maryjê tylko wychodz±c od Chrystusa i od Jego dzieła

odkupienia. Dlatego ujêcie pelagiañskie, mimo uznawania ¶wiêto¶ci Maryi, okazuje siê niewystarczaj±ce i pod

pewnymi wzglêdami błêdne. Zreszt±, ju¿ pierwotne wspólnoty chrze¶cijañskie w swojej ikonografii

przedstawiały Maryjê jako Matkê Chrystusa. Sceny z dzieciñstwa Zbawiciela zmierzaj± do uwielbienia Go, do

wywy¿szenia Jego powszechnej władzy, Jego królewsko¶ci - s± scenami chrystologicznymi, a nie maryjnymi.

Jednak po Soborze Efeskim (431 r.) ikonografia maryjna zostaje uwypuklona coraz bardziej pod wpływem

pobo¿no¶ci ludowej i pism apokryficznych. Pozycja Maryi utrwala siê nie tylko w pobo¿no¶ci, liturgii, sztuce,

lecz tak¿e w refleksji teologicznej. Decyduj±cy wpływ wywarły na to teksty biblijne, szczególnie opis

zwiastowania, w którym Maryja została nazwana "pełn± łaski" (Łk 1, 28), oraz pozdrowienie El¿biety:

"Błogosławiona¶ Ty miêdzy niewiastami i błogosławiony jest owoc Twojego łona" (Łk 1, 42). Dar łaski jest

darmowym gestem Boga dla wszystkich "przez odkupienie, które jest w Chrystusie Jezusie" (Rz 3, 24).

Tak¿e niepokalana ¶wiêto¶æ Maryi jest wyrazem powszechnego odkupienia dokonanego przez Jezusa

Chrystusa - zarówno jej pocz±tek, jak i jej zwieñczenie. "Dlatego dogmat niepokalanego poczêcia jest

rozdziałem nale¿±cym do doktryny odkupienia, a jego tre¶æ stanowi najbardziej radykaln± i doskonał± formê

odkupienia" (K. Rahner).

Ks. prof. Janusz Królikowski

www.radiomaryja.pl

Strona 3/3

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: