Toksyczne Połowy.pdf

Toksyczne

ZAGROûONE, BO PI¢KNE: co roku od¸awianych jest oko¸o 35 mln

ryb raf koralowych, ktre trafiaj do akwariw na ca¸ym æwiecie.

po¸owy

üowienie ryb metod cyjankow zagraýa

rafom koralowym w po¸udniowo-wschodniej Azji.

Czy program uporzdkowania

handlu morskimi rybami akwariowymi

wystarczy, by je ocali?

SARAH SIMPSON

Zdj«cia: Gary Braasch

Cyjanki to bardzo szybko dzia¸ajce

trucizny. Wch¸oni«te przez organizm upoæledzaj transport

tlenu i niemal natychmiast powoduj niedotlenienie tkanek.

W wi«kszych dawkach spowalniaj akcj« serca, a nawet

wstrzymuj elektryczn aktywnoæ mzgu. Znajc zabjcze

w¸aæciwoæci cyjankw, trudno sobie wyobrazi, by traktowa-

nie nimi ryb by¸o dobrym sposobem na z¸owienie ich ýywych.

A jednak to powszechna praktyka na Filipinach i w Indone-

zji, skd pochodzi 85% tropikalnych ryb Ð ozdoby morskich

akwariw na ca¸ym æwiecie.

Oszo¸omione cyjankiem, s chwytane przez nurkw, nim

skryj si« w szczelinach rafy. Konsekwencje takiego po¸owu

s grone. Wed¸ug niektrych szacunkw, po¸owa zatrutych

ryb ginie juý na rafie, a 40% pozosta¸ych pada, nim trafi do

akwarium. Te zatrwaýajce dane nie uwzgl«dniaj szkd wy-

rzdzonych innym morskim organizmom znajdujcym si«

w zasi«gu oddzia¸ywania trucizny.

üowienie metod cyjankow to tylko jedna z kilku form

ludzkiej dzia¸alnoæci Ð obok nieprawid¸owej gospodarki leænej

i zanieczyszczeÄ przemys¸owych Ð prowadzcych do niszcze-

nia raf koralowych. Wielu biologw za najwi«ksze zagroýenie

w wodach po¸udniowo-wschodniej Azji uwaýa jednak cyjan-

ki. W tym regionie znajduje si« prawie 30% wszystkich raf ko-

ralowych, na ktrych wyst«puje najwi«ksze zrýnicowanie ga-

tunkowe morskich organizmw. Wed¸ug dwch raportw

opublikowanych w ubieg¸ym roku, w pierwotnym stanie pozo-

sta¸o tylko 4.3% filipiÄskich i 6.7% indonezyjskich raf, a w¸a-

ænie na nich najcz«æciej grasuj ¸owcy ryb akwariowych.

Od niemal 20 lat obowizkiem zmniejszenia zgubnego wp¸y-

wu handlu rybami ozdobnymi na ærodowisko obarczano g¸w-

nie eksporterw, jednak wyniki nie by¸y najlepsze. Obecnie

zadanie to z¸oýono rwnieý na barki importerw, sprzedaw-

cw detalicznych i klientw sklepw akwarystycznych. Mi«dzy-

narodowa organizacja Marine Aquarium Council (MAC) roz-

pocz«¸a kampani« majc pomc w ocaleniu dziewiczych raf

istniejcych jeszcze w po¸udniowo-wschodniej Azji. Opracowy-

wane s metody gwarantujce, ýe ryby morskie sprzedawane

w sklepach zoologicznych zosta¸y z¸owione w sposb przyja-

WRZESIEÁ 2001 åWIAT NAUKI 71

zny dla ærodowiska. Cz¸onkowie MAC

planuj, ýe do jesieni tego roku w ame-

rykaÄskich sklepach pojawi si« pierw-

sze ryby ãz certyfikatemÓ.

ãDotychczas nie istnia¸ system nor-

mujcy i weryfikujcy tego typu prak-

tyki Ð twierdzi Paul Holthus, dyrektor

MAC, i dodaje: Ð Wprowadziliæmy meto-

d« takiego znakowania ryb, ýeby klien-

ci mogli Ð jeæli zechc Ð kupowa te, kt-

re pochodz od dostawcw stosujcych

si« do naszych wytycznych.Ó

Przysz¸oæ akwarystyki zaleýy od

ochrony raf koralowych, poniewaý tyl-

ko nieliczne gatunki najcenniejszych ryb

moýna rozmnaýa w niewoli. Holthus

uwaýa, ýe akwaryæci zdaj sobie z tego

spraw«, i jeæli b«d mieli wybr, zaý-

daj ryb z certyfikatem. Teraz sprze-

dawcy detaliczni nie potrafi okreæli

pochodzenia ryb kupowanych od im-

porterw. Informacje na ten temat ogra-

niczaj si« do nielicznych naukowych

dowodw oraz sprzecznych pog¸osek

o lokalizacji miejsc, w ktrych do po¸o-

wu uýywa si« cyjanku lub stosuje inne

szkodliwe metody.

Eksporterzy morskich ryb akwariowych

OKOüO 85% æwiatowego eksportu tych ryb pochodzi z Filipin oraz In-

donezji, co sprawia, ýe po¸udniowo-wschodnia Azja przoduje w sto-

sowaniu cyjanku do po¸owu. Metod« wprowadzono w pierwszej po-

¸owie lat szeædziesitych na Filipinach, skd dotar¸a do p¸nocnej

Indonezji na pocztku lat dziewi«dziesitych.

STOSOWANIE CYJANKU

PEWNE

PRAWDOPODOBNE

NIE STWIERDZONE

OCEAN SPOKOJNY

OCEAN INDYJSKI

AUSTRALIA

FILIPINY

INDONEZJA

WIETNAM

KIRIBATI

AUSTRALIA

PAPUA-NOWA GWINEA

FIDûI

VANUATU

WYSPY SALOMONA

WYSPY MARSHALLA

WYSPY PALAU

GUAM

Od dawna skaýone

CYJANEK DO POüOWU morskich ryb akwa-

riowych stosowano niemal od samego

pocztku mi«dzynarodowego handlu ni-

mi, czyli od roku 1957, gdy przedsi«bior-

ca z Filipin wys¸a¸ w blaszanej puszce

pierwszy ýywy okaz do USA. Wed¸ug

szacunkw International Marinelife Al-

liance (IMA), organizacji za¸oýonej w

1985 roku w celu przeciwdzia¸ania roz-

powszechnianiu szkodliwych metod po-

¸owu w tym regionie, od pocztku lat

szeædziesitych po¸awiacze ryb ozdob-

nych rozlali na tamtejsze rafy roztwr

zawierajcy ¸cznie ponad milion kilo-

gramw trucizny. W cigu ostatnich 15

lat IMA wyda¸a milion dolarw na szko-

lenie rybakw w pos¸ugiwaniu si« sie-

ciami r«cznymi. Niestety, wyniki nie s

najlepsze Ð donosi Vaughan R. Pratt, je-

den z za¸oýycieli IMA, kierujcy pra-

cami tej organizacji w po¸udniowo-

-wschodniej Azji. Szkolenie moýe trwa

nawet kilka miesi«cy, a w tym czasie,

nim rybacy zdob«d doæwiadczenie w

stosowaniu nowej metody, zarobi wi«-

cej, uýywajc cyjanku.

Kiedy pod koniec lat osiemdziesi-

tych w USA pojawi¸y si« informacje

o uýywaniu tego zwizku do po¸owu ryb,

wærd akwarystw krýy¸a pog¸oska, ýe

we w¸aæciwych dawkach jest on nieszko-

dliwym anestetykiem. åmiertelnoæ z¸o-

wionych okazw by¸a cz«sto wysoka,

jednak wi«kszoæ ludzi sdzi¸a, ýe to

skutek delikatnej natury tych zwierzt.

Podczas transportu mog gin z wie-

lu powodw, m.in. z¸ej jakoæci wody lub

zbyt d¸ugiego przebywania w plastiko-

wej torbie.

W tym czasie rozkwita¸a w USA i Eu-

ropie akwarystyka morska. Post«p tech-

niczny w tej dziedzinie pozwoli¸ na za-

k¸adanie akwariw, w ktrych hodowano

coraz wi«cej gatunkw ryb. Spowo-

dowa¸o to gwa¸towny wzrost popytu nie

tylko na nie, ale rwnieý na koralowce,

ukwia¸y i inne ýyjce na rafach zwie-

rz«ta. Wed¸ug raportu South Pacific

Forum Secretariat, w 1999 roku w oko-

¸o 700 tys. amerykaÄskich domw by¸y

akwaria s¸onowodne. W cigu dwch lat

odnotowano wzrost ich liczby o 60%.

Zwi«kszajce si« zapotrzebowanie na

ýywe ryby oraz zniszczenie wielu raf na

Filipinach spowodowa¸y na pocztku lat

dziewi«dziesitych rozpowszechnienie

si« metody po¸owu z wykorzystaniem

cyjanku rwnieý u wybrzeýy p¸nocnych

wysp Indonezji. Z ostatnich obserwacji

pracownikw IMA wynika, ýe trucizny

tej uýywa si« teý w Wietnamie i Kiriba-

ti [ ramka powyýej ].

Dotd kraje importujce ryby akwa-

riowe nie wsp¸pracowa¸y z dzia¸acza-

mi ochrony przyrody na Filipinach.

Obecnie pomoc tak oferuje Marine

Aquarium Council. Wiosn tego roku

60-osobowa grupa, z¸oýona z przedsta-

wicieli przemys¸u, agencji rzdowych

i akademickich oraz ekologw, okreæli-

¸a normy prawid¸owego gospodarowa-

nia rafami i post«powania ze z¸owiony-

mi rybami. Wszystkim przyæwieca¸a idea

stworzenia w¸aæciwych warunkw zwie-

rz«tom na kaýdym etapie ich transpor-

tu z rafy do sklepu. Jeden zesp¸ ca¸e la-

to motywowa¸ rybakw i eksporterw

na Filipinach do przestrzegania zasad

ustanowionych przez MAC, drugi zaæ

szuka¸ wsparcia importerw i w¸aæci-

cieli sklepw zoologicznych w USA.

üaÄcuch odpowiedzialnoæci

ISTNIEJE SZANSA , ýe Bagac, leýce oko¸o

150 km na zachd od Manili, stanie si«

pocztkiem szlaku handlowego, na kt-

rym obowizywa b«d regu¸y przyj«te

72 åWIAT NAUKI WRZESIEÁ 2001

PRZESZKOLONY RYBAK z Bagacu

na Filipinach pakuje swj po¸w

do plastikowych workw, ktre wyæle

do hurtowni w Manili.

przez MAC. To liczce oko¸o 21 tys.

mieszkaÄcw miasto usytuowane jest

mi«dzy Morzem Po¸udniowochiÄskim

a szachownic jasnozielonych pl ryýo-

wych rozpoæcierajcych si« u podnýa

gry Bataan.ûyje tutaj 2500 rybakw,

a oko¸o 30 z nich to po¸awiacze ryb

akwariowych. Mieszkaj wraz z rodzina-

mi w drewnianych, krytych liæmi pal-

mowymi chatach nad brzegiem morza.

Od siedmiu lat ¸owi ryby, nie uýywa-

jc cyjanku, cho przedtem nie znali in-

nej metody.

Punktem zwrotnym by¸o dla nich spo-

tkanie z Ferdinandem Cruzem, dyrek-

torem IMA na Filipiny, b«dcym takýe

cz¸onkiem MAC, ktry zna si« na han-

dlu rybami akwariowymi jak nikt na Fi-

lipinach. W 1984 roku za¸oýy¸ w Manili

(wsplnie z siostr i matk) przedsi«-

biorstwo zajmujce si« ich eksportem.

Wkrtce zainteresowa¸ si« dzia¸alnoæci

rybakw, gdyý niepokoi¸a go bardzo wy-

soka æmiertelnoæ ryb. ãPocztkowo my-

æleliæmy, ýe przyczyna tkwi w naszych

urzdzeniachÓ Ð wspomina Cruz. Kie-

dy odwiedzi¸ swoich dostawcw, ukryli

fakt wykorzystania do po¸oww cyjanku,

poniewaý uýywanie go by¸o zabronio-

ne. Ci, ktrzy przyznali si« do stosowa-

nia tej metody, uwaýali, ýe to nieszko-

dliwy sposb ¸owienia ýywych ryb.

Nie przekona¸o to jednak Cruza. Wy-

p¸yn¸ z rybakami na po¸w i zobaczy¸

martwe ryby w wiadrach, leýce nieru-

chomo na dnie oraz miotane æmiertel-

nymi drgawkami. ãP¸ roku pniej za-

uwaýy¸em, ýe rafy, na ktrych uýywano

cyjanku, obumar¸y i pokry¸y si« glonami

Ð wspomina. Ð Po obejrzeniu innych

POüOWA RYB ZATRUTYCH cyjankiem sodu

ginie zazwyczaj juý na rafie, a 40% tych,

ktre przeýy¸y pierwszy szok, pada, nim trafi do akwarium.

miejsc, gdzie ¸owiono w ten sposb,

utwierdzi¸em si« w przekonaniu, ýe to

bardzo szkodliwa metoda.Ó [ ramka na

stronie 74 ]

Cruz przez kilka lat dok¸ada¸ staraÄ,

by jego firma nie handlowa¸a rybami

z¸owionymi z uýyciem cyjanku, lecz

ostatecznie uzna¸ to za niemoýliwe.

W 1993 roku postanowi¸ zaprzesta

dzia¸alnoæci handlowej i zosta¸ pe¸no-

etatowym pracownikiem IMA. Od tego

czasu przeszkoli¸ oko¸o 2500 spoærd

4000 filipiÄskich rybakw trudnicych

si« po¸owem ryb akwariowych. Uczy ich

metody polegajcej na zap«dzaniu ryb

do zagrody z sieci ustawionej w g¸«bo-

kich szczelinach i kanionach rafy kora-

lowej. Podobnie jak wi«kszoæ po¸awia-

WRZESIEÁ 2001 åWIAT NAUKI 73

Jak zabija cyjanek

CELEM po¸awiaczy uýywajcych tego toksycznego zwizku

jest tylko chwilowe oszo¸omienie ofiar. Z najbardziej

pesymistycznych ocen wynika jednak, ýe po¸owa odurzonych

nim ryb pada juý na rafie, a z tych, ktre przeýy¸y, znacznie

wi«cej ginie wskutek zatrucia w drodze do akwarium.

Nurkowie zwykle rozkruszaj jedn lub dwie bia¸e tabletki

cyjanku sodu i wrzucaj je do plastikowej butelki.

Nast«pnie wyciskaj mleczny p¸yn zawierajcy

rozpuszczony cyjanowodr i okruchy tabletek bezpoærednio

mi«dzy koralowce Ð kryjwk« ryb. Zwierz«ta znajdujce si«

w zasi«gu toksycznej chmury wch¸aniaj jony cyjankowe

przez nab¸onek æluzwki jamy g«bowej oraz skrzeli.

Cyjanek natychmiast blokuje enzymy, takie jak

oksydaza cytochromowa uczestniczca w koÄcowym etapie

oddychania komrkowego. Niedotlenienie osza¸amia

niektre ryby, a u innych wywo¸uje drgawki, co u¸atwia

schwytanie ich d¸oni lub siatk.

Trucizna zwykle gromadzi si« w dobrze ukrwionej

wtrobie, lecz badania przeprowadzone na rybach

s¸odkowodnych wykaza¸y, ýe uszkadza takýe æledzion«,

serce i mzg. Naukowcy zwracaj uwag«, ýe ryby morskie

zatrzymuj p¸yny w tkankach d¸uýej niý ich s¸odkowodni

krewniacy, wskutek czego cyjanki mog przez d¸uýszy czas

wyrzdza szkody, nim zostan zmetabolizowane

lub usuni«te z organizmu. Dowiedziono, ýe cyjanowodr

o st«ýeniu 5 mg/l jest zabjczy dla pewnych gatunkw ryb,

natomiast w butelkach skonfiskowanych w 1998 roku

stwierdzono jego 300-krotnie wi«ksze st«ýenie.

Nie ma wielu dowodw na szkodliwoæ cyjankw

dla koralowcw, jednak z nielicznych badaÄ wynika,

ýe reaguj one na te zwizki niewiele lepiej niý ryby.

James M. Cervino, biolog morski, obecnie doktorant

w University of South Carolina, obserwowa¸ destrukcyjny

wp¸yw cyjankw na koralowce, gdy pracowa¸ dla

Global Coral Reef Alliance, organizacji w Chappaqua

w stanie Nowy Jork. Po szeæciu latach pracy

terenowej Cervino mia¸ doæ s¸uchania, ýe cyjanki

nie zabijaj koralowcw i postanowi¸ zebra

niezbite dowody ich zgubnego wp¸ywu na rafy.

W doæwiadczeniach zakoÄczonych w ubieg¸ym roku

Cervino podda¸ 10 gatunkw koralowcw dzia¸aniu roztworw

o st«ýeniach tysice razy niýszych od stosowanych

przez rybakw. Osiem gatunkw obumar¸o natychmiast,

dwa pozosta¸e Ð w cigu trzech miesi«cy. Najgorsze by¸o to,

ýe przedstawiciele rodzaju akropora (Acropora) i inne

korale madreporowe, jedni z g¸wnych budowniczych raf,

okaza¸y si« najwraýliwsze na trucizn«. ãJeæli jesteæ ma¸ rybk,

chowasz si« mi«dzy koralami rafowymiÓ Ð podkreæla Cervino,

a to oznacza, ýe rybacy w¸aænie je traktuj cyjankiem najcz«æciej.

Trucizna ta zaburza symbioz« mi«dzy koralami

a zooksantellami. Glony te nadaj swym gospodarzom

ýywy kolor, a przeprowadzajc fotosyntez«, dostarczaj im

substancji odýywczych i przekszta¸caj zb«dne produkty

ich przemiany materii w aminokwasy. Nawet najmniejsze

st«ýenie cyjanku w wodzie (zaledwie 50 mg/l) powoduje,

ýe korale pozbywaj si« z tkanek wsp¸ýyjcych z nimi glonw

w procesie znanym jako bledni«cie korali [patrz: WIADOMOåCI

I OPINIE ãWybielanieÓ; åwiat Nauki , czerwiec 1999].

I chociaý koralowce oæmiopromienne s nieco

odporniejsze na trucizn«, to jednak ich zewn«trzne tkanki

z¸uszczaj si« pod jej wp¸ywem jak poparzona skra.

WüAåCIWA METODA: nurek r«czn siatk ¸owi ryby zap«dzone

do wi«kszej sieci znajdujcej si« tuý nad powierzchni rafy.

ZüA METODA: nurek symuluje po¸w za pomoc cyjanku, uýywajc

zamiast tej trucizny nieszkodliwego dla ryb i koralowcw mleka.

74 åWIAT NAUKI WRZESIEÁ 2001

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: