Prawo_rzymskie_-_prawo_rzeczowe_i_zobowiązaniowe.pdf

Prawo rzymskie :

1)Prawo rzeczowe

a)definicja prawa rzeczowego :

• prawo rzeczowe z podmiotowego punktu widzenia - uprawnienie człowieka do rzeczy

• prawo rzeczowe z przedmiotowego punktu widzenia - dział prawa zajmujący się

bezpośrednim stosunkiem człowieka do rzeczy

b)pojęcie rzeczy :

• res (rzecz) - sfera samoistnych przedmiotów zmysłowych ,będących dla człowieka

dostępne , mogące być przez niego wykorzystane gospodarczo i mające wartość

majątkową

c)podział rzeczy :

• res mancipi i res nec mancipi :

o res mancipi - rzeczy nad którymi władztwo mogło być przenoszone

początkowo tylko w drodze czynności prawnej zwanej uchwyconiem ręką

(mancipatio) lub publicznego odstąpienia przed pretorem (in iure cessio) :

nieruchomości italskie

niewolnicy

zwierzęta pociągowe i juczne

służebności gruntowe wiejskie

o res nec mancipi - rzeczy nad którymi władztwo mogło być przeniesione bez

mancipatio

• res mobliles i res immobiles :

o rzeczy ruchome (res mobiles) - rzeczy ,które mogą być przenoszone bez

zmiany ich istoty

o rzeczy nieruchome (res immobiles) - grunty i wszystko to ,co zostało z nimi na

trwałe związane

• rzeczy materialne i niematerialne :

o rzeczy materialne (res corporales) - rzeczy ,które można dotknąć

o rzeczy niematerialne (res incorporales) - rzeczy ,których nie można dotknąć

(zobowiązanie , spadek ,użytkowanie)

• rzeczy pojedyńcze ,złożone i zbiorowe :

o rzeczy pojedyńcze - te ,które stanowiły jednorodną ,naturalność całość (belka ,

cegła)

o rzeczy złożone - te ,które składały się ze złączonych ze sobą rzeczy

pojedyńczych i stanowiły pewną całość (dom ,okręt)

o rzeczy zbiorowe - rzeczy oznaczone wspólną nazwą ,w których poszczególne

rzezcy zachowywały swe indywidualne istnienie i stanowiły odrębne

przedmioty prawa (biblioteka)

• rzeczy indywidualnie oznaczone i gatunkowo oznaczone :

o rzeczy indywidualnie oznaczone - określone według cech indywidualnych

(niewolnik Stichus) - rzeczy będące niezamienne

o rzeczy gatunkowo oznaczone - określone za pomocą liczby ,wagi i miary (te

rzeczy są zamienne)

• res in patrimonio i res extra patrimonium :

o res in patrimonio - rzeczy znajdujące się w majątku osób prywtnych

o res extra patrimonium - rzeczy ze swojej natury wyjęte z majątku osób i z

normalnego obrotu prawnego :

wyjęte z majątku według "prawa boskiego" :

• rzeczy poświęcone kultowi religijnemu (świątynie)

• rzeczy poświęcone kultowi zmarłych (cmentarze)

• rzeczy oddane pod opiekę bogów (mury miasta Rzymu ,znaki

graniczne)

wyjęte z majątku według "prawa ludzkiego" :

• rzeczy służące publicznemu pożytkowi (powietrze ,woda)

• rzeczy należące do państwa rzymskiego lub innych osób

prawnych i przeznaczone do użytku publicznego (ulice ,drogi)

• rzeczy podzielne i niepodzielne :

o rzeczy niepodzielne - rzeczy ,których nie można podzielić na części fizyczne

bez uszczerbku dla ich istoty i wartości (niewolnicy ,zwierzęta)

o rzeczy podzielne - rzeczy ,które można podzielić na części fizyczne bez

uszczerbku dla ich istoty i wartości

• rzeczy główne i podrzędne :

o rzeczy podrzędne - samoistne przedmioty zmysłowe związane gospodarczo z

inną rzeczą

o rzeczy główne - rzeczy odgrywające rolę nadrzędną w stosunku do innych

rzeczy (zamek i klucz do niego)

• pożytki - płody naturalne ,pobierane w drodze normalnej eksploatacji gospodarczej

rzeczy przynoszących pożytki (pożytki połączone z rzeczą macierzystą były jej

częścią składową ,osobnymi rzeczami stawały się dopiero z chwilą odłączenia)

d)postacie bezpośrednego stosunku człowieka do rzeczy :

• faktyczne władanie nad rzeczą :

o dzierżenie - fizyczne władanie rzeczą (corpus)

o posiadanie - fizyczne władanie rzeczą (corpus) i wola wykonywania tego

władztwa dla siebie (animus)

e)faktyczne władztwo nad rzeczą :

