GOP-pojęcie to straciło swoją aktualność, pojawiło się w latach 50- tych. Z geograficznego punktu widzenia nie jest to ani górnośląski, ani okręg.
Okręg- jeden ośrodek wiodący i kilka mniejszych skupionych obok (aglomeracja)
Przemysłowy- nieaktualne, gdyż więcej osób zatrudnionych jest w usługach niż w przemyśle.
Obok konurbacji katowickiej( cechy morfologiczne układu miejskiego, wskazuje na ośrodek wiodący)mamy konurbacje rybnicką, Częstochowę i Bielsko- Białą.
W 1937r. Berezowski zaproponował określenia:
-Śląsk Czarny- węgiel kamienny.wsch.grn.śląska
-Śląsk Biały-wapienie,dolomity,pln wyż śląska
-Śląsk Zielony- lasy płd grn.śląska
Granice:
Historyczny Śląsk sięgał na zachód Niemiec po Łużyce( obszar ten został zgermanizowany w VIII- IX w.). Śląsk dzieli się na Dolny,ze stolicą we Wrocławiu, Górny(obejmuje opolszczyznę) oraz obszar konurbacji: Katowickiej, Rybnickiej, oraz Zachodnio- Krakowski Okręg Przemysłowy. Granicę wschodnią stanowi Przemsza i Brynica,
Południowa granica od średniowiecza nie ulegała zmianie, jest jedną z najtrwalszych- pasma górskie Sudetów i Jeseników. Najbardziej zmieniana była granica wschodnia.
W średniowieczu ziemie te zasiedlały plemiona: Golęszyce, Ślężanie, Opolanie, Trzebowianie, Bobrzanie.
ŚLĄSK W 2 POŁOWIE XII w.
Okres przemian społeczno- gospodarczych. Utrwaliła się granica między Śląskiem Dolnym a Górnym. Przebiegała ona wzdłuż bariery naturalnej- Nysy Kłodzkiej, występują tereny bagniste, lasy, które utrudniały przemieszczanie się i komunikacje między Górnym i Dolnym Ślaskiem (znaczenie obronne). W konsekwencji granica administracyjna nałożyła się z naturalną. Wynaradawianie obszaru wiąże się z faktem, iż wielu władców Śląska nie miało potomstwa- Śląsk przechodził w obce ręce.
Walki o Śląsk z Prusami, gdyż:
-eksploatacja złota i srebra(Złoty Stok, Złotoryja, Srebrna Góra)
-uprawa zbóż (najdłuższy okres wegetacyjny, obszar dobry rolniczo, dobre gleby)
-wyrób płótna, powstawanie tkalni ( Dzierżoniów)
Śląsk leży na ważnym szlaku komunikacyjnym łączącym Europę z Rusią co sprzyjało rozwojowi ośrodków miejskich
-W zachodniej części Prus Zagłębie Ruhry dopiero się formułuje, węgiel kamienny na potrzeby gospodarki)
Lata 40-te XVIII wieku Prusy wypowiadają wojnę Austrii – 3 wojny Śląskie – Śląsk staje się Pruski
Przyczyny wojen:
-naturalny kierunek ekspansji terytorialnej Prus
-odkrycie węgla kamiennego – 1 kopalnia węgla kamiennego „Walenty Wawel” w Rudzie Śląskiej(1769)
W 1741r. zmiana formalizacji granicy- pojawia się paszport, służba celna i graniczna (dla ochrony granic)
Na przemiany społeczno gospodarcze wpłynęły 2 grupy czynników”
1.Czynniki zewnętrzne regionalne –polityka Prus w stosunku do Śląska
2.Czynniki zewnętrzne globalne – rewolucja przemysłowa w Anglii
-maszyna parowa – 1 w Tarnowskich G. do odwadniania kopalń
-zmechanizowanie krosna – maszyny do produkcji tkanin (Łódź muzeum włókiennictwa)
-usprawnienie wytopu stali –pierwsze huty żelaza –Gliwice, zach. tereny Śląska – dominuje transport wodny – kanał Gliwicki
-komunikacja kolejowa 1848 rok Wrocław-Oława w kierunku Mysłowic
Od wschodu Stanisław Staszic budował Hutę Bankową w Dąbrowie Górniczej.
