Anna Bednarczyk, Poetyka współczesnej pieśni białogwardyjskiej, „Acta Neophilologica” VIII, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2006, s. 71-111.

Pierwsze rosyjskie pieśni białogwardyjskie powstały w czasach wojny domowej, kolejne pisano na emigracji. Utwory te odnosiły się do przeżyć żołnierzy, podejmowały tematykę upadku carskiej Rosji, wiary prawosławnej, a także śmierci cara Mikołaja II.

Lata 60. XX wieku – pieśni stylizowane na białogwardyjskie.

·         nastroje nostalgiczne

·         motyw tragicznej śmierci, najczęściej młodych oficerów lub kadetów

·         w przypadku emigrantów – motyw tęsknoty za Rosją

Niektóre na potrzeby teatru lub filmu

Po rozpadzie ZSRR – kolejne pieśni, część z wykorzystaniem istniejących już wierszy, część – w całości tworzona współcześnie i stylizowana na białogwardyjskie

Twórcy i wykonawcy:

·         Michaił Zwiezdinskij

·         Leonid Borodin

·         Jurij Borisow

·         Giennadij Ponomariow

·         Żanna Biczewska

·         Aleksander Dolski

·         także anonimowo

Nie ma większego znaczenia czas powstania utworu, ważna jest treść, nastrój, odniesienia do rzeczywistości

Oznaki współczesności tekstów

1. Cechy współczesnego tekstu świadczące o zniesieniu cenzury:

·         wykonania na estradzie

·         wydania na płytach

·         pojawianie się w Internecie

2. Możliwość odwoływania się do tekstów przedrewolucyjnych, do starych pieśni białogwardyjskich, w tym do zawartych w nich obrazów poetyckich i języka

·         wybiórczość kompozytora oraz wykonawcy

·          

3. Brutalizacja sfery obrazowania i płaszczyzny lingwistycznej

Poeta zmuszony przez władzę radziecką do emigracji (w latach 70. XX w.), dzięki piosence Jaszczenko stał się symbolem emigracji białogwardyjskiej.

Poetyka

·         „poetyka modlitewna”

·         uprzedniość

·         ostateczność (epitet stały ostatni)

·         car i jego rodzina – jako święci, którzy zginęli za Rosję i wiarę prawosławną

·         porównania cara do Chrystusa

·         archaiczna, poetyzująca leksyka

·         styl wysoki, cerkiewny pomieszany z nawiązaniami do tradycji kozackiej

·         nostalgia

·         w niektórych pieśniach – wyróżnianie roli szeregowców (to oni przecież najczęściej giną na wojnie)

·         niektóre pieśni mają charakter romansu

·         walc i bal – symbole szczęśliwych czasów, które bezpowrotnie minęły

·         brutalizacja – komisarz, zdrajca, moralna degrengolada (pijaństwo, publiczne obłapianie kobiet)

Przykłady

Współczesna pieśń białogwardyjska sięga do pieśni powstałych wcześniej i nie tylko do białogwardyjskich pierwowzorów. Charakterystyczne jest przy tym wykorzystywanie wzorca ludycznego (przede wszystkim kozackiego)
oraz odwoływanie się do stylu cerkiewnego (forma modlitwy). Pojawiają się w niej niedopuszczalne w latach istnienia ZSRR nawiązania do poezji emigrantów,
a także do religii, a jednocześnie zakazane wcześniej przez cenzurę obyczajową brutalizacje w sferze leksyki i obrazowania. Z kolei niewątpliwym przejawem dostosowania się do wymogów współczesnej poprawności politycznej jest odżegnywanie się od akcentów antysemickich i podkreślanie demokratycznego charakteru Białej Armii.

Zwraca uwagę poetycka prostota współczesnych tekstów pieśni białogwardyjskiej. W większości tych utworów obserwujemy zanik metaforyki. Autorzy posługują się przede wszystkim porównaniem i epitetem, który może przekształcić się w epitet kontekstualnie stały. Wykorzystują typowe elementy poezji ludowej, jej symbolikę,
a także stereotypowe skojarzenia odnoszące się do żołnierzy Białej Gwardii (złote epolety) czy przemijania (świece). Warto też zauważyć wykorzystanie warstwy melicznej utworu dla osiągnięcia zamierzonego efektu, na przykład oparcie kompozycji muzycznej na rytmie walca w utworach o nostalgicznym charakterze.