Opolskie przyroda.pdf

..............................

Jaskinie

Przyroda

Źródła

..............................

Zjawiska krasowe najliczniej występują na obszarze Masywu Chełmu, szczególnie w jego centralnej części

– w okolicy Góry Świętej Anny, gdzie nagromadzenie osadowych skał wapiennych jest największe.

Spotykanymi tu formami krasowymi są jaskinie i schroniska skalne.

Srebrne Źródło

Położone niedaleko Dębskiej Kuźni koło Opola należy

do największych i najbardziej interesujących w regionie

– obecnie jako jedyne chronione jest w postaci rezerwatu

przyrody. W małej śródleśnej dolince, wśród starych drzew

wybija niezliczona ilość drobnych źródełek, z których

wypływa wartki strumień, będący dopływem rzeki

Jemielnicy. Uroki tego źródła i lasów doceniono już

w XVIII w. – okoliczni mieszkańcy spotykali się tu

wówczas na wspólnych zabawach.

Jaskinia Otmicka

Położona jest w nieczynnym kamieniołomie wapieni

i dolomitów w Otmicach koło Strzelec Opolskich. Otwór

o długości 5 m na jednej ze stromych ścian kamieniołomu

prowadzi do niewielkiej salki z kominem krasowym

na końcu. Dnem jaskini jest gliniaste namulisko pokryte

gruzem wapiennym. W kamieniołomie otmickim można

spotkać także inne otwory i schroniska skalne.

Źródło koło Rudziczki

Jest interesujące pod względem krajobrazowym

i historycznym. Wybija na dnie wąwozu, wśród starych

drzew i jako wartki strumyk wpada do jednego z dopływów

Ścinawy Niemodlińskiej. W 1846 r. wokół źródła zbudowano

malownicze stacje drogi krzyżowej w postaci kapliczek.

Nad samym źródłem znajduje się największa kaplica z igurą

Matki Boskiej Różańcowej – to fundacja Emanuela Sauera

z Rudziczki, który dziękował za wyleczenie małżonki

z ciężkiej choroby.

Jaskinia Chełmska

To jaskinia największa i najciekawsza pod względem

geologicznym. Znajduje się na północnych zboczach Chełmu,

kilkaset metrów na południe od Ligoty Górnej. Długość jej

korytarzy wynosi ok. 23 m (może być dłuższa, gdyż nie została

do końca zbadana), a głębokość sięga 7 m. Ma formę szczeliny.

Tuż za wejściem znajduje się wąska, kilkumetrowa studnia.

W jaskini nie występuje szata naciekowa, zazwyczaj

największa ozdoba tego typu obiektów. Zimuje tu wielu

gatunków zwierząt, głównie bezkręgowych (mięczaki

i owady), jak również pojedyncze nietoperze,

których obecność świadczy o utrzymującej się stałej,

dodatniej temperaturze w okresie zimowym.

W dawnym kamieniołomie wapienia i bazaltu na Górze

Świętej Anny (obecnie to rezerwat geologiczny) znajduje się

tzw. Jaskinia w Rezerwacie o długości 5 m (fot.).

Źródło Prosny

Znajduje się w Wolęcinie koło Radłowa i jest miejscem

bardzo interesującym z uwagi na występujący w nim

zespół rukwi wodnej – bardzo rzadki w Polsce i zagrożony

wyginięciem, a także z uwagi na obecność drobnego

słodkowodnego skorupiaka - kiełża zdrojowego.

Szczepanek

koło Strzelec Opolskich

Znajdują się tu liczne niewielkie jaskinie naturalne

oraz niespotykanych rozmiarów schroniska skalne,

powstałe w trakcie eksploatacji nieczynnego

już kamieniołomu.

Stoczek w Staniszczach Małych

koło Kolonowskiego

To malownicze źródło otoczone jest wydmami porośniętymi

lasem mieszanym oraz łąkami i torfowiskami. Zostało

zagospodarowane i stanowi idealne miejsce odpoczynku.

Można się tu napić bardzo smacznej zimnej wody.

Jaskinia w okolicach Żyrowej koło Zdzieszowic

Ma długość ok. 8 m i była dostępna do lat 50. XX w. Kryształy kalcytu, pokrywające ściany jaskini, pozyskiwane

były przez okolicznych mieszkańców do celów dekoracyjnych. Po wypadku, jaki zdarzył się podczas takich prac,

jej otwór zasypano. Dostępna jest jedynie studnia wejściowa o głębokości około 2,5 m. Podobny los spotkał dużą

jaskinię między Wysoką a Ligotą Górną – wejście do jaskini zamurowano i zasypano ziemią.

Źródło w okolicach Leśnej koło Olesna

Daje początek rzece Budkowiczance. Teren wokół

pokrywają rozległe piaszczyste wydmy, porośnięte lasami

sosnowymi, po których można się raczej spodziewać braku

wody. Tym dziwniejsza jest obecność źródła tak obitego,

że daje początek rzece, którą już za źródłem trudno

przeskoczyć.

26 Jaskinie

Źródła 27

Przyroda

Głazy narzutowe

..............................

W regionie jest wiele różnego rodzaju głazów narzutowych. Część znajduje się w miejscach, gdzie pozostawił je

lodowiec, inne wskutek działalności człowieka zmieniły swą pierwotną lokalizację. Obecnie 9 z nich ze względu

na duże walory krajobrazowe i kulturowe chronionych jest jako pomniki przyrody nieożywionej, a wiele czeka

na objęcie ochroną.

Źródło blisko Wilczego Stawu

koło Głubczyc

Wypływa w jednej z najpiękniejszych okolic Obszaru

Chronionego Krajobrazu Las Głubczycki i daje początek

strumieniowi, który jest dopływem Straduni. Nad jego

brzegami rosną rzadkie w Polsce obrazki alpejskie.

Źródło w okolicach Kamieńca

koło Szumiradu

Wypływa z trzech stron, toteż dopatrywano się

w tym znaku krzyża, a źródło uważano za święte.

O źródle i cudownych uzdrowieniach, jakie miały

się tu dokonywać, wiadomo już od poł. XIX w.

Niektórym źródłom przypisywano właściwości uzdrawiające, stąd też nad kilkoma z nich zbudowano kaplice.

Źródło w Dąbrówce Łubniańskiej

W XVIII w. zyskało opinię uzdrawiającego, kiedy schorowany rolnik Szymon Soppa po napiciu się z niego wody

odzyskał siły. Do źródła zaczęli przychodzić ludzie w nadziei odzyskania zdrowia. Soppa postanowił wybudować

w tym miejscu kapliczkę, na co miejscowy leśniczy początkowo nie chciał wyrazić zgody. Dał ją dopiero wówczas,

gdy sam zaczął tracić wzrok, a wyzdrowiał po wypiciu wody ze źródła. Na źródle postawiono kapliczkę zwaną

Studzionką, która stoi do teraz.

Głaz pomnikowy między Średnim

i Dużym Jeziorem Turawskim

Jest cennym zabytkiem epoki lodowcowej.

Ma w obwodzie 520 cm. Został odkryty w 1936 r.

w trakcie budowy zbiornika i decyzją kierownictwa

budowy przetransportowany poza obręb jeziora.

Głaz w okolicach Ligoty Oleskiej

koło Radłowa

Ten lekko nachylony wielki głaz nazywany jest

„pogańskim kamieniem” i według podań składano

na nim rytualne oiary.

Źródło w Gogolinie

Posiada kaplicę ufundowaną w 1801 r. przez rodzinę von Gaschin z Żyrowej, po tym jak ich córka w tym miejscu

odzyskała wzrok. Według ustnych przekazów matce przyśniło się to właśnie źródło, jako posiadające cudowną

moc. Udała się do niego z chorą dziewczynką, która przemywając oczy wodą odzyskała wzrok. W dowód

wdzięczności Gaschinowie wybudowali nad źródłem kaplicę pod wezwaniem Matki Boskiej. Miejsce to otoczone

jest kultem przez miejscową ludność, której źródlana woda pomogła w chorobie.

Źródło w Ujeździe

Zwane jest źródłem Maryi, Studzionką lub Wodziczką. Już w 1794 r. miejscowy wikary z pomocą paraian

wybudował na nim pierwszą drewnianą kapliczkę. Obecnie znajduje się tu kaplica z XIX w., która połączona

z kościołem pątniczym stanowi przedłużenie północnego ramienia kościoła.

Inne interesujące

obiekty tego typu to:

źródło Siedem Źródeł

w Porębie koło Góry św. Anny,

źródła w Gąsiorowicach

i Centawie koło Jemielnicy,

w Czarnocinie, znacznych

rozmiarów źródła

w Rożniątowie koło Strzelec

Opolskich, Głuchołazach-

Zdroju, Odrowążu koło

Krapkowic (fot).oraz pięknie

zagospodarowane źródło

w Krośnicy koło Izbicka.

Głazy w okolicach Pokoju

Znaleziono je w okolicznych lasach i przetransportowano

do parku w Pokoju. W pobliżu stawu Matyldy znajdują

się np. głazy nazwane „Wiara”, „Nadzieja” i „Miłość”.