W 1807r. w Prusach zniesiono pańszczyznę, w Rosji w 1863. Dynamika rozwoju gospodarczego w części pruskiej była większa niż za Przemszą i Brynicą, gdyż po ustawodawstwie w 1 etapie rozwoju gospodarczego na terenie Prus węgiel kamienny i rudę żelaza zaliczano do regaliów- tylko państwo ma prawo je wydobywać.
Sytuacja Państwa Polskiego w 2 połowie XVIIIw.
Polska traci niepodległość na 123 lata, w momencie gdy Europa przechodzi z feudalizmu do kapitalizmu.
Liczba mieszkańców w 1787r.
Dolny Śląsk Górny Śląsk
Wrocław 54 917 Racibórz 3300
Brzeg 6500 Opole 2800
Głogów 6500 Pszczyna 2100
Jelenia Góra 6300 Gliwice 1800
Nysa 6000 Tarnowskie Góry 1600
Świdnia 5500 Bytom 1500
Dolny Śląsk- rewolucja przemysłowa, obszar zurbanizowany, gęsta sieć miast. Prusy nie są zainteresowane inwestycjami- brak czynników rozwojowych.
Górny Śląsk- słabe zaludnienie i tradycje rolnicze, duże obszary leśne, sąsiedztwo granicy państwowej z Rosją, po II wojnie światowej z Austrią (styk 3 granic- trójkąt 3 cesarzy)
Dywersyfikacja społeczna= różnicowanie się społeczne.
Na tereny Górnego Śląska napływa ludność z głębi Prus- dywersyfikacja społeczna- germanizacja, kościoły ewangelickie.
W II połowie XIXw. Pojawia się grupa osób z Podbeskidzia („gorole”) oraz ludzi spoza granicy (Czeladź, Dąbrowa Górnicza)słabo strzeżonej- PRZEMYT, wynikający z różnych cen towarów, liczne targi i jarmarki(Będzin). Z głębi Rosji napływ urzędników związanych z koleją. 1848- kolej na ziemiach polskich (Wrocław- Oława)
ZMIANY SEKULARNE- są konsekwencją (pochodną) tych pierwszych.
Zmiany strukturalne w regionie:
-nowe wynalazki- maszyna parowa, nowoczesna metalurgia
-zmiany w lokalizacji działalności przemysłowej( przy gospodarowaniu węglem- ośrodki nad Małą Panwią- woda i drewno, później koncentracja działalności przemysłowej- kombinaty przemysłowe węgla i stali- XIX/ XX w, upadek po zakończeniu II wojny światowej
-napływ migracyjny
-różnice w religii: prawosławie- Sosnowiec, Żydzi- Będzin, Sosnowiec(Modrzejów- brak parafii rzymsko- katolickiej, jarmarki, handel końmi
-proces utrwalenia się wielopokoleniowości zawodowej
-budownictwo przyzakładowe- lata 40-te.
XIXw.- familoki- Chorzów II, Ruda Śląska
Początek XXw.- konkurs w Berlinie dla architektów- na osiedle robotnicze: bracia Zillmann (Nikiszowiec, Giszowiec)- koniec budownictwa zakładowego wraz z zakończeniem budowy Huty Katowice.
FAZY PRZEMIAN GOSPODARCZO- SPOŁECZNYCH REGIONU KATOWICKIEGO:
1.okres przedkapitalistyczny z dominacją rolnictwa w gospodarce (okres ten trwał do lat 90- tych XVIIIw)
2. okres industrializacji pruskiej- (1795- 1806)
3.początki industrializacji wczesnokapitalistycznej z zarysowującą się przewagą gospodarczą Górnego Śląska w stosunku do innych, sąsiednich obszarów (1807- 1850)
4.rewolucja przemysłowa na G. Śląsku (1850 – 1877/78)
5. okres kapitalizmu monopolistycznego wraz z ekspansją kapitału górnośląśl.( 1878- 1914)
6.I wojna światowa (1914- 1921) + lata powstań śląskich i plebiscytu
7. okres istnienia autonomicznego woj. śląskiego (1922- 1939)
8. II wojna światowa( 1939- 1945)
9. okres powojenny.
KONCEPCJE ZMIAN REGIONU ŚLĄSKIEGO
1)KONCEPCJA CYKLI KONDRATIEWA (1925)
I cykl-idea zakładała, iż średnio co 50 lat odnotowujemy jakościowy przewrót technologiczny w gospodarce, którego konsekwencje dotykają wszystkich aspektów życia( 1 przewrót-pojawienie się maszyny parowej, którą utożsamiamy z rewolucją przemysłową- przyczyniła się do intensywności wydobycia węgla kamiennego, a także do mechanizacji produkcji włókienniczej, koniec epoki feudalnej)
II cykl- inicjatorem zmian było kolejnictwo, które umożliwiło przemieszczanie się surowców i towarów na dalekie odległości, również przyczyniło się do masowych przemieszczeń ludności (lata 40-te XIXW.)
III cykl- wiąże się z produkcją mechaniczną, z rozwojem przemysłu maszynowego (pojawia się silnik spalinowy)- lata 80 i 90-te XIXw.
IV cykl- zastąpienie węgla kamiennego ropą naftową i gazem ziemnym w energetyce. Miało to miejsce w okresie międzywojennym, przy czym w różnych krajach odchodzenie od węgla kamiennego przebiegało w różnych okresach czasu. Są także kraje, w których wydobycie węgla kamiennego trwa nadal (np. Polska)- mimo ograniczenia wydobycia węgla kamiennego.
V cykl- lata po II wojnie światowej- lata 50- 60-te, pojawia się przemysł kosmiczny, lotniczy, chemiczny (nowe technologie)
Śląsk pojawia się w II cyklu
2) KONCEPCJA ROZWOJU GOSPODARCZEGO REGIONU FRIEDMANNA
a)etap przedprzemysłowy- w miarę równomierne rozmieszczenie osadnictwa na obszarach wiejskich, niewielkie strefy wpływów poszczególnych ośrodków miejskich, niski poziom wymiany handlowej, stabilna struktura przestrzenna osadnictwa, modele sieci osadniczej dla tego etapu w wielu przypadkach jest model sieci osadniczej Christallera ( odelgłość między centrum a brzegami max- 21km)
b)etap uprzemysłowienia- początkowa burzliwa faza przejścia od społeczeństwa agrarnego do industrialnego z wszelkimi wynikającymi stąd konsekwencjami (gosp. , społ., przestrz.). W tracącej stabilność strukturze przestrzennej pojawia się ośrodek miejski, który koncentruje czynniki rozwoju całej gospodarki. Na Śląsku ośrodkiem wiodącym były Gliwice (XVIIIw.), później Katowice (przejmuje pozycję lidera przemian w końcu XIXw.—w 1861r. prawa miejskie). Od początku industrializacji następuje przesuwanie się maksimów rozwoju w kierunku wschodnim.
c)etap przemysłowy- pojawienie się subcentrów na peryferiach. Tym samym układ osadniczy zmienia się z monofunkcyjnego na polifunkcyjny( ponieważ ośrodek centralny nie jest w stanie realizować wszystkich celów- oddaje niektóre działalności sąsiednim). Dla Katowic są-Gliwice, Częstochowa, Bielsko- Biała.
d) etap poprzemysłowy- cechuje się dążeniem całego układu społeczno- gospodarczego do stanu równowagi, wykorzystywanie maksimum korzyści w rozwoju przy zaniechaniu jednocześnie konkurencji między ośrodkami.
Aktualnie Śląsk znajduje się w fazie przejściowej między etapem przemysłowym i poprzemysłowym
3)KONCEPCJA REGIONU STYKOWEGO (Z. RYGIEL 1989R.)
-wczesne średniowiecze- Śląsk był ułożony peryferyjnie w stosunku do ówczesnych centrów politycznych (Gniezno, daleko też do europejskich centrów, np. na południe od Śląska- Praga)
-z biegiem czasu przekształcił się w obszar styku krain geograficzno- historycznych; kształtuje się pojęcie Śląska stykającego się z Małopolską.
-formalizacja granicy (paszporty, służba celna) – od połowy XVIIIw.( lata 40-te- 1742r), przekształca się w obszar przygraniczny
-przekształcenie obszaru w region przygraniczny (zabory)
-region przygraniczny może przekształcić się w formalny region stykowy, czyli taki, w którym o jego rozwoju decydują względy administracyjno- planistyczne. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę powołano do życia woj. śląskie -z dopiskiem autonomiczne.(formalnie region stykowy z granicą zachodnią(Niemiec) , a administracyjnie związany z władzą centralną w Warszawie).
-obszar stykowy może przekształcić się w nieformalny region stykowy poprzez pokonywanie barier natury przyrodniczej
-może dojść do wytworzenia regionu zintegrowanego, gdy bariery tracą na znaczeniu (tutaj po 45 roku)
LUDNOŚĆ:
Lata pow. ludność gęstość
1921 4230 1125 266
1938 4230 1295 306
1946 15369 2362 154
1960 15369 2705 175
1951 9400 2820 300
1973 9550 3862 404
1975 6650 3488 528
1921- pierwszy spis powszechny po I wojnie światowej.
Granice nieustabilizowane w czasie( podziały)
Podział na subregiony Bielsko- Białej i Częstochowy, a także niezgodność kształtowania zjawisk ludnościowych a przebiegiem granic, z uwagi na fakt ruchów migracyjnych.
Najbardziej dynamiczny rozwój po roku 1950:
Jastrzębie Zdrój- dynamika zmian 5050% (przemysł górniczy, napływ imigrantów)
Wodzisław Śl.1500% (przemysł górniczy, napływ imigrantów)
Tychy- dynamika zmian 1059% (koncepcja miasta satelitarnego... od 1975)
Zmiany granic administracyjnych przesuwają się z obszaru centralnego w stronę ośrodków sytuowanych na zapleczu. W 1951r, powstał dokument- pierwszy plan regionalny dla woj. katowickiego. W tym planie m.in. założono uporządkowanie granic administracyjnych miast i gmin na potrzeby administracji publicznej jak i potrzeby planowania.
Potrzeby administracji: podział konurbacji na strefę A (rdzeniową) i B (otoczenie). A- ośrodki między Gliwicami a Dąbrową G.(układ równoleżnikowy), między Tarnowskimi G. a Katowicami lub Tychami( układ południkowy)
Rzadko widoczne są granice między ośrodkami.
.Region cechuje się nadmierną koncentracją zaludnienia i działalności gospodarczej. Brakło miejsc na nowe działalności gospodarcze i mieszkania, ponieważ planowano inwestycje w regionie, zatem szukano tego w strefie B.
Lata późniejsze (80, 90) wiele miejscowości odzyskało prawa miejskie, np.Sławków czy Poręba.Woj. śląskie notuje najwięcej przypadków urbanizacji przestrzennej ( blisko 200 po roku 1945)
Składowe ruchu wędrówkowego 975- 1996.
W 1992r notujemy po raz ostatni dodatnie saldo migracji. Rok 1991 był ostatnim napływem migracyjnym (zasilaniem). Miasta po raz pierwszy notują ujemne saldo migracji, wieś – dodatnie. Rolnictwo nie jest dominujące w tych wsiach, użytki rolne są małe, ludność pracuje w miastach. Największe dodatnie saldo migracji ma Jaworze (24% ludności napływowej: 1971- 2002). Największe miasta nie są wystarczająco atrakcyjne, więc ludność zajmuje obszary sąsiednie, np. Częstochowa- Żarki, Jaworze, Bielko- Biała- Jaworze.
W latach 70-tych i wcześniej duże miasta decydowały o wzroście migracyjnym. Obecnie decydują o tym miasta małe.
Dynamika zmian zaludnienia:
-Podbeskidzie- wzrost liczby ludności
-byłe woj. katowickie- sytuacja stabilna
-byłe woj. częstochowskie- wschód- ubytek ludności, Częstochowa i zachód –wzrost
1950-1974- rozwój centralnej części województwa
1975-1980- rozwój sektorowy województwa- różne części rozwijają się inaczej
1975-1997- oś konurbacji- Gliwice- Katowice- Dąbrowa Górnicza
pd- Mikołów, Tychy, Pszczyna( szybciej wzrastało zatrudnienie niż zaludnienie)
pn- przez Będzin, Czeladź, Wojkowice, Bobrowniki ( na odwrót???)
1999- napływ ludności do pracy z terenów Podbeskidzia
Emigracja zagraniczna:
Odpływ: Zabrze, Bytom, Katowice, Gliwice- ponad 60% ogólnego odpływu za granicę, granica odpływu wzdłuż Brynicy. Do lat 90-tych wyjechało ok. 250tys. mieszkańców województwa; wiele wyjechało bez wymeldowania, czyli łącznie ok. 500tys. osób.
Pierwsza kulminacja napływu po wojnie- 200tys. osób. Było to związane ze zmianą granic( napływ ludności z kresów wschodnich)
W latach 70-tych napływ 600tys. osób, połowa to przemieszczanie z innych województw, druga połowa to przemieszczanie w obrębie województw( wieś- miasto, miasto- wieś). Do województw migrowali mieszkańcy kieleckiego, częstochowskiego, bielskiego.
Lata 90-te- zaludnienie zmniejsza się: ubytek naturalny, ujemne saldo migracji, zmniejsza się populacja pracujących.
Lata 1991- 2001- z największych miast ubyło ponad 190tys.( wielkość zbliżona do liczby mieszkańców Zabrza)
W latach 70-tych liczba zatrudnionych sięgała 3 mln, natomiast już w roku 2001 zaledwie 1mln.
Ośrodki pracy w województwie:
-najwięcej w stolicy regionu – Katowice
-Gliwice, Dąbrowa G., Bielsko- Biała, powiat bieruńsko- lędziński.
Najlepsze zarobki( średnio powyżej 2200zl) w gospodarce anrodowej.
1991- 4 TYS. TERAZ 16TYS.
Od 1999 do 2004 najszybciej na rynku pracy wzrosła populacja osób z wykształceniem wyższym.
Na początku lat 90-tych 2/3 kobiet i 1/3 mężczyzn z wykształceniem zawodowym dotknęło bezrobocie.Bezrobocie pojawiło się najwcześniej w ROW, i Dąbrowie Górniczej.
Ogółem 309 704 bezrobotnych, największe bezrobocie od Zabrza w kierunku północno- wschodnim- Żory.
Wielkość nakładów inwestycyjnych maleje, jednak wzrosły dysproporcje między miastami (w Katowicach w 2001- 4000zł/ osobę, Świętochłowice nie przekracza 200zł)
-średnie wydatki na jedną osobę- 66zł
-obszary biedy: Zabrze, Ruda, Świętochłowice, Chorzów, Bytom ( stare ośrodki przemysłowe); styk dawnego województwa częstochowskiego z katowickim; gminy na Podbeskidziu(nie wszystkie gminy żyją z turyzmu);
W wielu ośrodkach maleje liczba miejsc pracy, pogarsza się sytuacja w regonie: wysoka stopa bezrobocia, , wysokie świadczenia społeczne, zaleganie z opłatami czynszowymi.
