70
2.2. Proces dowodzenia
Proces dowodzenia jest to powtarzający się cykl organizacyjny utrzymywany w ruchu poprzez ciągłe zbieranie, przetwarzanie i wykorzystywanie informacji. Na bazie tych informacji dowódca podejmuje decyzję, określa zamiar walki (działania) i opracowuje graficzny plan walki (działania), który jednocześnie jest podstawą realizacji czynności stanowiących o gotowości pododdziału do walki (działania) i dowodzenia nim w toku wykonania zadania.
Rys. 2.2. Fazy procesu dowodzenia
Rys. 2.3. Układ pracy dowódcy pododdziału w poszczególnych
fazach procesu dowodzenia
2.2.1. Praca dowódcy plutonu (drużyny) w czasie przygotowania walki (działań)
Czynności układu pracy dowódcy nie muszą następować ściśle w ustalonej kolejności, w dużej mierze zależy ona od jego wyboru, podobnie jak zakres rozpatrywanych problemów, również czas jaki one zajmują w pełni zależy od dowódcy, który bierze pod uwagę szereg czynników określających daną sytuację pododdziału. Zwykle w pracy dowódcy występować będzie problem braku czasu, jaki ma do dyspozycji, co wpływa negatywnie na szczegółowe rozpatrywanie poszczególnych zagadnień. Duże znaczenie ma w tym wypadku doświadczenie dowódcy, który powinien rozpatrzyć najistotniejsze problemy, tak aby mieć pewność, że nic nie zostało pominięte, a pododdział został właściwie i w określonym czasie przygotowany do wykonania zadania.
Ustalenie położenia z reguły zapoczątkowuje proces dowodzenia (a trwa stale) i tworzy warunki do dobrego przygotowania walki (działań). Ponieważ położenie pododdziałów często ulega zmianie może powstać przestarzały jego obraz, dlatego dowódca powinien systematycznie uzupełniać wszelkie wiadomości niezbędne do planowania walki (działań). Polegać to będzie na zdobywaniu informacji od przełożonego, podwładnych, sąsiadów i pododdziałów współdziałających oraz ludności cywilnej. Mogą do tego służyć meldunki, orientowania o sytuacji oraz różne dostępne dokumenty. Aby to wykonać koniecznym jest wykorzystywanie do zbierania informacji wszelkich możliwych środków technicznych jak i również elementów rozpoznawczych oraz mediów.
Podstawę do ustalenia położenia stanowią m.in. meldunki, np. o uzyskaniu styczności z przeciwnikiem, gwałtownych zmianach sytuacji na polu walki, o nowych siłach przeciwnika. Ustalenie położenia uzupełnia lub poszerza ogólny obraz sytuacji taktycznej. Wyniki przedstawia się na szkicach (mapach), oraz notatkach.
Po otrzymaniu zarządzenia przygotowawczego dowódca przystępuje do jego analizy, w czasie której rozpatruje ogólne warunki przyszłego działania na potrzeby wydania zarządzenia przygotowawczego. Stara się odpowiedzieć na istotne dla niego w tym czasie pytania np.:
1. Jakiego rodzaju walkę (działanie) będę prowadził i do czego sprowadza się wykonanie zadania?
2. Wykonanie jakich czynności mogę rozpocząć aby osiągnąć gotowość pododdziału?
3. Jakiego rodzaju wyposażenia i zaopatrzenia potrzebujemy, skąd je uzyskać, i w jaki sposób i w jakim czasie uzupełnić?
Wydanie zarządzenia przygotowawczego
Wstępne informacje dotyczące przygotowania pododdziału do walki znajdują się w zarządzeniach przygotowawczych. W nich dowódca dostarcza niezbędną ilość danych, pozwalających na rozpoczęcie przygotowania do prowadzenia walki. Stałe procedury działania zawczasu przewidują czynności, jakie należy podjąć, gdy postawione zostaną zarządzenia przygotowawcze, są to np.: dostarczenie amunicji, uzupełnienie racji żywnościowych, wody, sprzętu łączności itp. Dowódca plutonu wydaje zarządzenie przygotowawcze dla dowódców drużyn. Z kolei dowódca drużyny wydaje zarządzenie przygotowawcze dla całej drużyny.
