NAWADNIANIE.doc

AQUA sp. z o.o.  65-115 Zielona Góra  ul. Skłodowskiej 25

ABC

AUTOMATYCZNEGO SYSTEMU

NAWADNIANIA

PODZIEMNEGO

PORADNIK

DOLINA ZIELONA

www.dolinazielona.fuli.net      dolina@fuli.net   

CO OZNACZA INSTALACJA WKOPANA W ZIEMIĘ

Jest to instalacja, której rury biegną pod powierzchnią ziemi, a dysze nawadniające wysuwają się automatycznie ponad powierzchnię ziemi tylko w momencie nawadniania. Instalacja podziemna może być sterowana przez odpowiednio zaprogramowaną centralkę, która automatycznie steruje częstotliwością, oraz długością czasu nawadniania. Posługując się poniższymi materiałami, można łatwo zaprojektować, zainstalować oraz uruchomić instalację podziemną. Wystarczy wykonać po kolei punkt po punkcie następujące czynności.

A) WODA

Przede wszystkim należy określić parametry wody w kranie, z którego będzie ona pobierana do podlewania ogrodu, czyli:

1) "masę" wody, co oznacza ilość wody dostarczaną w ciągu określonego czasu;

2) "ciśnienie" wody

MASA

rys.1

Potrzebne będzie wiadro kwadratowe (albo wiadro o znanej objętości) oraz zegarek z sekundnikiem. Wiadro napełnia się wodą przy całkowitym otwarciu kranu. Dzieląc ilość litrów wlanych do wiadra przez ilość sekund czasu napełniania, otrzymuje się wartość masy wody wyrażoną w litrach na sekundę (l/sek). Często zdarza się wyrażać masę wody w litrach na minutę albo w metrach sześciennych na godzinę (l/min, m3/godz). Należy wówczas pamiętać, że 1 l/sec = 60 l/min = 3,6 m3/godz.

Posłużmy się przykładem: jeżeli aby napełnić wiadro 9 L wody potrzeba 14 sekund to oznacza to masę wody:

9     = 0,64 l/sek.

14

rys.2

czyli.38,6 l/min. (0,64 l/sek. x 60 sek. w ciągu 1 minuty), które odpowiadają 2.314  l/h (0,64 l./sek. x 3.600 sek. w ciągu 1 godziny) czyli 2,314 m3/h.). Dla pewności można pomnożyć wyliczoną masę wody przez 0,75 i otrzymamy masę użytkową do naszej dyspozycji. W naszym przykładzie wynosić ona będzie 38,6 l./min. x 0,75 = 29 l./min. W dalszej części instrukcji podamy masy wody dla poszczególnych irygatorów, wyrażone w litrach na minutę (l/min).

CIŚNIENIE

Potrzebny będzie ciśnieniomierz wodny, urządzenie, które można pożyczyć od hydraulika. Należy go nakręcić na nagwintowaną końcówkę kranu oraz otworzyć kran na pełen przepust. Ciśnieniomierz pokazuje ciśnienie, które może być wyrażone w:

- atmosferach (Atm)

- lub kg/cm3

- lub w barach

Podane trzy jednostki miary są sobie równoważne. Ciśnienie średnio powinno w wynosić pomiędzy 1 a 5 Atm. Ciśnienie obliczone w ten sposób to "ciśnienie statyczne". Dla pewności, wyliczone ciśnienie statyczne można pomnożyć przez 0,75 otrzymując w ten sposób ciśnienie użytkowe. Dokładniejsze informacje na ten temat można znaleźć w INFORMACJACH DODATKOWYCH. Zaleca się wykonanie dwóch pomiarów MASY l CIŚNIENIA o dwóch różnych porach dnia, (lecz nie w godzinach pełnego nasłonecznienia, ponieważ może to zaszkodzić roślinom) oraz wieczorem lub w nocy. W przypadku gdy ciśnienie użytkowe jest niższe niż 2 bar a masa użytkowa niższa niż 18-20 l/min, odradza się instalowanie systemu nawadniania podziemnego. Optymalne ciśnienie dla systemu nawadniającego waha się pomiędzy 2,5 i 3,5 bar.

B) OGRÓD

Zaleca się wykonanie planu ogrodu w skali na papierze milimetrowym. Należy wykonać rysunek domu, ogrodu, ścieżek, drzew, krzewów oraz zaznaczyć miejsce ujęcia wody (rys. 3 i 4). Na tym samym rysunku dobrze byłoby zaznaczyć również:

- skalę, w której został wykonany rysunek oraz przynajmniej główne wymiary;

- masę użytkową;

- ciśnienie użytkowe.

rys.3

C) PROJEKT INSTALACJI NAWADNIAJĄCEJ

Wykonanie projektu rozpoczynamy, wykonując punkt po punkcie kolejne instrukcje.

TO NIE JEST TRUDNE!

W dalszej części zobaczymy:

- jakie rodzaje zraszaczy oferujemy

- gdzie i jak powinny być zainstalowane

- jak należy je łączyć ze sobą

C.1 ZRASZACZE

Istnieją zraszacze chowające się statyczne i głowice:

- o stałym kącie nawadniania 360°, 270°, 180°, 90°

- o regulowanym kącie nawadniania od 0° do 360°

- do wąskich powierzchni prostokątnych

(dane w załączniku ZRASZACZE STATYCZNE)

a także zraszacze chowające się turbinowe, w których możliwa jest regulacja masy wody, zasięgu i kąta nawadniania. Dane dotyczące wyżej wymienionych zraszaczy zostały zamieszczone w załączniku ZRASZACZE TURBINOWE.

Zraszacze turbinowe charakteryzują się regulowanym kątem nawadniania w zakresie od 25(40)° do 360°. Są one wyposażone w 8(12) różnych dysz, które mogą być łatwo wymieniane (oznaczono je numerami od 1 do 8(12). Dysze w zależności od ciśnienia mają różny zasięg nawadniania i masę wody. Zasięg nawadniania (od maksymalnego do minimalnego) może być regulowany dzięki zaworowi regulującemu.

W celu równomiernego nawodnienia trawników, zraszacze powinny być rozmieszczone w regularnych odstępach. W załączonych tabelach pojawia się kolumna DYSTANS, w której określona jest w metrach (patrz punkt C.2) odległość jednego zraszacza od drugiego. Dystans ten powinien odpowiadać zasięgowi nawadniania, lecz może on być także nieco mniejszy lub większy (maksymalnie 1,2 razy taki jak zasięg). Na przykład: dla zasięgu 4 m. dystans może wahać się od 3,90 do 4,8 m. Szczególnej uwagi wymagają zraszacze turbinowe o regulowanym kącie nawadniania. W ich przypadku ilość wody rozprowadzonej na 1 m2 w przeciągu 1 godz. (pluwiometria) zmniejsza się wraz z powiększaniem się kąta nawadniania. W celu otrzymania w każdym punkcie terenu, (nawadnianego kilkoma zraszaczami podłączonymi do tego samego ujęcia) takiej samej pluwiometrii, należy wyregulować masę wody każdego zraszacza w odniesieniu do nawadnianego przezeń kąta, montując odpowiednią dyszę.

rys. 4

C.2 WYBÓR l ROZMIESZCZENIE ZRASZACZY

Teraz należy na rzucie terenu nanieść pozycje zraszaczy, pamiętając o ich danych charakterystycznych i dystansach zamieszczonych w powyższych tabelach. Możemy posłużyć się przykładem przedstawionym na rys. 5, który nawiązuje do ogrodu przedstawionego na rys. 4. Robimy założenie, że:

- ciśnienie wynosi 2,5 bar

- masa użytkowa wynosi 28 l/min

W narożnikach rozmieszczamy zraszacze 90° i 270°; wzdłuż obrzeży rozmieszczamy zraszacze 180° a w strefach centralnych zraszacze 360°.W przypadku trawników, w których krótszy bok ma co najmniej 6-7 m radzimy zainstalować zraszacze turbinowe. Dla powierzchni bardzo wąskich i długich, w których bok krótszy wynosi mniej niż 2 m., radzimy posłużyć się zraszaczami statycznymi (lub głowicami statycznymi) kwadratowymi lub prostokątnymi np: SST, CST, EST.

Zachęcamy do sporządzenia tabeli, w której zamieścimy zasięgi (dystans) i zapotrzebowanie wody przez zraszacz w l/min odniesieniu do rys. 5 zamieszczamy poniżej.

rys. 5

C. 3 PODZIAŁ NA PODSTREFY

Należy obliczyć całkowitą masę wody niezbędną do podlewania ogrodu i porównać ją z dostępną masą wody wyliczoną na podstawie pomiarów wykonanych zgodnie z punktem A (str. 1). Rzadko zdarza się, aby masa wody, którą dysponujemy była równa lub większa od ilości wody wyliczonej jako niezbędne minimum. Należy pamiętać, że zraszacze turbinowe nie mogę być połączone z zraszaczami statycznymi, lecz muszę być zamontowane na osobnych obwodach. Ilość podstref jest określona iloczynem masy niezbędnej do nawadniania i masy użytkowej.

Na rys. 6 przedstawiono jak można rozdzielić zraszacze. Zwróćmy uwagę na to, że masy w poszczególnych podstrefach są stosunkowo zrównoważone między sobą. Obok zraszaczy statycznych została oznaczona ich masa (w l/min). Obok zraszaczy turbinowych została oznaczona zarówno ich masa jak i nr dyszy. Poszczególne strefy są oddzielnie zasilane wodą, każda osobną rurą zasilającą, co pozwala na ich niezależne nawadnianie w różnych momentach lub porach. Kolejność, w jakiej włączać się będą poszczególne podstrefy uzależniona jest od programatora, który steruje elektrozaworami. Elektrozawory otwierają i zamykają dojście wody do poszczególnych obwodów. Najczęściej używane rury to PE 32(25) PN6, co oznacza średnicę zewnętrzną 32(25) mm. i ciśnienie nominalne podczas pracy 6 bar. Jeżeli długość rury łączącej ujęcie z pierwszym zraszaczaczem jest większa niż "długość graniczna" (patrz tabela 1), na tym odcinku należy użyć rury o średnicy zewnętrznej 32 mm i ciśnieniu podczas pracy 6 bar.

TABELA 1

W celu pogłębienia wiadomości patrz Dodatek.

Na rysunku 6 przedstawiono przebieg rur i punkt rozprowadzania wody wraz z elektrozaworami. W ten sposób mamy gotowy projekt. Następne zadanie to wybór odpowiednich materiałów, do wykonania projektu, z listy wymienionej w załączniku MATERIAŁY

rys. 6

C.4 Rodzaje zraszaczy

- wynurzenie 7,5 cm.

- wynurzenie 10 cm.

rys. 10 b

rys. 10a

"wynurzenie" określa wysokość na jaką podnosi się irygator w momencie nawadniania. Po zakończeniu nawadniania irygator wraca do pozycji wyjściowej tj. wynurzenie = 0. Głowice zamontowane przy użyciu odpowiednich złączy na elementach przedłużających, mogą służyć jako zraszacze nie chowające się. Na przykład mogą być ustawione w krzakach lub na klombach (wszędzie tam gdzie strumień normalnego, chowającego się zraszacza mógłby być przerywany) i wszędzie tam gdzie nie używa się kosiarki do trawy. Co do montażu patrz rys. 8. W punkcie wyjściowym elektrozaworu należy podłączyć rurę polietylenową wsuwając ją w uchwyt szybkoskrętny złącza. Końcówka węża powinna być ucięta pod kątem prostym, a następnie wygładzona pilnikiem (rys. 10a), nasmarowana i wciśnięta do oporu w szybkoskrętny uchwyt złącza, po uprzednim odkręceniu (lecz nie zdjęciu) pierścienia. Następnie należy silnie ścisnąć pierścień (rys. 10b). Powyższy opis montażu odnosi się do wszystkich złączy ciśnieniowych.

rys. 9

rys 8

rys. 11

E)  WYKONANIE INSTALACJI

Rozpoczyna się od kurka rozdzielczego wody, który powinien mieć gwint co najmniej 3/4"M, (Ø zewnętrzne 27 mm). Pomiędzy kranem a rurą przepływową należy zainstalować filtr oczyszczający w celu zabezpieczenia całej instalacji i dysz zraszaczy przed osadzaniem się mechanicznych zanieczyszczeń oraz dla poprawienia jakości wody. Jeżeli w projekcie wydzielona została więcej niż jedna strefa nawadniania, dobrze byłoby rozdzielić wodę do poszczególnych stref za pomocą rozdzielacza. Na rysunku 8 została przedstawiona w sposób uproszczony konstrukcja rozdzielacza o 4 wyjściach i potrzebne do tego elementy. Nie potrzebują one dodatkowych materiałów uszczelniających. Ilość elektrozaworów (Art. 4022 i 4024) powinna odpowiadać ilości podstref projektu. Tak skonstruowany rozdzielacz może być usytuowany w garażu, na  murze nad ziemią lub w skrzynce pod ziemią(rys. 9).

W punkcie wyjściowym elektrozaworu należy podłączyć rurę polietylenową wsuwając ją w uchwyt szybkoskrętny złącza. Końcówka węża powinna być ucięta pod kątem prostym, a następnie wygładzona pilnikiem (rys. 10a), nasmarowana i wciśnięta do oporu w szybkoskrętny uchwyt złącza, po uprzednim odkręceniu (lecz nie zdjęciu) pierścienia. Następnie należy silnie ścisnąć pierścień (rys. 10b). Powyższy opis montażu odnosi się do wszystkich złączy ciśnieniowych.

E.1) OZNACZENIE ŚLADU

Przy użyciu gipsu w proszku, zaleca się wyznaczenie przebiegu wszystkich rur na powierzchni ziemi, zgodnie z projektem oraz oznaczenie słupkami wszystkich punktów, w których będą znajdowały się zraszacze.

E.2 WYKOP

Następnie przy użyciu łopaty wykonuje się wykop, w postaci rowu o przekroju V i głębokości 30-35 cm (rys. 11). Należy uważać, jeżeli to możliwe aby jak najmniej naruszyć trawę znajdującą się na powierzchni wykopanego klina. Aby uchronić przed zniszczeniem dywan trawnika znajdujący w sąsiedztwie rowu, należy wyłożyć trawnik płachtą plastikową, na którą wykładamy ziemię wydobytą z wykopu. W miejscu instalacji irygatorów, wykopany rów powinien być trochę szerszy i około 5 cm głębszy, co pozwoli na łatwiejszą pracę.

rys. 12

E.3 UKŁADANIE RURY

rys. 13a

Kolejną czynnością jest ułożenie rury w rowie i zmontowanie zgodnie z projektem całej sieci, przy zastosowaniu złączy ciśnieniowych, które montujemy wg wcześniejszy wskazówek (rys. 10a-10b). W każdej podstrefie należy zamontować automatyczny zawór odwadniajacy ze złączem ciśnieniowym typu kolanko jak na rys. 12. Zawór spustowy automatycznie zamyka się, gdy orurowanie znajduje się pod ciśnieniem, czyli podczas nawadniania, a ponownie otwiera się na koniec nawadniania, pozwalając na opróżnienie rury. Zaleca się, aby na tym etapie zamontować tylko kolanko ciśnieniowe: zawór zostanie zamontowany po przeprowadzeniu czyszczenia sieci (patrz punkt H). W miejscu zaworu spustowego należy wykopać studzienkę trochę szerszą i trochę głębszą (w porównaniu z rowem), oraz napełnić ją żwirkiem aby ułatwić przesiąkanie.

E.4  INSTALACJA ZRASZACZY

W poniższych punktach podajemy sposób montażu zraszaczy, zgodnie z projektem:

1) Wokół rury mocujemy złącze szybkoskrętne klamrowe, przy czym śrub nie dokręcamy do końca (rys. 13a).

rys. 13b

2) Nakręcamy prowizorycznie element przedłużający i sprawdzamy czy element ten na pewno ustawiony jest w pozycji pionowej i czy klamra jest dobrze umocowana (rys. 13b).

3) Zakręcamy do końca śruby nakrętki klamry i odkręcamy przedłużenie.

rys. 13 c

4) Wiertłem o średnicy  11 mm. dla opaski z gwintem ½”  lub o średnicy 15 mm. dla opaski z gwintem ¾” należy wywiercić otwór w rurze (rys.13c).