Gliwice- połowa zasobów mieszkaniowych to takie, gdzie lokatorzy zalegają z opłatami za mieszkania
REGION NA TLE OBSZARÓW SĄSIADUJĄCYCH
Względem roku 1975 największą dynamikę zaludnienia miały województwa: bielskie (20%) i katowickie (12%) -z uwagi na inwestycje. W roku 1975 o 40% zwiększył się stan zaludnienia w Bielsku( FSM- fabryka samochodów), Częstochowie i Kielcach (cementownia Sitkówka- Nowiny pod Kielcami).
Bilans salda migracji
W centrum I> Pn C
W pn części E>Pn H
W pd części Pn>E A/B
Pn>I
Zwiększa się udział ludności najmłodszej( do 17 lat)- wyż demograficzny lat 70- tych.
Opole 1970- 1988- akcja łączenia rodzin- wyjazdy za granicę.
Obszar styku Częstochowa, Katowice, Dąbrowa G., Kielce- obszar historycznej emigracji za praca w stronę Śląska oraz Zagłębia Dąbrowskiego, bądź emigracji do Starachowic na północ, w związku z tym tam obserwuje się większe odsetki ludności starej( powyżej 65 lat)
WYKSZTAŁCENIE WYŻSZE
Wzrósł w stolicach województw. Wynika to z istnienia wyższych uczelni w tych regionach.
WYKSZTAŁCENIE ŚREDNIE
Wzrost ludności z wykształceniem średnim w okręgu katowickim; konurbacja GOP w związku z rozwojem przemysłu i kończenia szkół.
WYKSZTAŁCENIE ZAWODOWE I PODSTAWOWE
Zmiany ludności z wykształceniem zawodowym i podstawowym.
Większy udział na ziemiach zaboru rosyjskiego, mniejszy w regionie katowickim.
Dynamika zmian ludności czynnej zawodowo- największa w opolskim.
Wzrosła liczba ludności w wieku poprodukcyjnym w opolskim(20%), katowickimi bielskim.
Na rynek pracy w Polsce w latach 70-tych weszła bardzo duża liczba absolwentów szkół, porównywanie tyle co łącznie w 6 krajach Unii Europejskiej. Są to roczniki, które wejdą w wiek emerytalny w roku 2015 (wyż lat 50- tych).
Wydobycie węgla w Zagłębiu Górnośląskim
Lata w mln ton udział %
1769- 1864 78 0,8
1870-1945 2722 27,9
1946-1979 4214 43,2
1980-1995 2728 28,1
1769-1995 9743
Połowa lat 90-tych. Udział obszaru miejskiego GOP-u do całości GOP- 55% (39 kopalń),
ROW- 30% (18 kopalń), reszta 15% (8 kopalń).
Typy przemysłu GOP i Polski w % (1976- 1994):
a)pasywne( stagnujące)- górnictwo, hutnictwo żelaza i cynku(+),61,5% GOP, 20,8% Polska
b) rozwojowe- przem. maszynowy, elektrotechn., chem., gumowy, energet.(-),23,6%, 39,3%
c) regresywny: mineralny, drzewny, papierniczy, lekki, spożywczy- cofające się w rozwoju(-)
15,1%, 39,8%
W okresie 1976- 1994 wzrastał udział gałęzi pasywnych, malał natomiast gałęzi rozwojowych i regresywnych. Na tle Polski dużo większy udział pasywnych.
-sektor publiczny: spadek z 75,2 % na 53,6%(1 138,3 tys. na 792,4tys.)
-sektor prywatny: wzrost z 24,8% na 46,6%(375,4tys. na 685,3tys.)
-ogółem- spadek pracujących z 1,5mln na 1,47 mln
W 2000r. liczba pracujących w usługach przewyższyła liczbę pracujących w przemyśle. Największa koncentracja ludności w strefie centralnej, w okolicach Bielska- Białej, Wisły, Myszkowa.
Zasięg przestrzenyn dojazdów do pracy:
-strata dojazdów istotnych
-rzadko odjazdy wykraczają poza granice województwa( dawniej okolice Kroczyc,itp. Dojazdy do katowickiego, Strzelce Opolskie- do konurbacji, pod wpływem katowickiego znajd. się województwa: bielskie, zachodnia część krakowskiego, pd. częstochowskiego i wschodnia opolskiego).
W 1988- dojazdy do województwa katowickiego- 0,5mln osób (rozwój transportu).
Kopalnie ROW-u organizowały dojazdy do pracy (z Ujsoł, Częstochowy)
W latach 90-tych – dalekie dojazdy do pracy, np. w Warszawie(grupa specjalistów wysokowykfalifikowanych, malo podatna na czynnik odległości).
Njamniej dochodowe kopalnie konurbacji katowickiej znajdują się na wschodzie konurbacji- Sosnowiec, Czleladź, Dąbrowa Górnicza. Upadek ośrodków pociąga za sobą m.in. upadek osiedli robotniczych(np. Wojkowice, Siemianowice Śl.), osiadanie terenu(np. Piekary Śląskie).
Na początku lat 80-tych zespół geografów warszawskich pod kierownictwem A. Kuklińskiego określił diagnozę sytuacji społeczno- gospodarczej Polski. Wyniki opublikowano w Biuletynie Komitetu Przestrzennego Zagospodarowywania Kraju PAN-u (z/ 117- 126).Dotyczyły one problemów spoleczno- gospodarczych, zagospodarowywania przestrzeni kraju w skali ogólnopolskiej i w niektórych regionach problemowych, w których mamy do cyznienia ze złozoną, często konfliktową sytuacją demograficzną, sopleczną, gospodarczą, bądź przestrzenną( bądź wszystkie elementy łącznie), a wymagających pilnych działań naprawczych.
I region problemowy- SUDETY(koniec lat 70-tych- 80-te)- pewne elementu środowiska, problemy ludnościowe, gospodarcze (degradacja lasów, emisja pyłów z kopalni węgla kamiennego w Niemczech; odpływ ludności ze wsi(położonych wyżej)do miasta-niższe obszary; po wojnie- odcięty dopływ środków finansowych na modernizację; infrastruktura ulegaa zdekapitalizowaniu, zniszczeniu; brak pewnych aktów własności ziemi- pisał o tym szerzej Ciosl.
1984r. ;. Frąckiewicz- kwestie społeczne obszaru G. Śląska („ Strefy niedostatku”).
1988r- A. Klasik formułuje tzw. scenariusze rozwoju regionu katowickiego:
1 scenariusz- scenariusz wkładu surowcowego regionu we wzrost gospodarczy kraju. Zakładał kontynuacje dotychczasowego wzrostu gospodarczego, zwłaszcza w zakresie działalności górniczej i hutniczej
2 scenariusz- scenariusz jakości życia społeczności regionalnej- zwiększenie nakładów na infrastrukturę społeczną( szkolnictwo, ochronę zdrowia, kulturę) i strefę handlu.
3 scenariusz-scenariusz biologicznego przetrwania w regionie człowieka i przyrody- zwiększenie nakładów na ochronę środowiska
4 scenariusz- scenariusz rozwoju bez wzrostu- zakładał stabilizacje( bądź zmniejszenie się) udziału regionu w tworzeniu dochodu narodowego w skali kraju, w tym także zamrożenie dotychczasowych tendencji zwiększania się udziału regionu w różnych działalnościach przemysłowych.
5 scenariusz- scenariusz racjonalizacji funkcji egzogenicznych- stosowanie bardziej nowoczesnych technologii w procesie produkcji, oszczędności materiało- kapitałochłonnych, by gospodarka regionu mogła być konkurencyjna w skali międzynarodowej.
6 scenariusz- scenariusz regionu jako obszaru znaczącego w Europie- zakładał istotne ograniczenie dotychczasowych działalności gospodarczych( hutnictwo, górn...
Nari.shma