faza stala.doc

2. FAZA STAŁA GLEBY: Składnikami mineralnymi gleb są okruchy skał i minerałów. Składnikami organicznymi gleb są przede wszystkim próchnica, resztki roślinne i zwierzęce w różnym stopniu rozkładu oraz organizmy żyjące w glebie. Stosunek ilościowy składników mineralnych do organicznych wywiera duży wpływ na właściwości gleb i stanowi jedno z kryteriów ich podziału. Powierzchnia właściwa gleby zależna jest od kształtu cząstek wchodzących w skład fazy stałej oraz od zawartości i jakości związków próchnicznych. SKŁAD GRANULOMETRYCZNY -Wymiary ziaren, z których zbudowana jest gleba. PODZIAŁ FAZY STAŁEJ GLEBY NA FRAKCJE GRANULOMETRYCZNE: FRAKCJA – zbiór ziaren o określonych średnicach. Ziarna o średnicy większej niż 1 mm nazywa się częściami szkieletowymi gleby, zaś cząstki o średnicy mniejszej niż 1 mm nazywamy częściami ziemistymi.
FRAKCJA KAMIENI – ø > 20 mm - w skład wchodzą odłamki mniej lub bardziej zwietrzałych skał o różnym stopniu obtoczenia. Utrudnia lub uniemożliwia wykonywanie zabiegów uprawowych. FRAKCJA ŻWIRU – ø = 20 mm – 1 mm – w skład wchodzą odłamki skalne i ziarna minerałów. Stopień obtoczenia związany jest z rodzajem transportu [eoliczny, rzeczny, morski, lodowcowy]. Znaczna domieszka żwiru utrudnia uprawę mechaniczną a w glebach lekkich zwiększa ich przewiewność i przepuszczalność
FRAKCJA PIASKU – ø 1 – 0,1 mm –głównie okruchy kwarcu. Piaski lodowcowe są zazwyczaj grubsze i słabiej obtoczone, najdrobniejsze i najmocniej obtoczone są piaski wydmowe [eoliczne]. Obecność piasku w glebie zwiększa jej przepuszczalność i przewiewność. C. FRAKCJA PYŁU – ø 0,1 – 0,02 mm – w skład wchodzą odrobinki kwarcu czasem z domieszką mik. W piaskach zwiększa ona pojemność wodną.
FRAKCJA SPŁAWIALNA [ILASTA] – ø < 0,02 mm dzieli się na:
-Podfrakcję iłu pyłowego grubego - składa się on z krzemionki i małej ilości
kwarcu. Duże ilości zmniejsza porowatość ogólną.
-Podfrakcję iłu pyłowego drobnego – głównie z krzemionki i niewielkiej ilości minerałów ilastych.
-Podfrakcję iłu koloidalnego – składa się przede wszystkim z minerałów
ilastych, cząstek organicznych i połączeń organiczno-mineralnych.
Zwiększa spoistość, plastyczność, przylepność gleb, zmniejsza zaś
PODZIAŁ FAZY STAŁEJ GLEBY NA GRUPY GRANULOMETRYCZNE.
W zależności od procentowej zawartości frakcji szkieletowych utwory glebowe dzieli się na: szkieletowe, szkieletowate i bezszkieletowe.Szkieletowe – zawierają ponad 50% frakcji kamienistych i żwirowych w stosunku do całej masy glebowej:-Kamieniste (k), 50-100% kamieni o ø >20 mm, 0 - 0,25% żwiru (20-1 mm) i 0-50% cząstek ziemistych o ø < 1mm -Kamienisto-żwirowe (kż) zawierające 25-50% kamieni, 25-50% żwiru i 0-50% cząstek ziemistych. -Żwirowe (ż) – zawierające 0-25% kamieni, 50-100% żwiru i 0-50% cząstek ziemistych.Jeżeli w utworach szkieletowych występuje ponad 25% utworów ziemistych, to w zależności od ich składu granulometrycznego do określenia utworu szkieletowego dodaje się odpowiednio piaszczysto-, gliniasto-, pyłowo-, iłowo-, kamienisty lub żwirowy np. piaszczysto-kamienisty itd. Szkieletowate – zawierają mniej niż 50% frakcji kamienistych i żwirowych. Słabo szkieletowate (0-10% cząstek szkieletowatych), średnio szkieletowate (11-25% cząstek szkieletowatych), silnie szkieletowate (26-50% cząstek szkieletowatych).Bezszkieletowe – w zależności od procentowej zawartości poszczególnych frakcji, a zwłaszcza frakcji spławialnej dzieli się na: piaski, gliny, iły i pyły.Grupy granulometryczne można oznaczać w skrócie symbola mi podanymi w przytoczonym podziale: piasek luźny (pl), glina lekka pylasta (glp)
Podział na grupy granulometryczne jest podstawą wydzielania gatunków gleb.
3. GĘSTOŚĆ FAZY STAŁEJ GLEBY: Gęstość fazy stałej gleby ρs jest określana jako stosunek masy fazy stałej gleby Ms do objętości zajmowanej przez tę fazę Vs – wyraża się w g/m3 i oblicza według wzoru: ρs = Ms / Vs
4. GĘSTOŚĆ OBJĘTOŚCIOWA GLEBY: Gęsto objętościo gl jest to stos masy fazy stałej gl Ms do całkowitej objętości gl V wyrażony w g/cm3. ρv = Ms / V
5. POROWATOŚĆ GLEBY Porowatością gleby n nazywamy stosunek objętości przestrzeni wolnych Vp do całkowitej objętości gleby V: n = Vp / V. Porowatość warunkuje stosunki powietrzno-wodne gleb. Charakteryzuje się ją ilością i wielkością
porów – w podziale uproszczonym wyróżnia się porowatość ogólną [ogólną objętość porów, wśród których wyróżnia się makropory (ø > 30 mikronów), mazopory (ø = 0,2-30 mikronów), mikropory (ø < 0,2 mikrona)]. W makroporach powietrze i woda poruszają się swobodnie. Właściwości gleby zależą w dużym stopniu od przestrzennego rozmieszczenia fazy stałej gleby. Porowatość ogólna gleb waha się od 28 do 94%. W mineralnych glebach uprawnych porowatość mieści się w granicach 28-75%, przy czym za optymalny układ, w którym porowatość ogólna wynosi około 50%. W organicznych i mineralno-organicznych glebach łąkowych porowatość ogólna jest zwykle wyższa i mieści się w granicach 55-94%. Porowatość ogólna zależy od wielu czynników:
CZYNNIKI WEWNĘTRZNE
-związana z uziarnieniem, -podatność gleby na zmiany objętości
-ze składem granulometrycznym, -stopniem wysycenia kompleksu sorpcyjnego zasadami,
-stopniem obtoczenia ziaren, -rodzajem i ilością próchnicy,
-rodzajem minerałów ilastych,
CZYNNIKI ZEWNĘTRZNE
-warunki meteorologiczne[wilgotność i temperatura],
-szata roślinna, -działalność melioracyjna. -rodzaj zabiegów uprawowych i nawozowych,
Im gleba jest mocniej zgruźlona, tym większa jest jej porowatość, zaś im bardziej trwałe i
wodoodporne są agregaty gleby, tym mniejszym zmianom ulega porowatość [pozytywna
cecha agrotechniczna]. Najbardziej korzystne warunki powietrzno-wodne panują w glebie o średnim uziarnieniu i przewadze mezoporów, o umiarkowanym udziale makro- i mikroporów.