• rodzaje posiadania :

o posiadanie interdyktalne ,cywilne i naturalne :

posiadanie interdyktalne - posiadanie składające się z corpus i animus ,

chonione przez interdykty pretorskie

posiadanie cywilne - posiadanie składające się z corpus i animus ,

oparte na tytule prawnym (kupno ,darowizna) i prowadzące do nabycia

własności przez zasiedzenie

posiadanie naturalne - dzierżenie (tylko corpus)

o posiadanie zgodne i niezgodne z tytułem prawnym :

posiadanie zgodne z tytułem prawnym - nabyte w sposób legalny

posiadanie niezgodne z tytułem prawnym - nabyte w sposób nielegalny

o posiadanie w dobrej i złej wierze :

posiadanie w dobrej wierze (bonae fidei) - posiadanie w

przeświadczeniu ,że jest to zgodne z tytułem prawnym

posiadanie w złej wierze (malae fidei) - posiadanie w przeświadczeniu ,

że nie jest to zgodne z tytułem prawnym

o posiadanie wadliwe i niewadliwe :

posiadanie wadliwe - posiadanie uzyskane przy użyciu siły albo

potajemnie ,albo przez niewywiązanie się z obowiązku prekarzysty

posiadanie niewadliwe - posiadanie nabyte w odwrotny sposób niż

posiadanie wadliwe

• nabycie posiadania :

o dla nabycia posiadania niezbędne jest ,aby zaczęły istnieć corpus i animus

o sposoby nabycia posiadania :

nabycie posiadania rzeczy ruchomej - konieczne było rzeczywiste

zawładnięcie nią ,uchwycenie jej bądź uzyskanie fizycznej kontroli nad

nią

nabycie posiadania rzeczy nieruchomej - konieczne było wkroczenie

na grunt i dokonanie tam czynności świadzczącej o uzyskaniu

fizycznego władztwa (np. oboranie gruntu)

nabycie posiadania przez uzyskanie corpus bez wsółdziałania

poprzedniego posiadacza (jednoczesne nabycie animus i corpus) -

równoznaczne z wyrażeniem woli wykonywania nabytego władztwa

fizycznego dla siebie

nabycie posiadania przez uzyskanie corpus przy współdziałaniu

poprzedniego posiadacza (nabycie corpus ,o nabyciu animus

decydoweł charater czyności prawnej) :

• na rzeczy ruchomej - wystarczało wniesienie rzeczy do domu

osoby mającej nabyć corpus

• na rzeczy nieruchomej - wystarczało wkroczenie w obecności

poprzedniego posiadacza na grunt

nabycie posiadania osobiście - jednoczesne nabycie corpus i animus ;

animus można było nabyć tylko osobiście ,ale istniały od tego wyjątki :

• nabycie animus przez ojca rodziny za pośrednictwem osób

wolnych ,podległych jego władzy oraz niewolników

• nabycie animus za pośrednictwem zarządców majątku ,

opiekunów ,kuratorów i przedstawicieli ciał zbiorów

nabycie posiadania za pośrednictwem innej osoby - można było nabyć

tylko corpus

nabycie posiadanie przez samo nabycie animus ,bez zmiany corpus :

• constitutum possessorium - posiadacz przez zmianę

obiektywnego charakteru posiadania tracił animus i wskutek

tego stawał się dzierżycielem ,a inna osba przez nabycie animus

stawała się posiadaczem (np. właściciel posiadacz ,który

sprzedał swój dom z zastrzeżeniem ,że będzie w nim nadal

mieszkał jako lokator)

• brevi manu traditio - dotychczasowy dzierżyciel przez zmianę

obiektywnego charakteru posiadania nabywał animus i stawał

się posiadaczem (np. depozytariusz ,który nabył od deponenta

rzecz daną mu przez tego ostatniego na przechowanie)

o możliwości nabycia posiadania :

corpore alieno

animo suo

corpore et animo alieno

• utrata posiadania :

o utrata posiadała następowała ,gdy chodziaż jeden z elementów posiadania

przestał istnieć (ale przyjęto zasadę ,że przejściowa utrata corpus nie pociąga

za sobą utraty posiadania)

o utrata animus następowała przez ustanier woli sprawowania fizycznego

władztwa nad rzeczą dla siebie ,połączone najczęściej najczęściej z utratą

corpus

o posiadanie gasło z chwilą śmierci posiadacza ,utracenia przez niego stanu

człowieka wolnego ,gdy rzecz będąca w czyimś posiadaniu została wyłączona

z obrotu lub uległa zniszczeniu

• ochrona posiadania - ochrona posesoryjna :

o przysługuje właścicielowi rzeczy ,posiadaczowi w dobrej i złej wierze ,

niektórym dzierżycielom :wierzycielowi zastawnemu ,prekarzyście ,

depozytariuszowi ,emfiteucie i superficjuszowi

o środki ochrony posesoryjnej - interdykty pretorskie - miały na celu :

utrzymanie istniejącego posiadania :

• interdictum uti possidetis - chronił niewadliwe posiadanie

nieruchomości istniejące w chwili wydania interdyktu ;

skierowany był do obu stron ;zabraniał naruszania istniejącego

stanu faktycznego

• interdictum utrubi - chronił niewadliwe posiadanie ruchomości

,istniejące przez dłuższy okres ostatniego roku przed wydaniem

interdyktu ;skierowany do obu stron

przywrócenie utraconego posiadania :

• unde vi - służył niewadliwemu posiadaczowi do odzyskania

posiadania ,z którego został wyzuty przy użyciu siły ;działał

przez rok od wyzucia ,jeśli nastąpiło ono przy użyciu broni był

bezterminowy

• de clandestina possessione - dotyczył przywrócenia posiadania

,którego ktoś został pozbawiony w sposób potajemny

• de precario - służył do odzyskania posiadania w wypadku

niedopełnienia przez prekarzystę obowiazku zwrotu otrzymanej

przezeń rzeczy

o w prawie justyniańskim posiadanie było chronione w drodze sądowej za

pomocą actiones extraordinariae w postępowaniu sumarycznym (w skróconym

procesie kognicyjnym)

f)prawne władztwo nad rzeczą :

• prawo własności - pełne prawne władztwo nad rzeczą :

o własność i jej rodzaje :

okres republiki - władztwo nad rzeczą uznane przez prawo cywilne

(proprietas)

okres prawa klasycznego :

• własność kwirylna - chroniona przez prawo cywilne

przysługująca tylko obywatelom rzymskim

• własność bonitarna - chroniona przez prawo pretorskie

(chroniła interesy osób ,które nabyły do swego majątku prawa

bez zachowania formalności prawa cywilnego ;pretor

umożliwiał takim osonom wykonywania pełnego władztwa nad

rzeczą przez okres niezbędny do uzyskania własności

kwirytarnej na podstawie posiadania ,czyli przez zasiedzenie)

• własność cudzoziemców mającycj ius commercii była

chroniona przez pretora za pomocą actiones utiles

• grunty prowincjonalne stanowiły własność państwa i osobom

prywatnym przysługiwało tylko posiadanie i użytkowanie (byli

chronieni za pomocą actiones utiles)

konstytucje Antoniana z 212 - zniesienie różnicy własności peregrynów

i własności obywateli rzymskich

o współwłasność - jeżeli prawa własności przypadały kilku osobom :

rodzaje współwłasności :

• współwłasność przypadkowa - powstawała niezależnie od woli

współwłaścicieli (stosunki z niby kontraktu)

• współwłasność przez odpowiednie oświadczenie woli (stosunki

z kontraktu)

z chwilią powstania współwłasności następował jej podział na części

idealne

współwłaściciel mógł doprowadzić do likiwdacji współwłasności za

pomocą odpowiedniej skargi działowej

o nabycie własności :

sposoby nabycia ze względu na stosowane prawo :

• nabycie własności według prawa cywilnego

• nabycie własności według ius gentium

• nabycie własności na podstawie prawa naturalnego

sposoby nabycia własności ze względu na jej pochodzenie :

• pochodne - nabycie własności od poprzedniego właściciela :

o z porozumieniem z poprzednim właścicielem :

czynność prawna uchwycania ręką (mancipatio)

- uroczysta czynność kupna za gotówkę ,w

obecności obu stron i 5 świadków oraz osoby

trzymającej wagę ,na której odważano spiż

będący miernikiem wartości ;rzecz nabywana lub

jej symbol musiała znajdować się na miejscu ;

była sposobem nabycia własności kwirytalnej ;

ewikcja -jeśli jakaś osoba występowała przeciw

nabywcy jako prawy właściciel ze skargą o

wydanie rzeczy ,nabywca powinien był

powiadomić o tym natychmiast sprzedającego ,a

ten powinien był wstąpić proces i bronić rzeczy

dla nabywcy ;jeżeli sprzedawca przegrał proces

albo nie wstąpił w niego ,kupujący mógł się

domagać od niego dwukrotności ceny wartości

rzeczy

odstąpienie przed pretorem - sposób nabycia

własności kwirylnej za pomocą pozornego

procesu windykacyjnego ;mógł być stosowany

tylko przez obywateli rzymskich mających

zdolność procesową ;pozbywający i nabywca

udawali się do pretora miejskiego i tam nabywca

wypowiadał uroczystą formułkę legisakcyjnego

procesu o władztwo nad rzeczą ,pozbywający nie

wygłaszał formułki zaprzeczenia wskutek czego

przegrywał proces ,a pretor przyznawał rzecz

powodowi

wręczenie rzeczy (traditio) - nieformalny sposób

nabycia własności kwirytalnej na res nec

mancipi na podstawie ius gentium ,polegającym

na wręczeniu rzeczy i połączonym ze zgodną

wolą przeniesienia własności ,uzasadnioną celem

uznanym przez prawo

o bez porozumienia z poprzednim właścicielem :

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: