Księga o narodzeniu świętej Maryi.pdf

Księga o narodzeniu świętej Maryi (NarM)

(przekład ks. Kazimierz Obrycki, wstęp i opracowanie ks. Marek Starowieyski)

Źródło: Apokryfy Nowego Testamentu, pod redakcją ks. Marka Starowieyskiego. Tom I:

Wydawnictwo WAM 2003.

WSTĘP:

Niewielkie, liczące zaledwie dziesięć rozdziałów dziełko Liber de

nativitate Mariae jest ściśle związany z PsMt. Pierwsze osiem rozdziałów opiera

się na tym apokryfie, dwa ostatnie na Ewangeliach Mateusza i Łukasza.

Tematem jego jest narodzenie i życie Maryi, zaślubiny Józefa i krótki opis

narodzenia Pana Jezusa. Tekst PsMt został w NarM gruntownie

przeredagowany teologicznie i stylistycznie: wycięto szereg scen, które

mogłyby budzić sprzeciw u współczesnych, a więc np. o dwóch akuszerkach, o

próbie gorzkiej wody, jako że w czasach karolińskich, gdy mamy do czynienia z

rozwiniętą mariologią, nie było sensu udowadniać dziewictwa Maryi. W NarM

zaledwie wspomniano o pobycie Maryi w świątyni, natomiast autor podkreśla

rolę niepłodności w planach Bożych oraz ślub czystości złożony przez Maryję.

Autor wykazuje dość dobrą znajomość egzegezy biblijnej i w dziele jego widać

wpływ dzieł egzegetycznych Bedy Wielebnego ( 732). Autor zmienił

prymitywny język łaciński utworu na elegancką łacinę karolińską.

We wstępie autor podaje, idąc za tradycją PsMt, list Hieronima do

Chromacjusza i Heliodora, uznając tym samym hieronimowe autorstwo dziełka,

które jeszcze w PL figuruje jako utwór św. Hieronima. Jego autor pozostaje

nieznany. Jeśli nawet nie jest nim, jak uważa C. Lambot, Paschazy Radbert (

ok. 860), to jednak NarM należy uznać za utwór pochodzący z tych samych

kręgów, z których pochodził ten wybitny teolog, a więc za dzieło

monastycyzmu galijskiego z IX-X w. Dziełko to po raz pierwszy cytuje Fulbert z

Chartres (

Liber de nativitate Mariae był utworem niesłychanie popularnym i

odegrał wielką rolę w rozwoju pobożności i ikonografii maryjnej. Dowodem

jego popularności jest około 130 rękopisów, liczne wydania, obecność w

homiliarzach, legendariach (szczególnie Wincentego z Beauvais i Jakuba de

Voragine). W szczególny sposób było ono popularne w kręgach Zakonu

Kaznodziejskiego, i znalazło miejsce w oficjalnym lekcjonarzu dominikańskim.

W XII w. zostało przełożone na j. francuski: wierszem w Conception de Notre

Dame Wace'a (ok. 1174 r.) i w Li Romanz de Dieu et de sa Mere Hermana z

Valenciennes (ok. 1190).

Przekładu dokonano na podstawie wydania R. Beyers.

1028).

Księga o narodzeniu świętej Maryi

PROLOG I.

1. Stawiasz mi zadanie i łatwe, bo wykonanie go nie wymaga dużego

nakładu pracy, i trudne zarazem, ze względu na niebezpieczeństwo fałszu 492 .

Żądasz bowiem, abym opisał narodzenie Najświętszej Maryi Panny, niezwykły

jej poród i pierwsze lata życia Chrystusa, jeśli przypadkiem znalazłem jakieś

przekazy o tych wydarzeniach. Sprawa wprawdzie nie jest trudna do

wykonania, lecz ryzykowna, jak rzekłem, ze względu na możliwość

zniekształcenia prawdy. 2. Albowiem przekazy, o których spisanie mnie prosisz

- teraz już starca - jeszcze jako młodzieniec czytałem w pewnej książeczce 493 ,

która mi wtedy wpadła w ręce, na pewno więc w przeciągu tak długiego czasu i

na skutek innych niepomyślnych okoliczności niektóre ze szczegółów łatwo

mogły wypaść mi z pamięci. 3. Stąd nie powinno się mnie obwiniać, że niektóre

z nich, jeśli miałem spełnić twoją prośbę, albo opuściłem, albo dodałem, albo

zmieniłem. Przyznaję, że tak mogło się stać, ale nie twierdzę, że uczyniłem to

dobrowolnie. 4. A zatem czyniąc zadość twoim prośbom, jak też troszcząc się o

zainteresowanie czytelników, przypominam tak tobie, jak i przygodnemu

czytelnikowi, że wspomniana książka, o ile dobrze pamiętam, miała tego

rodzaju wstęp 494 :

PROLOG II.

5. Hieronim do biskupów Chromacjusza i Heliodora 495 . Żądacie, abym

odpowiedział wam, co sądzę o niewielkiej książce o narodzeniu świętej Maryi,

którą niektórzy posiadają. 6. Przede wszystkim chciałbym was przestrzec, że

znajduje się w niej wiele błędów. Albowiem sporządził ją również niejaki

Seleukos, autor Męczeństwa Apostołów 496 . W piśmie tym przekazał on

wprawdzie wiadomości o wspaniałych i cudownych czynach Apostołów i podał

liczne cytaty z ich nauki, jednak można tam też znaleźć sądy niezgodne z

prawdą. 7. Natomiast ja dołożę starań, by dokładnie 497 przełożyć to wszystko,

co zawiera tekst hebrajski, jako że oczywiste jest, iż to święty Mateusz

Ewangelista sporządził tę książkę i dołączył ją do początku swojej Ewangelii,

pieczętując hebrajskimi literami 498 . 8. Natomiast odnośnie tego, czy jest to

prawdziwe, zdaję się na autora wstępu i na dobrą wiarę pisarza. Jeśli

oświadczam, że osobiście ten tekst budzi we mnie wątpliwości, bynajmniej

przy tym nie twierdzę, że jest on wyraźnie fałszywy. Jedynie całkiem

swobodnie wypowiadam to, czemu - jak sądzę - nikt z wiernych nie zaprzeczy:

czy tekst ten jest prawdziwy i czy ktoś inny go sporządził, jako że święte

narodzenie świętej Maryi poprzedziły wielkie cuda, a po nim nastąpiły jeszcze

większe cudowne zdarzenia; i dlatego ci, którzy mocno wierzą, że Bóg mógł

takie rzeczy dokonać, konsekwentnie przyjmują, że bez żadnego

492 Autor listu i jego odbiorca pozostają anonimowi.

493 Idzie o PsMt.

494 Dość niejasne streszczenie prologu PsMt.

495 Heliodor, bp Altinum (ok. 335-407), brał udział w synodzie w Akwilei (381 r.). Chromacjusz bp

Akwilei (387-ok. 408). Zachowały się napisane przez niego Komentarz do Ewangelii św. Mateusza i

homilie. Por. SWP 104n. Obydwaj biskupi byli przyjaciółmi św. Hieronima, którym dedykował swoje

dzieła.

496 Idzie o Leukiosa [i Karinusa], choć nie znamy powodu zmiany imienia, por. EwNik 17, 3.

497 Verbum ex verbo a nie sensus de sensu, bo idzie tu, wedle autora, o świętą księgę.

498 Typowy topos z apokryfów, por. PsMt, List Chromacjusza, objaśn.

niebezpieczeństwa dla swojej duszy mogą w to wierzyć i to czytać. 9. W końcu,

na ile mogę to sobie przypomnieć, trzymałem się raczej sposobu myślenia niż

wyrażania się pisarza. Raz więc kroczyłem tą samą ścieżką, choć nie po tych

samych śladach; to znów powracałem do tej samej drogi, idąc bocznymi

dróżkami. W ten sposób starałem się tok opowiadania doprowadzić do takiego

kształtu, żeby nie mówić tam o niczym innym, jak tylko o tym, co zostało

napisane lub o tym, co mogło rozumnie być napisane.

JOACHIM I ANNA.

1. 499 1. Tak więc święta i chwalebna zawsze Dziewica Maryja

pochodziła z królewskiego rodu Dawida. Urodziła się w miasteczku Nazare t 500 .

Wychowała się w świątyni Pańskiej w Jerozolimie. 2. Ojciec jej miał na imię

Joachim, matka zaś Anna. Rodzina ojca wywodziła się z Galilei, z miasta

Nazaret, ród zaś matki z Betlejem. 3. Życie ich było proste i prawe przed

Bogiem 501 , a pobożne i nienaganne przed ludźmi. 4. Albowiem całą majętność

swoją dzielili na trzy części 502 : jedną przeznaczali dla świątyni i służby

świątynnej, drugą dla przechodniów i biednych, trzecią zaś zachowywali dla

siebie i swojej rodziny. 5. I tak mili Bogu 503 , a dobrzy wobec ludzi, żyli ze sobą

około dwadziestu lat w obyczajnym małżeństwie nie mając dzieci. 6. Ślubowali

jednak, że jeśli Bóg da im potomka 504 , to przeznaczą go na służbę Panu. Z tej

to przyczyny każdego roku mieli zwyczaj udawać się w czasie świąt do świątyni

Pańskiej.

WYPĘDZENIE JOACHIMA ZE ŚWIĄTYNI.

2. 505 1. Kiedy zbliżała się uroczystość Poświęcenia Świątyni 506 ,

Joachim wraz z kilkoma swoimi rodakami udał się do Jerozolimy. 2. W tym

czasie najwyższym kapłanem był Isachar 507 . Gdy zobaczył Joachima wraz z

ziomkami składającego ofiarę, wzgardził nim i odrzucił jego dary 508 .

Zapytawszy go, dlaczego ośmielił się nie mając dzieci stanąć wśród

obdarzonych potomstwem, powiedział mu, że dary jego żadną miarą nie mogą

być miłe Bogu, który uznał go za niegodnego potomstwa, gdyż Pismo mówi, że

ten, kto nie ma potomka męskiego w Izraelu, jest przeklęt y 509 . 3. Najpierw

więc powinien uwolnić się od owego przekleństwa przez spłodzenie potomka, a

dopiero wtedy może przyjść z ofiarami przed oblicze Pańskie. 4. Zawstydzony

wielce taką obelgą Joachim odszedł do pasterzy, którzy wraz ze stadami

przebywali na swych pastwiskach. Nie chciał bowiem wracać do domu, aby

przypadkiem przez ziomków, którzy byli razem z nim 510 i słyszeli te słowa

kapłana, nie został obrzucony taką samą obelgą.

499 ProtEwJk 1, 1; PsMt 1.

500 Por. Łk 1, 26-27.

501 Hi 1, 1.

502 Por. Pwt 21, 16; Łk 15, 12.

503 Por. Łk 1, 6.

504 Por. 2 Sm 12, 22.

505 ProtEwJk 1, 2-4.

506 Por. J 10, 22; 2 Mch 2, 9 ( Encaeniorum festivitas ).

507 W ProtEwJk 1, 2 Ruben.

508 Por. 1 Sm 10, 27; Ps 21, 25, LXX; 101, 18, LXX.

509 Por. Wj 23, 26; Iz 31, 9.

510 Por. Łk 23, 48.

OBJAWIENIE DANE JOACHIMOWI.