Zarządzenie przygotowawcze powinno składać się przynajmniej z:
· Określenie ogólnego charakteru przyszłego działania (np. obrona, natarcie, marsz itp.);
· Siły biorące udział w wykonaniu zadania;
· Czas działania;
· Szczegółowe wytyczne (konkretne zadania przygotowujące pododdział do wykonania zadania, czyli kto ma zrobić, co ma zrobić, kiedy ma zrobić, skąd ma pobrać itp.);
· Czas oraz miejsce wydania rozkazu bojowego.
PRZYKŁAD ZARZĄDZENIA PRZYGOTOWAWCZEGO DOWÓDCY PLUTONU
Około godz. 14.30 dnia dzisiejszego zaatakujemy wieś ZŁOTNIKI. Wydaje się, że przeciwnik przygotował kilka dobrze umocnionych pozycji obronnych w budynkach. Będziemy musieli je oczyścić. Możliwe, że we wsi znajdują się również czołgi przeciwnika. Wydać sześć granatów na żołnierza oraz po jednym granatniku KOMAR. Każda drużyna ma posiadać dziesięć 200 g kostek trotylu,, spłonki, zapalniki, 50m. lontu. Pomocnik dowódcy plutonu przekaże wam gdzie i kiedy pobrać te materiały. Cysterna będzie o godz. 11.30, zatankujcie pojazdy do pełna. Do godz. 11.45 muszę wiedzieć, czy macie jakieś problemy z naprawami sprzętu, z którymi nie poradzicie sobie sami. Spotkamy się tutaj ponownie o godz. 12.00. W tym czasie przemieścimy się na wyniosłość, pozwalającą zobaczyć wieś. Tam określę precyzyjnie sposób wykonania zadania.
Po wydaniu zarządzenia przygotowawczego rozpoczyna się natychmiast przygotowanie do działania. Przygotowania wykonywane przez żołnierzy nadzorują bezpośrednio pomocnik dowódcy plutonu oraz dowódca drużyny. Pozwala to w sposób ciągły obserwować zakres wykonanych czynności i reagować w razie nieprawidłowości. Daje to pewność, że wytyczne dowódcy plutonu i dowódców drużyn wykonywane są właściwie i zakończone zostaną w czasie zapewniającym osiągnięcie gotowości do działania w określonym przez przełożonego terminie.
PRZYKŁAD ZARZĄDZENIA PRZYGOTOWAWCZEGO DOWÓDCY DRUŻYNY
Dowódca plutonu powiedział mi właśnie, że dzisiaj o godz. 14.30 zaatakujemy wieś ZŁOTNIKI. Przeciwnik jest okopany, prawdopodobnie posiada czołgi, tak więc musimy być przygotowani do oczyszczenia budynków oraz zniszczenia jego czołgów. Będziemy mieli dodatkowo - do naszego standardowego wyposażenia - sześć granatów i jeden granatnik KOMAR na każdego żołnierza. Pomocnicy broni zespołowej pobiorą ładunki wybuchowe. Pobierzcie dziesięć 200 g kostek trotylu, 10 spłonek, zapalniki, 50 m. lontu. Przed wyruszeniem sprawdźcie czas palenia lontu. Szeregowy Lis pobrać sznur do wspinania się oraz kotwiczkę. Pomocnik dowódcy plutonu będzie tutaj za 20 minut i przekaże nam gdzie i kiedy możemy pobrać amunicję i wyposażenie. Cysterna będzie tutaj o godz. 11.30, starszy szeregowy Wilk zatankuj nasz wóz bojowy do pełna. Jeśli są jakieś problemy techniczne muszę wiedzieć do 11.30. Idę teraz do dowódcy plutonu wysłuchać rozkazu, do mojego powrotu dowodzi st. szeregowy Nowak. Plan działania przedstawię po powrocie, w tym samym miejscu, wtedy też omówimy go w szczegółach.
Dowódca nie czeka nigdy na uzyskanie kompletu danych, dążąc do zainicjowania działań przez podwładnych jak najszybciej, przekazując te dane które posiada obecnie. W trakcie dalszej pracy na bieżąco - gdy to tylko możliwe - dowódca plutonu (drużyny) uaktualnia dane lub uzupełnia o nowe.
Zarządzenie przygotowawcze ma za zadanie ułatwić podwładnym rozpoczęcie przygotowania i wykonania nowego zadania poprzez podanie im najważniejszych szczegółów nadchodzących działań łącznie z czasem, którym dysponują.
Ilość szczegółów, które mogą być zawarte w tym zarządzeniu zależy od czasu i środków komunikacji oraz danych, które uważane są za niezbędne do przekazania podległym dowódcom.
Należy pamiętać, że dobre „ZP” pomaga podwładnym przygotować się do nowego zadania w najkrótszym możliwym czasie, unikając jednocześnie ryzyka pośpiechu lub pozostawania w bezczynności w niewygodnych warunkach przez długi czas.
Planowanie walki (działań) jest jedną z najważniejszych faz procesu dowodzenia i służy zapewnieniu racjonalnego użycia sił i środków. W toku planowania walki (działań) dowódca precyzuje co i jak zamierza osiągnąć w określonym czasie, przestrzeni i przy użyciu konkretnych sił i środków. Celem planowania walki (działań) pododdziału jest określenie kolejności, sposobów i terminów wykonania zadania bojowego przez pododdziały (żołnierzy), rozwiązanie problemów współdziałania i zabezpieczenia walki oraz wykonanie dokumentów bojowych.
Planowanie walki (działań) obejmuje:
· ocenę sytuacji;
· podjęcie decyzji i określenie zamiaru dowódcy;
· opracowanie graficznego planu walki (działania);
· przygotowanie danych do wydania rozkazu bojowego.
Ocena sytuacji jest logiczną częścią rozumowania prowadzącego do najlepszego rozwiązania problemu w posiadanym czasie.
Początkiem tego procesu jest zazwyczaj otrzymanie zadania od przełożonego.
W ocenie sytuacji wyróżnia się następujące etapy: analiza zadania, kalkulacja czasu, określenie możliwości działania, rozważenie i porównanie wariantów walki (działania).
Analiza zadania:
– zamiar przełożonego;
– co jest istotą mojego zadania;
– ograniczenia ( co mnie ogranicza w swobodzie działania );
– czy nastąpiły istotne zmiany położenia;
– wnioski.
Analizując otrzymane zadanie dowódca rozpatruje:
zamiar przełożonego, a w nim:
– jaka jest moja rola w planie walki przełożonego ?;
– jaki jest zamiar działania przełożonego i w jaki sposób moje działanie musi bezpośrednio wesprzeć ten zamiar?;
co jest istotą mojego zadania - co muszę zrobić aby wykonać moje zadanie?;
ograniczenia - swoistymi ograniczeniami mogą być czas, przestrzeń, zabezpieczenie logistyczne, wpływające na sposób realizacji zadania przez dowódcę - co więc ogranicza moją swobodę działania?, czego nie mogę robić?, do kiedy muszę podjąć decyzję?;
czy nastąpiły istotne zmiany położenia - czy sytuacja zmieniła się i czy muszę podjąć inną decyzję?
Kalkulacja czasu
Dowódca przystępuje następnie do skalkulowania czasu jaki posiada oraz podziału go na poszczególne czynności. Podstawą kalkulacji jest czas otrzymania zadania i czas gotowości do działania. Dowódca nie powinien zająć więcej niż 1/3 czasu na własną pracę (w tym na wydanie rozkazu bojowego), pozostawiając pozostały czas na planowanie w podległych pododdziałach i przygotowanie ich do walki. Istotnym jest rozdzielenie czasu na czas dzienny i nocny oraz właściwe jego wykorzystanie. Podwładni muszą znać czas gotowości do działania oraz czynności do wykonania w tym okresie. Dowódca kalkuluje czas odwrotnie, w stosunku do czasu wyznaczonego pododdziałowi jako czas gotowości, przeznaczając odpowiednią jego ilość na właściwe wykonanie każdej czynności. Jest to tak zwane „planowanie odwrotne”. Poniżej przedstawiono przykład takiego planowania przez dowódcę plutonu (drużyny):
14.20 Czas gotowości
14.15 Sprawdzenie rejonu zajmowanego przez pododdział np.: czy pobrano
środki wybuchowe, nie pozostawiono amunicji, wyposażenia itp.
13.00 Sprawdzenie plutonu (drużyny) /szczegółowe/
12.05 Wydanie rozkazu dla plutonu (drużyny)
12.00 Skompletowanie rozkazu dla plutonu (drużyny)
11.05 Udział w rekonesansie dowódcy kompanii (plutonu) /otrzymanie rozkazu/
10.50 Wydanie dla plutonu (drużyny) zadań przygotowawczych
Określenie możliwości działania
Określając możliwości działania rozważa się wiele czynników, które będą miały istotny wpływ na prowadzenie działań taktycznych. Należą do nich: przeciwnik, środowisko (w tym teren, pogoda, ludność, religia, kultura itp.) i siły własne.
Przeciwnik - dowódca rozpatruje takie elementy jak: wielkość sił przeciwnika, rodzaj pododdziałów, organizację, posiadany sprzęt bojowy i uzbrojenie oraz przewidywany sposób działania przeciwnika w danej sytuacji taktycznej. Stara się określić jakie działania podjęte przez przeciwnika, stanowią największe zagrożenie dla osiągnięcia przez jego pododdział powodzenia w walce oraz zdefiniować najsłabsze punkty przeciwnika. Może to przyjąć formę postawienia sobie szeregu pytań i udzielenia odpowiedzi na nie, samodzielnie lub po konsultacji z osobami funkcyjnymi. Podstawowymi źródłami informacji mogą być:
– analizy, oceny i dane z wyższych szczebli dowodzenia przekazane w rozkazach, w trakcie rekonesansu prowadzonego przez przełożonego lub na bieżąco;
– informacje dotyczące przyjmowanego ugrupowania, podziału sił i składu przeciwnika;
– informacje dotyczące zasad działania przeciwnika.
Problemy mogą być różne np.: Jakiej wielkości będą pododdziały przeciwnika oraz gdzie będą rozmieszczone? Jakie środki walki, pododdziały artylerii czy też wojsk inżynieryjnych będą wspierać działanie przeciwnika ? Czy przeciwnik nacierał będzie na wozach bojowych bez spieszania, czy się spieszy? W jakim stopniu przeciwnik rozbudował zapory inżynieryjne przed przednią linią obrony? Jak przeciwnik będzie chciał wykorzystać warunki terenowe dla uzyskania przewagi lub zaskoczenia?.
Ocena przeciwnika:
· położenie;
· jaki jest jego skład i prawdopodobny potencjał;
· możliwości w zakresie uderzeń bronią precyzyjną;
· jakie posiada możliwości oddziaływania ogniowego przez pododdziały będące w bezpośredniej styczności, w głębi oraz środki wspierające jego działanie;
· jego możliwości bojowe w danym położeniu (obrona, natarcie, marsz itp.)
· doświadczenie bojowe i morale;
· określenie prawdopodobnych sposobów jego działania oraz określenie i umiejscowienie elementów jego ugrupowania bojowego;
· wybranie z przewidzianego ugrupowania bojowego przeciwnika elementów (obiektów) do rażenia w pierwszej kolejności.
Teren - rozpatrując teren dowódca musi dokonać analizy warunków obserwacji i prowadzenia ognia, pokrycia terenu i warunków maskowania, przeszkód, terenu kluczowego oraz dróg podejścia. Z problemem tym związany jest fakt posiadania przez dowódców umiejętności oceny terenu w wypadku działania w specyficznych środowiskach pola walki np.: w terenie lesistym (lesisto-jeziornym) możliwe ukrycia stwarzające warunki lądowania desantów powietrznych, przenikania, itp. Analizę terenu prowadzi się wg układu zwanego w skrócie „OCOKA”. Poszczególne litery tego skrótu w tłumaczeniu na język polski oznaczają.
O - warunki prowadzenia obserwacji i ognia
C - pokrycie terenu i warunki maskowania
O - przeszkody terenowe naturalne i sztuczne
C - teren kluczowy (o decydującym znaczeniu)
A - drogi podejścia.
Warunki prowadzenia obserwacji i ognia wpłyną na decyzje w zakresie rozmieszczenia drużyn, wozów bojowych, wyrzutni przeciwpancernych pocisków kierowanych oraz broni zespołowej. W czasie prowadzenia natarcia środki ogniowe muszą być rozmieszczone w miejscach zapewniających wsparcie ogniowe elementów ugrupowania bojowego, które wykonują ruch (manewr) na polu walki. W czasie prowadzenia obrony, żołnierze muszą mieć zapewnione dobre warunki obserwacji, zaś środki ogniowe sektory ostrzału, które obejmują spodziewane drogi podejścia przeciwnika. Dowódca plutonu (drużyny) rozpatruje również prawdopodobny sposób podejścia przeciwnika w kontekście oceny warunków obserwacji i pól rażenia. Obserwacja obejmuje wpływ terenu i pogody na możliwości prowadzenia reko...
hermes50