Na pierwszym wykuto sentencję „Wiara przenosi góry”,

na drugim „Nadzieja jest przy żywych”, na trzecim

natomiast „Miłość wszystko zwycięża”.

Głaz w Kamieniu Śląskim

Ma w obwodzie 830 cm i należy do największych

w regionie. Dawniej leżał w lesie przy starej drodze

z Kamienia do Tarnowa Op., ale w 1980 r., gdy zaszła

obawa, że ulegnie zniszczeniu przy powiększaniu

kamieniołomu wapienia, został przeniesiony

do centrum wsi i obecnie znajduje się obok kościoła.

28 Źródła

Głazy narzutowe 29

.............................. Przyroda

Flora i fauna

Flora

Pod względem przyrodniczym Śląsk Opolski należy do cenniejszych regionów kraju. Występuje tutaj ok. 1700

gatunków roślin wyższych – w tym niemal 150 chronionych, ponad 300 rodzajów zbiorowisk roślinnych,

niezliczona ilość grzybów i roślin niższych. Dla ochrony tych wartości utworzono 34 rezerwaty przyrody,

4 parki krajobrazowe, a także obszary chronionego krajobrazu, liczne użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-

krajobrazowe, pomniki przyrody i stanowisko dokumentacyjne przyrody nieożywionej. Łącznie ok. 30%

obszaru regionu znajduje się pod ochroną.

obuwik pospolity

nasz najokazalszy gatunek storczyka, rosnący w

ciepłolubnych zaroślach i murawach kserotermicznych;

stwierdzony tylko w okolicach Jasionej koło Gogolina.

siedmiopalecznik błotny

bylina lub półkrzew do 90 cm wys. rosnący

na torfowiskach, brzegach wód i olszynach,

miododajny, o leczniczym zastosowaniu.

kotewka orzech wodny

roślina wodna z owocem – orzechem z ostrymi

harpunami, umożliwiającymi zakotwiczenie na dnie;

występująca w regionie na kilkunastu stanowiskach;

w całej Europie objęta ochroną.

len austriacki

spotykany w miejscach suchych i nasłonecznionych;

notowany masowo w okolicach Ligoty Dolnej

na skarpach powstałych po wybudowaniu autostrady

i w Oleszce na obrzeżu kamieniołomu.

szairek miękkolistny

roślina rzadka, występująca w miejscach suchych

i nasłonecznionych, stwierdzona w okolicach Gogolina

i Kamienia Śląskiego.

lindernia mułowa

pojawiająca się na brzegach rzek, starorzeczy, ostatnio

stwierdzona na dnie stawów w Siedlicach i Winnej

Górze koło Pokoju; zagrożona wyginięciem w Europie.

kukułka krwista

rośnie na podmokłych łąkach i torfowiskach

nawapiennych; wyjątkowo zmienny gatunek

pod względem pokroju, wielkości i kształtu liści.

kruszczyk drobnolistny

storczyk 5–15 cm wys., rosnący w lasach liściastych,

zwłaszcza bukowych w okolicach Kamienia Śląskiego

oraz na Górze Szpicy koło Gogolina.

goździk siny

występujący najczęściej w murawach kserotermicznych

lub napiaskowych, obecnie tylko w okolicach Pustkowa

koło Ozimka i Brynicy koło Opola.

długosz królewski

jedna z najwyższych paproci w Polsce, notowana

w okolicach Kuźnicy Katowskiej, Suchego Boru,

Ozimka, Krasiejowa, Unieszowa i Pokoju.

30 Flora

Flora 31

Fauna

Świat zwierząt Śląska Opolskiego jest równie bogaty jak szata roślinna. Zarejestrowano tu kilkadziesiąt tysięcy

gatunków, z których 400 podlega ochronie prawnej. Są wśród nich nietoperze, wszystkie krajowe gatunki płazów

i gadów oraz ptaki. Naturalnymi środowiskami dla licznych gatunków są rzeki i ich doliny, rozległe kompleksy

leśne, zbiorniki wodne, a także łąki i pola tworzące krajobraz rolniczy.

rosiczka okrągłolistna

drobna roślina, żyjąca w środowisku ubogim

w azot (torfowiska), którego brak w podłożu

uzupełnia owadożernością; lecznicza, o działaniu

przeciwbólowym; objęta ochroną gatunkową.

żłobik koralowy

rzadki gatunek storczyka pozbawionego liści i korzeni,

o zielonawożółtym zabarwieniu, rosnący w różnego

typu buczynach; znany z okolic Ligoty Dolnej

i Górażdży.

pachnica dębowa

bardzo rzadki chrząszcz spotykany na starych

drzewach, głównie dębach; stwierdzony w dolinie

Małej Panwi i Stobrawskim Parku Krajobrazowym.

tygrzyk paskowany

gatunek ciepłolubnego pająka, spotykanego

w miejscach wilgotnych, ale nasłonecznionych;

na Śląsku Opolskim znany z około 100 stanowisk.

włosienicznik rzeczny

zwany jaskrem wodnym, porasta płytkie dna

zbiorników wodnych, należy do zbiorowisk silnie

rozprzestrzeniających się.

grzybienie białe

(nenufar, lilia wodna) roślina wodna, spotykana

często w zbiorowiskach z innymi roślinami wodnymi,

szczególnie grążelem żółtym.

ropucha paskówka

spotykana w miejscach piaszczystych lub gliniastych;

na Śląsku Opolskim znana z nielicznych stanowisk,

m.in. Krasiejowa, Myśliny.

grzebiuszka ziemna

często obecna w krajobrazie rolniczym regionu, dzień

spędza pod powierzchnią ziemi; jej olbrzymie kijanki

osiągają długość dorosłego osobnika.

gwiazdosz potrójny

grzyb należący do rzadkości, odnotowany w okolicy

Opola, Lipna, Turawy i Krasiejowa; objęty ścisłą

ochroną.

czarka szkarłatna

gatunek rzadki z pucharkowatymi owocnikami,

wyrastającymi pod koniec zimy i wczesną wiosną

na zbutwiałym drewnie drzew liściastych.

rohatyniec nosorożec

owad z rzędu chrząszczy, składa larwy w butwiejących

drzewach lub stosach kory, samiec posiada

chrakterystyczny róg.

kraśnik sześcioplamek

motyl dzienny, lubi nasłonecznione miejsca, jego

ubarwienie ostrzega, że jest niejadalny.

32 Flora

Fauna 33

salamandra plamista

najładniejszy polski płaz, wilgociolubny, prowadzący

nocny tryb życia; spotykany rzadko w Górach

Opawskich.

traszka grzebieniasta

gatunek znany z nielicznych stanowisk na całym

obszarze Śląska Opolskiego, nieco liczniej spotykany

w dolinie Małej Panwi.

podkowiec mały

wymierający w Polsce gatunek nietoperza,

występujący na terenach skalistych i jaskiniowych;

na Śląsku Opolskim stwierdzony w Górach Opawskich

i w okolicach Sławniowic.

gniewosz plamisty

gatunek należący do grupy węży dusicieli, spotykany

bardzo rzadko na obszarze całego województwa,

najczęściej w okolicach Góry Świętej Anny, Strzelec

Opolskich oraz w dolinie Małej Panwi.

bielik

gniazduje nielicznie w dużych kompleksach

leśnych, m.in. na obszarze Stobrawskiego Parku

Krajobrazowego; objęty ścisłą ochroną gatunkową.

zimorodek

niewielki ptak, żywiący się drobnymi rybkami, które

zdobywa nurkując w czystych wodach rzek; objęty

ścisłą ochroną gatunkową.

suseł moręgowany

do niedawna w Polsce gatunek wymarły, w 2005 r.

reinrodukowany z powodzeniem w okolice Kamienia

Śląskiego, gdzie były notowane jego ostatnie

naturalne populacje.

wydra europejska

niewielki ssak drapieżny z rodziny łasicowatych,

związany ze środowiskiem wodnym, spotykany

na obszarze całej Polski ale nielicznie; gatunek

prawnie chroniony.

bocian czarny

płochliwy, unika sąsiedztwa siedzib ludzkich,

zamieszkuje podmokłe drzewostany, gniazdo buduje

na wysokim drzewie, w pobliżu rozlewiska wodnego;

objęty ścisłą ochroną gatunkową.

czapla siwa

duży ptak brodzący związany z podmokłymi terenami,

gnieździ się zwykle kolonijnie, tworząc tzw. czaplińce;

objęty ochroną gatunkową częściową.

bóbr

wymarły na Śląsku Opolskim wskutek niszczącej

działalności człowieka, w 1996 r. reintrodukowany

w dolinie Widawy koło Namysłowa, obecnie

spotykany w większości rzek w regionie.

sarna

najmniejszy w polsce przedstawiciel zwierzyny płowej

(15–25 kg), występuje w kompleksach leśnych

i na obszarach polnych.

34 Fauna

Fauna 35

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: