Geografia społeczna Terytorialne zbiorowości społeczne Terytorialne nierówności społeczne To nauka o zaspokajaniu potrzeb społecznych, bada relacje człowiek-środowisko, zaspokajanie potrzeb poprzez wykorzystywanie zasobów naturalnych i antropogenicznych środowiska. Twórcy: Eyles – bada społeczne układy i procesy wynikające z rozmieszczenia ogranicznonych zasobów i ich rozmieszczenia. Johnson – zaproponował podział geografii społeczno-ekonomicznej uwzgledniający nową interpretację środowiska człowieka. Wydzielnił następujące działy: Dyscypliny: Ekonomiczna – produkcja i wymiana dóbr i usłóg, środowisko rozpatrywane z punktu widzenia producenta i handlowca.
Społeczna – komunikacja i inne nieprodukcyjne formy działalności człowieka, środowisko z punktu widzenia konsumenta. Kultury – dobra kultury materialnej i niematerialnej, z punktu widzenia wyznawcy.
W geografii społecznej kunsumpcja rozpatrywana jest w kategoriach społecznych jako zaspokajanie potrzeb zbiorowych i indywidualnych, a przedmiotem szczególnego zainteresowania są potrzeby, które zaspokaja się poprzez wykorzystywanie zasobów środowiska człowieka. Geografię ekonomiczną interesują jednostki i grupy społeczne jako ewentualni wytwórcy lub odbiorcy dóbr zaś geografię społeczną jako jednostki i grupy społeczne na określonym poziomie zaspokajania potrzeb społecznych. Środowisko człowieka należy rozumieć jako zbiór współzależnych ze sobą elementów przyrodniczych oraz antropogenicznych i społecznych. Relacje człowiek-środowisko: Zachowanie przestrzenne traktuje się jako relacje ze środowiskiem: A. Wallit – wyróżnił 4 zasadnicze składowe ludzkich zachowań w przestrzeni społecznej: 1Kształtowanie i 2Użytkowanie - (odnosi się do bytu człowieka obejmując czynniki materialne a bada je głównie geografia ekonomiczna) 3Poznawanie i 4Wartościowanie – (odnosi się do świadomości człowieka obejmując czynniki niematerialne – prąd badań geografii społecznej)
Specjalizacja produkcji – umożliwia zwiększenie produkcji – powoduje zmniejszenie kosztów jednostkowych produkcji – dlatego mogą być konkurencyjne te kraje, nasycenie tym produktem szybko nastąpi na rynku lokalnym datego należy wchodzić na rynki międzynarodowe. Kraje bogate produkują na duża skalę są bezkonkurencyjne na rynku międzynarodowym. Teoria rozwoju zależnego ! Istnieją 2 rodzaje państw: a)jako pierwsze wszedły na drogę uprzemysłowienia, uzyskały przewagę polityczną, cywilizacyjną, skupiają wysokie technologie, produkują produkty o wysokim stopniu przetworzenia a więc drogie. b)Inne to sórowcowo-rolnicze – ich siła wynika z zasobów naturalnych jak ropa naftowa, dzieki której osiągają dużą siłę nabywczą. Prawo ENGLA - empiryczna zależność ekonomiczna mówiąca, że w miarę wzrostu dochodów udział wydatków na żywność w wydatkach ogółem się zmniejsza;
Teoria rozwoju spolaryzowanego - wzrost nie może nastąpić w każdym miejscu w przestrzeni. Zorzój następuje jedynie w miejscach posiadających pewne zasoby. Rozwój następuje w tzw centrach czyli rozwinięte kraje zachodnie, z czasem ich produkcja tradycyjna i wydobycie przenoszą się do obszarów uborzszych stanowiących peryferia. Centralne: USA, Japonia, Europa Zachodnia Peryferia: kraje ubogie „Świat dwóch prędkości” wysoko i nisko rozwiniętych
Obszary centralne przenoszą część swoich technologi na peryferia (efekt przesączania). Wielkie koncerny przenoszą swoje działalności do biednych kajów, może to prowadzić do zmniejszenia ich ubóstwa. Niektóre koncerny posiadają większe PKB niż Polska: General Motors, Tojota itd. Struktóra społeczna: grupa społeczna, zbiorowość terytorialna, społeczna. Społeczeństwo jest podzielone na różne grupy społeczne połączone różnymi tradycjami, zwyczajami, więzami. Zbiorowość terytorialna - Grupa społeczna - Zbiorowość społeczna. Geografia społeczna bada najczęściej relacje między grupami społecznymi głównie w mieście, badania struktur. Celem działania jednostek (grup) społecznych jest osiąganie zadowolenia i komfortu psychicznego poprzez zaspokajanie potrzeb materialnych i duchowych. Realizację tych potrzeb ułatwiają 3 wartości: a)dochód b)władza c)pieniądze Są one jednak ograniczone dlatego są źródłem konfliktów i konkurencji w społeczeństwie. Bada terytorialne nierówności związane z uprzywilejowaną pozycją jednych grup i uposledzeniami innych, sprawowanie władzy i dysponowanie ograniczonymi zasobami oraz powstanie na tym tle konfliktów i napięć społecznych. Struktura społeczna – to system stosunków między grupami i wzajemne zależności wynikające z podziału pracy, a także stosunków jednostronnych wynikających z przywilejów posiadania środków Struktura społeczna2 – podział społeczeństwa na grupy społeczne powiązane systemem stosunków i wzajemnych zależności wynikających z społecznego podwału pracy oraz zależności jednostronnych, wynikających z posiadania srodków przymusu względem innych grup społecznych. Struktura społeczno-ekonomiczna miast wg Burgera
Geografia społeczna zajmuje się: a)zróżnicowaniem przestrzennym grup społecznych b)status społeczny: grupa zawodowa, dochód, wartość rynkowa mieszkania c) status etniczny: obywatelstwo, przynależność do grupy etnicznej d)status rodzinny: wiek, wielkość gospodarstwa domowego MIASTO W przestrzeni miasta wyróżniamy: a)dzielnice bogate b) dzielnice slumsów Kryterium rodzinne w określonych etapach zycia zajmuje się różne miejsca w mieście Status etniczny: podział na grupy odmienne kulturowo Coraz większe izolowanie się, od siebie poszczególnych grup społecznych, każda starta się szukać sąsiedztwa na własnym poziomie. Grupa gospodaży – rdzenni mieszkańcy miasta Imigranci – asymilacja, wyobdzowanie od społeczności miejskiej, wtapianie się. Wykształceni imigranci nie muszą trafiać do „określonej” dzielnicy. Pojęcia: Segregacja przestrzenna – proces wymuszony, w ten sposób tworzą się getta, slumcy
Separacja przestrzenna – zamieszkiwanie danej gupy, położonej na danym obszarze, dotyczny bogatych mieszkańców miasta, przestrzeń skomponowana, zajmują oni obraszy najatrakcyjniejsze w mieście – są to cytadele, społeczeństwo za bramą – izolacja z własnego wyboru.Rewitalizacja – unowocześnianie zabudowy, zamiana mało atrakcyjnych terenów na te przeznaczone do rozwoju wysokiej techniki, nadawanie im wysokiego standardu, zmiana funkcji (np. z przemysłowych na usługowe), zamiana zabudowy o niskim standardzie na apartamenty. Gentryfikacja – wymiana ludności spowodowana rewitalizacją. Deindustrializacja – rozwój gospodarczy oparty na przemyśle odchodzi w niepamięć, przekształcenie starych przemysłowych budynków w centra handlowe, typowo usługowe lub w ośrodki kultury. Komercjalizacja usług – wypieranie placówek publicznych przez bogatsze instytucje, np. likwidacja żłobków i otwieranie w nich oddziałów bankowych.
Doświadczanie środowiska przez człowieka: Przesłanki zmian podejścia badawczego: 1. Szybki, lecz nierównomierny wzrost gospodarczy spowodował pogłębianie się nierówności poziomu życia ludności i narastanie konfliktów społecznych.2. Szybki wzrost gospodarczy oraz instrumentalne traktowanie środowiska naturalnego (rabunkowa eksploatacja) spowodował degradacje środowiska. 3.Kryzys scientystycznego podejścia metodycznego w badaniu procesów ludnościowych.4. Now koncepcje środowiska człowieka Uspołeczenie geografii społeczno-ekonomicznej:1.podmiot geografii to społeczeństwo i ekonomia 2. wyodrębnienie się z geografii ludności (w etapie badań nad zachowaniami) nowej subdyscypliny naukowej w geografii społecznej3. zmiana podejścia metodycznego4. Potraktowanie środowiska człowieka jako zespołu współzależnych ze sobą elementów przyrodnicznych i antropogenicznych (techniczno-ekonomicznych) i społecznych.5. Wprowadzenie aspektów wartościowania. 6. Zwiększenie zainteresowania sferami życia człowieka związanymi z podwałem dochodu i konsumpcji.7. Wzroście roli czynników społecznych, kulturowych i politycznych. Poznawanie i wartościowanie środowiska człowieka przez jednostki i grupy społeczne: Geografia społeczna ma dwie podstawy badawcze:1. Doświadczanie środowiska przez człowieka jako przepływ informacji o środowisku do świadomości człowieka, nadawanie wartości znaczeń środowiska i jego elementów (wartościowanie) a przy tym widzenie własnych potrzeb. Dorzenie do zaspokojenia potrzeb jednostkowych.2. Świadomość człowieka – przejawia się w zdolności do zmysłowo-umysłowego odtwarzania środowiska w umyśle, tworzenie wartości wpływających na sposób kształtowania i wykorzystywania tego środowiska. Tworzenie wartości na podłożu materialistycznym i humanistycznym.Humanistyczna interpretacja linii człowiek-środowisko polega na przepływie informacji do podmiotu poznającego. Nurty metodologiczne w badaniu odzwierciedlania środowiska przez człowieka: 1.Humanistyczne – poznawainie środowiska powinno się odbywać poprzez wnikanie w myśl. Interesuje nas zatem obraz świata w umyśle człowieka 2.Behawioryzm – kierunek psychologii.Założenia behawioryzmu: a)jakkolwiek kierunek ten nie neguje występowania zjawisk psychicznych, twierdzi, że są one swoistymi, ubocznymi artefaktami działania mózgu, których nie da się skutecznie badać metodami naukowymi, gdyż są one niedostępne obserwacji, b)dlatego, jeśli psychologia ma być rzetelną nauką, musi się ograniczyć do mierzalnych, jasno zdefiniowanych eksperymentów, w których ludzi poddaje się działaniu określonych bodźców i obserwuje się ich określone reakcje na te bodźce. 3. Neobehawioryzm – człowiek reaguje na bodżce nie tylko przez odruchy ale także przez skomplikowane procesy zachodzące w jego świadomości. Bodziec → percepcja →wyobrażenie → wartościowanie → postawa → decyzja → zachowanie adaptacyjne (reakcja) Zmienne pośredniczące w percepcji doświadczania środowiska Percepcja – polega na zmysłowo-umysłowym odzwierciedlaniu w umysle człowieka obiektów środowiska W wyniku tego procesu dokonuje się:a) identyfikacja – czyli rozpoznanie składników środowiska, odróżnienie jednyc elementów od drugich b)strukturyzacja – czyli określenie relacji przestrzennych między elementami c)wartościowanie – określenie znaczenia elementów dla podmiotu. Wyobrażenie – obraz, model przestrzeni, s¶odowisko jakie człowiek pod wpływem odbierania bodżców i informacji kreuje w umyśle. Kartowanie wyobrażeń: Mapa mentalna – kartograficzne przedstawienie wyobrażeń środowiska w umysle człowieka. Obraz świata nie taki jak jest w żeczywistości a taki jak sadzimy. Zawiera komplet (mapa wyobrażeń) oraz wartościowania. Mapa wyobrażeń – zawiera listę zapamiętanych elementów, ich skład oraz morfologię. Funkcje mapy wyobrażeń: 1. Stanowi układ odniesienia do własnej orjentacji w przestrzeni.2. Pozwala dostosować się do różnych sytuacji, gromadzi nowe informacje o środowisku.3.Pełni funkcje psychologiczna, gdyż daje uporządkowany obraz świata
Stabilny i spójny a zatem przewidywalny obraz świata pozwala planować i organizować własne działania i przewidywać konsekwencje tych działań.Wartości wpływają na stan emocjonalny człowieka i regulują jego zachowania. Wartościowanie środowiska może dotyczyć stosunku emocjonalnego człowieka do środowiska ale również decydować o podjęciu decyzji o wyborze określonego środowiska Postawa – jest przyjmowana przez człowieka wobec środowiska, pewne postawy wartości są przypisane do określonych zachowań. Postawa zawiera składowe: a) poznawczą b)emocjonalno-oceniającą c)behawioralną Decyzje – rozpatrujmy wiele możliwości zachowań i sposobów, wybieramy te, które gwarantują najlepsze zaspokojenie potrzeb (adaptowanie do warunków środowiska Funkcje stereotypów: a)integrujące – powiększają różnice, podział na obcych i grupy utożsamiane b)pragmatyczne – wykorzystanie stereotypów w celu osiągnięcia własnych celów politycznych c) w celu podjęcia działań przeciwko innym grupom Stereotypy to wyobrażenia, idee, które powstały w określonych warunkach, a istnieją nadal mimo że nie są prawdziwe. Nie są weryfikowane w świetle faktów. Miasto Postsocjalistyczne: 1. Przeniesienie zażądzania miastem i kontrolinad przestrzenią do władz lokalnych reprezentowanych interesami mieszkańców miasta.2. Zróżnicowanie się struktór społecznych a)pojawienie się nowych zawodów, grup społecznych, podmiotów konkurujących o przestrzeń b) polaryzacja biedy i bogactwa (dwubiegunowość w stanie zamorzności ludności) 3.Ponowne wprowadzenie renty gruntowej powodującej zmiany zagospodarowania przestrzeni np. komercjalizacja usług 4. Przemiany krajobrazu architektonicznego np. w wyniku rewitalizacji 5. Zmiany symboliki w przestrzeni miejskiej np. sakralizacja
Miasto Socjalistyczne:1.Homogeniczność struktury społecznej, dominacja klasy robotniczej, zawodów produkcyjnych.2.Centralizacja zarządzania miastem (zarządzanie resortowe)3.Ignoracja wartości przestrzeni:
a)obszary przeinwestowane i niedoinwestowane b)degradacja środowiska 4.Monotonia zabudowy
Elementy ideologiczne w przestrzeni np.desakralizacj
Nari.shma