3. 511 1. Pewnego dnia, gdy był sam, stanął przed nim w wielkim

blasku anioł Pański 512 . 2. A gdy zląkł się na widok anioła, ten uspokoił go

mówiąc: "Joachimie, nie bój się, niech nie trwoży cię mój widok. Jestem

bowiem aniołem Pana, posłanym przez Niego do ciebie 513 , aby zwiastować ci,

że twoja prośba została wysłuchana 514 i że wieść o twoich jałmużnach dotarła

aż przed oblicze Boga 515 . 3. On bowiem dojrzał twoje zawstydzenie i usłyszał o

zniewadze z powodu niepłodności, o którą cię niesłusznie obwiniono. Albowiem

Bóg jest mścicielem grzechu, a nie natury. 4. I dlatego, kiedy zamyka On

czyjeś łono, czyni tak, aby ponownie cudowniej jeszcze je otworzyć i aby

poznano, że to, co się rodzi, nie pochodzi z pożądliwości, lecz z daru Bożego. 5.

Albowiem, czyż Sara, pierwsza matka waszego rodu, nie była niepłodną aż do

osiemdziesiątego roku ? 516 A jednak w późnej starości 517 porodziła Izaaka,

któremu było przyrzeczone błogosławieństwo wszystkich narodów 518 . 6. Także

Rachel 519 , tak bardzo miła Panu 520 i tak kochana przez świętego Jakuba, długo

była niepłodna, a jednak porodziła Józefa nie tylko jako pana Egiptu, lecz jako

wybawcę wielu narodów dręczonych głodem 521 . Któż wśród wodzów był

potężniejszy od Samsona lub świętszy od Samuela? A jednak oni obaj mieli

matki niepłodne 522 . 7. Jeżeli więc moje słowa nie przekonują ciebie, przyjmij za

prawdę przynajmniej to, że poczęcia długo odwlekane i porody poprzedzone

długą niepłodnością były zazwyczaj cudowne. 8. Również Anna, żona twoja,

porodzi ci córkę i nazwiesz ją imieniem 523 Maryja. Będzie ona, jak

ślubowaliście, od młodości poświęcona Panu 524 i już w łonie matki zostanie

napełniona Duchem Świętym 525 . 9. Niczego nieczystego nie będzie jeść 526 ani

pić 527 , ani nie będzie przebywać pośród ludu, lecz w świątyni Pańskiej 528 , aby o

nic zdrożnego jej nie podejrzewano, ani posądzano. 10. A po upływie pewnego

czasu, jak cudownie sama urodzi się z niepłodnej, tak jeszcze cudowniej, jako

dziewica, porodzi Syna Najwyższego, który nazwany będzie Jezusem. On

zgodnie ze znaczeniem imienia będzie Zbawicielem wszystkich narodów. 11.

Znak zaś potwierdzający prawdziwość tego, co ci oznajmiłem, będzie taki 529 :

kiedy przybędziesz do Bramy Złotej w Jerozolimie, wyjdzie ci naprzeciw 530 żona

twoja Anna, która bardzo zatroskana z powodu opóźnienia się twego powrotu

511 ProtEwJk 4, 2; PsMt 3, 2 i 4.

512 Por. Dz 12, 7.

513 Por. Łk 1, 19. Anioł wygłasza wykład o roli niepłodności w planach Bożych.

514 Por. Rdz 30, 17; Łk 1, 13.

515 Por. Dz 10, 4.

516 Por. Rdz 11, 30; 16, 1.

517 Por. Rdz 21, 2.

518 Por. Rdz 22, 18; 2 Kor 9, 5.

519 Por. Rdz 30, 1-24.

520 Por. Dz 7, 20.

521 Por. Rdz 39-50.

522 Por. Sdz 13, 2-24; 1 Sm 1, 1-20.

523 Por. Łk 1, 13.

524 Por. Sdz 16, 17.

525 Por. Łk 1, 15.

526 Por. 1 Mch 1, 65; Dz 10, 14.

527 Por. Łk 1, 15.

528 Por. Flp 3, 20.

529 Por. Iz 7, 14; 38, 7; Jr 44, 29; Łk 2, 12.

530 Por. Rdz 32, 17; 1 Sm 10, 5.

ucieszy się na twój widok " 531 . Po tych słowach anioł odszedł od niego 532 .

OBJAWIENIE DANE ANNIE.

4. 533 1. Następnie ukazał się anioł żonie jego Annie mówiąc: "Nie bój

się, Anno, i nie sądź, że zjawą 534 jest to, co widzisz. Ja bowiem jestem aniołem,

który zaniósł przed oblicze Pana modlitwy i jałmużnę waszą 535 . 2. A teraz

zostałem posłany 536 do was, abym zwiastował wam narodzenie córki, która,

nazwana Maryją, będzie błogosławiona nad wszystkie niewiasty 537 . Ona, zaraz

od narodzenia napełniona łaską Pańską, przez trzy lata swego dzieciństwa

pozostanie w domu rodzinnym. 3. Następnie zaś oddana na służbę Panu nie

opuści świątyni, aż osiągnie wiek używania rozumu 538 , modląc się i poszcząc,

dniem i nocą służyć tam będzie Bogu 539 . Będzie stronić od wszelkiej

nieczystości, mężatek nigdy nie pozna, i sama, jak żadna inna przed nią, nie

mając poprzedniczki 540 , bez wszelkiej zmazy, bez męża, jako dziewica porodzi

syna, jako służebnica zrodzi Pana - tego, który łaską, imieniem i czynem zbawi

świat. 4. Powstań przeto i idź do Jerozolimy. A gdy przybędziesz do Bramy

Złotej, jako że jest pozłacana, tam wyjdzie ci naprzeciw 541 - na znak dla ciebie

- twój mąż, o którego bezpieczeństwo jesteś zatroskana. Kiedy więc się tak

stanie 542 , wiedz, że z całą pewnością wypełni się to, co ci oznajmiam".

NARODZENIE MARYI.

5. 543 1. Zgodnie więc z poleceniem anioła oboje wyruszyli z miejsc, w

których przebywali, udając się do Jerozolimy. A kiedy przyszli na wyznaczone

w przepowiedni anioła miejsce, tam spotkali się ze sobą. 2. Wtedy uradowani

swoim widokiem i uszczęśliwieni obietnicą posiadania potomstwa oddali

należną cześć Panu, Pocieszycielowi pokornych 544 . 3. Uwielbiwszy Pana wrócili

do domu i z radością oczekiwali spełnienia się obietnicy Pańskiej. I poczęła

Anna, i porodziła córkę. A zgodnie z poleceniem anielskim rodzice nazwali ją

imieniem 545 Maryja.

MARYJA W ŚWIĄTYNI.

6. 546 1. A gdy upłynęły trzy lata 547 i skończył się czas niemowlęctwa,

przyprowadzili Dziewicę do świątyni Pańskiej, składając należne ofiary. 2.

Wokół świątyni było piętnaście stopni wejściowych, oznaczających piętnaście

Psalmów Gradualnych; świątynia bowiem była położona na górze i do ołtarza

całopaleń znajdującego się na zewnątrz można było dojść jedynie po owych

531 Por. Tb 11, 8.

532 Por. Łk 1, 38.

533 ProtEwJk 4, 1; PsMt 2, 3; 3, 5.

534 Por. Mt 14, 26; Mk 6, 49.

535 Por. Tb 12, 12; Ap 8, 3-4.

536 Por. Tb 12, 14.

537 Por. Łk 1, 42.

538 Intelligibiles annos, por. Benedykt, Reguła 63, 19.

539 Por. Łk 2, 37.

540 Por. Sedulius, Carmen paschale II, 67, PL 19, 599.

541 Por. Rdz 32, 17; 1 Sm 10, 5.

542 Por. 1 Sm 10, 7.

543 ProtEwJk 4, 2; 5, 2; PsMt 3, 5; 4.

544 Por. Łk 1, 52.

545 Por. 1 Sm 1, 20.

546 ProtEwJk 7, 2n.; PsMt 4, 9 (por. 6, 1).

547 Por. Kpł 25, 30; 2 Krn 36, 10.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: