RODZINY ZAST�PCZ Rodzina zast�pcza to �rodek opieku�czy, kt�rego celem jest zast�pienie dziecku wychowania w rodzinie w�asnej poprzez stworzenie warunk�w zbli�onych do tych, kt�re istniej� w normalnie funkcjonuj�cej rodzinie. I. Rodzina zast�pcza a przysposobienie a. Adopcja – niezale�nie od jej formy (niepe�na, pe�na, ca�kowita) jest stworzeniem pomi�dzy dzieckiem a adoptuj�cymi prawnej wi�zi rodzinnej, jaka istnieje pomi�dzy dzieckiem a rodzicami naturalnymi, do nich nale�y w�adza rodzicielska, a nie do rodzic�w naturalnych, oni utrzymuj� dziecko finansowo, dziecko uzyskuje prawo dziedziczenia po przybranych rodzicach i odwrotnie, rodzice przysposabiaj�cego s� dziadkami przysposobionego itp. Rodzice przybrani nie mog� rozwi�za� adopcji. Adopcja jest trwa�ym stosunkiem rodzinnym, nie wygasa z chwil� uzyskania pe�noletno�ci. b. Rodzina zast�pcza – osoby przyjmuj�ce dziecko w charakterze rodziny zast�pczej nie zast�puj� w sensie prawnym jego rodzic�w naturalnych, nie powstaje, wi�c prawne pokrewie�stwo pomi�dzy dzieckiem a przybranymi rodzicami, rodzice naturalni ponosz� nadal koszty utrzymania dziecka oraz niekt�re obowi�zki i uprawnienia wynikaj�ce z w�adzy rodzicielskiej. W rodzinie zast�pczej stosunki prawne powstaj� tylko pomi�dzy dzieckiem a rodzicami zast�pczymi, ale ju� nie pomi�dzy innymi cz�onkami rodziny. Rodzina zast�pcza korzysta z pomocy materialnej pa�stwa. Rodzina zast�pcza mo�e zrezygnowa� z pieczy nad dzieckiem, a czas trwania pieczy nie b�dzie d�u�szy ni� do uzyskania samodzielno�ci przez dziecko. O osobie, kt�ra mo�e utworzy� rodzin� zast�pcz� i o zasadach kwalifikacji dzieci do rodzin zast�pczych Zgodnie ustaw� opieki spo�ecznej w sprawie rodzin zast�pczych pierwsze�stwo w pe�nieniu funkcji rodziny zast�pczej maj� osoby spokrewnione lub spowinowacone z dzieckiem. W przypadku, gdy osoby te nie mog� pe�ni� funkcji rodziny zast�pczej, s�d opieku�czy zwraca si� do powiatowego centrum pomocy rodzinie o wskazanie innych kandydat�w. 1. Kandydatem na rodzica zast�pczego mo�e by� osoba, kt�ra:  daje r�kojmi� nale�ytego wykonywania zada� rodziny zast�pczej – tzn. musi to by� osoba zdolna do po�wi�ce�, potrafi�ca zrozumie� i zaspokoi� potrzeby uczuciowe i wychowawcze dziecka a w pomocy dziecku widzie� warto�� samoistn�;  ma obywatelstwo polskie, miejsce zamieszkania w kraju i korzysta w pe�ni z praw cywilnych i obywatelskich,  ma uko�czone co najmniej 24 lata – nie ma g�rnej granicy najlepiej jednak jest, gdy r�nica wieku kszta�tuje si� tak, jak r�nica wieku pomi�dzy rodzicami a dzie�mi;  nie jest chora na chorob� psychiczn�, przewlek�� zaka�n� lub inn� uniemo�liwiaj�c� zapewnienie w�a�ciwej pieczy nad dzieckiem i wychowaniem,  ma odpowiednie warunki mieszkaniowe oraz sta�e �r�d�o utrzymania.  Rodziny zast�pcze mog� posiada� w�asne dzieci. Z bada� wynika nawet, �e matki zast�pcze posiadaj�ce w�asne dzieci cechuje wi�ksza wyrozumia�o��, a tak�e mniejsze napi�cie wobec dziecka.  Rodzin� zast�pcz� mo�e zosta� zar�wno osoba samotna jak i ma��e�stwo. Rodzina z�o�ona z obojga rodzic�w jest wstanie zapewni� korzystniejsze warunki wychowawcze, bo w�wczas sytuacja jest bardzo zbli�ona do istniej�cej w normalnie funkcjonuj�cej rodziny. Prawnie obydwoje rodzic�w przyjmuje te same prawa i obowi�zki wobec dziecka, wsp�lnie powinni podejmowa� decyzje wobec dziecka itp., Je�eli jedno z ma��onk�w przyjmuje na siebie funkcj� rodzica zast�pczego to wsp�ma��onek musi wyrazi� zgod� na przyj�cie dziecka, chocia� w sprawach dziecka rozstrzygaj� wsp�lnie to w braku porozumienia problem mo�e rozstrzygn�� s�d. 2. Przepisy nie stawiaj� formalnych wymaga� w zakresie przygotowania pedagogicznego kandydat�w na rodzin� zast�pcz�. Jednak niedobrze jest, gdy problemy dziecka, kt�re ma zosta� przyj�te do rodziny zast�pczej s� jej ca�kowicie nieznane. Dlatego du�� wag� przyk�ada si� do rozm�w i spotka� z kandydatami w okresie poprzedzaj�cym przyj�cie dziecka, co ich uodporni wobec trudno�ci, zapewni w�a�ciwe postawy i reakcje wychowawcze. Problem ten nabiera szczeg�lnej wagi, gdy wchodzi w gr� rodzina terapeutyczna, kt�ra podejmuje si� opieki nad dzieckiem odbiegaj�cym od normy rozwojowej. Dlatego informacji dotycz�cych dziecka, o jego sytuacji rodzinnej, o specyficznych jego potrzebach w tym o potrzebie kszta�cenia specjalnego, o orzeczeniu o potrzebie udzia�u w zaj�ciach rewalidacyjno-wychowawczych oraz konieczno�ci obj�cia dziecka pomoc� profilaktyczno-wychowawcz� lub resocjalizacyjn� udziela centrum pomocy rodzinie. Od pewnego czasu r�wnie� centrum pomocy rodzinie udziela szkole� kandydatom na rodziny zast�pcze. Zakres programowy szkole� rodzin zast�pczych obejmuje: a. elementy prawa rodzinnego dotycz�ce praw dziecka, b. wybrane elementy pedagogiki, psychologii rozwojowej i wychowawczej, z uwzgl�dnieniem problem�w dotycz�cych rozwoju dziecka wychowywanego poza rodzin� naturaln� i wp�ywu sytuacji kryzysowych, w tym wyst�powania przemocy w rodzinie, na zachowanie i rozw�j dziecka, c. wiedz� i umiej�tno�ci rozpoznawania oraz oceny sytuacji rodzinnej dziecka, d. doskonalenie umiej�tno�ci opieku�czych, umiej�tno�ci radzenia sobie w sytuacjach stwarzaj�cych trudno�ci wychowawcze oraz pokonywania trudno�ci zwi�zanych z kompensacj� op�nie� rozwojowych dziecka, e. podstawow� wiedz� o uzale�nieniach i ich wp�ywach na rodzin� i dziecko, f. zagadnienia organizacji opieki nad dzieckiem i mo�liwo�ci uzyskania wsparcia w wychowywaniu dzieci, g. zasady finansowania rodziny zast�pczej, h. informacje o zadaniach i kompetencjach centrum pomocy w sprawach dotycz�cych rodzin zast�pczych oraz o mo�liwo�ci udzielania wsparcia w wychowywaniu dziecka przez centrum pomocy lub przez wyspecjalizowane plac�wki. 3. Dokumenty niezb�dne przy kwalifikacji kandydata na rodzica zast�pczego- zg�oszenie kandydata, za�wiadczenie lekarskie stwierdzaj�ce o zdrowiu, za�wiadczenie pisemne o sta�ych dochodach, o�wiadczenie pisemne o liczbie zamieszkuj�cych z nim os�b i wielko�ci zajmowanego lokalu, wywiad �rodowiskowy. 4. Kwalifikacja dzieci do rodzin zast�pczych – tu du�� wag� ma przeprowadzenie bada� lekarskich i psychologicznych dziecka kierowanego do rodziny zast�pczej. Dopiero zgromadzona dokumentacja stanowi czynnik decyduj�cy o decyzjach kwalifikacyjnych. Wiek dzieci kierowanych do rodzin zast�pczych. Przyj�te obecnie uregulowania prawne nie wprowadzaj� jakiej� sztywnej granicy wieku dla dzieci, kt�re kierowane s� do rodzin zast�pczych – formalnie do uzyskania pe�noletno�ci. Jednak w praktyce ustali�y si� pewne zasady. Przyjmuje si�, �e dzieci do 3 roku �ycia powinny by� umieszczane w rodzinach nosz�cych si� z zamiarem przysposobienia (oczywi�cie, je�eli jest to uzasadnione sytuacj� dziecka np. rodzice nie �yj�). Do typowej rodziny zast�pczej kierowane s� przede wszystkim dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. W wypadku dzieci starszych, adaptacja w przybranej rodzinie mo�e napotyka� na trudno�ci, dlatego te� jest dobrze, by zanim zostanie podj�ta ostateczna decyzja o powo�aniu rodziny zast�pczej, dziecko mog�o pozna� i zaprzyja�ni� z przysz�ymi opiekunami. Warto jeszcze wspomnie�, �e w wypadku kierowania do rodziny zast�pczej dzieci starszych, jedn� z przes�anek kwalifikacyjnych powinna by� zgoda dziecka. Trudno precyzyjnie ustali� granic� wieku, powy�ej kt�rego stanowisko samego dziecka nale�a�oby uwzgl�dni�. W ramach regu�y kodeksowej dotycz�cej przysposobienia si�, �e ten wiek powinien dotyczy� dziecka, kt�re uko�czy�o 13 lat. Jak du�a mo�e by� rodzina zast�pcza?. W �wietle obowi�zuj�cych regulacji jedna rodzina zast�pcza mo�e przyj�� najwy�ej troje dzieci. Jednak przewiduje si�, �e je�eli chodzi o rodze�stwo, liczba ta mo�e by� przekroczona. A w sytuacji, kiedy rodze�stwo jest liczne poszukuje si� innych form organizacyjnych np. rodzinne domy dziecka. III. O prawach i obowi�zkach rodziny zast�pczej Prawa i obowi�zki rodzic�w zast�pczych r�ni� si� od obowi�zk�w spoczywaj�cych na rodzicach naturalnych. Generalnie rzecz bior�c mo�na wyodr�bni� dwie sytuacje prawne, w jakich funkcjonuje rodzina zast�pcza. Pierwsza z nich obejmuje r. pe�ni�ce piecz� nad dzieckiem, kt�rego rodzice zachowali okre�lone uprawnienia wynikaj�ce z w�adzy rodzicielskiej. Do tej grupy zaliczymy tak�e r., kt�re wychowuj� dziecko pozostaj�ce pod opiek� prawn� innej osoby. Druga grupa rodzin zast�pczych to te, kt�re sprawuj� jednocze�nie opiek� prawn� na dzieckiem. Ka�da rodzina zast�pcza jest powo�ana do pe�nienia bezpo�redniej b�d� inaczej bie��cej pieczy nad dzieckiem oraz jego wychowaniem. Piecza bie��ca jest tu rozumiana jako ca�okszta�t codziennych bezpo�rednich czynno�ci opieku�czych zwi�zanych z zapewnieniem dziecku w�a�ciwych warunk�w egzystencji i rozwoju. Przepisy reguluj�ce funkcjonowanie rodziny zast�pczej wymieniaj� mi�dzy innymi zagwarantowanie dziecku bezpiecze�stwa, opieki lekarskiej, racjonalnego �ywienia, odpowiedniej odzie�y i kulturalnych warunk�w bytu. Zapewnienie tego zwi�zane jest z utrzymaniem materialnym dziecka. Oczywi�cie w jakim� stopniu rodzina zast�pcza ma prawo do pomocy finansowej od pa�stwa. Gdy ta pomoc nie wystarcza, odnosz�c si� do pierwszej grupy rodzin zast�pczych wspomnianych wy�ej tzn. to rodzice maj� opiek� prawn�, to rodzice s� zobowi�zani do p�acenia aliment�w na dziecko rodzinie zast�pczej. Gdy rodzice naturalni nie wype�niaj� tego to zgodnie z kodeksem rodzinnym i opieku�czym rodzina zast�pcza jest uprawniona do reprezentowania dziecka w dochodzeniu �wiadcze� przeznaczonych na jego utrzymanie i wychowanie. Rodzina zast�pcza, nawet, gdy nie jest t.z.w. przedstawicielem ustawowym dziecka mo�e zwr�ci� si� do s�du z ��daniem zas�dzenia aliment�w na rzecz dziecka, te� jej przys�uguje prawo do egzekwowania aliment�w na podstawie wyroku. Gdy jednak dziecko nie ma os�b, kt�re by by�y zobowi�zane do p�acenia aliment�w, a pieni�dze z pa�stwa s� niewystarcza...
ela.r