Philippe C. Schmitter i Terry Lynn Karl

„Czym jest demokracja... i czym nie jest”

Nie istnieje jeden zespół instytucji, który decydowałby o demokratyczności ustroju.

„Współczesna demokracja polityczna to ustrój, gdzie sprawujący władzę odpowiedzialni są na forum publicznym przed obywatelami, którzy działają za pośrednictwem obieralnych przedstawicieli, współzawodniczących i współpracujących zarazem ze sobą.”

Definicyjne elementy demokracji:

Ustrój czy system rządów – zespół wzorców, które określają sposoby obsadzania stanowisk publicznych. Konieczna jest jego instytucjonalizacja czyli wzorce te muszą zostać rzeczywiście uznane i utrwalone w nawykach.

Jest ona bardziej gruntowna gdy istnieje system spisanych praw, opartych na konstytucji.

Demokracje wymagają istnienia sprawujących władzę osób, które zajmują określone stanowiska uprawniające je do rozkazywania innym.

Sfera publiczna – gdzie powstają kolektywne normy i decyzje, które są wiążące dla całej społeczności i wspierane przymusem państwowym.

Liberalne rozumienie demokracji – jak największe ograniczanie sfery publicznej, rozumienie socjalistyczne czy socjaldemokratyczne – rozszerzenie jej.

Obywatele – mają prawo głosu i mogą być obierani na stanowiska publiczne

Współzawodnictwo

Klasyczne demokracje zakładały, że decyzje powstają na drodze porozumienia pomiędzy obywatelami, którzy bezpośrednio uczestniczą w ich podejmowaniu.

Powszechnie uznaje się, że współzawodnictwo między frakcjami jest złem koniecznym demokracji wykraczającej poza skalę ściśle lokalną.

Sankcjonowane sposoby i granice współzawodnictwa politycznego są bardzo dobrym kryterium rozróżnienia między różnymi odmianami demokracji.

Elektoryzm

Demokracja równoznaczna jest z regularnymi wyborami, sprawiedliwie zorganizowanymi i uczciwie podliczonymi.

Mimo istotności wyborów występują one sporadycznie. W okresach między wyborami wpływ na politykę zapewnia obywatelom wiele innych form działania.

„Współczesna demokracja zna wiele sposobów i form, w których mogą ze sobą konkurować różne interesy i wartości.”

Reguła większości

-większość decyduje

-          w szczególnych przypadkach potrzebna jest „większość kwalifikowana”>50%

-          Ochrona praw mniejszości

-          Konfederalizm – potrzeba uzyskanie jednoczesnej większości w kilku odrębnych wspólnotach politycznych

-          Federalizm – Autonomia władz lokalnych wobec władzy centralnej

-          Konsoncjonalizm – rządy wielkich koalicji, które obejmują wszystkie partie

-          Noekorporatywizm – negocjowanie umów społecznych między wielkimi grupami

Współpraca

Potrzeba dobrowolnego podejmowania wspólnych decyzji

„Społeczeństwo obywatelskie” – zjawisko współpracy i dyskusji między autonomicznymi grupami.

So to pośredni szczebel między obywatelami a państwem, na który możliwe jest rozwiązywanie konfliktów i kontrolowanie zachowań członków wspólnoty bez odwoływania się jedynie do społecznego przymusu.

Przedstawiciele

Wybierani pośrednio lub bezpośrednio.

Główny problem – sposób ich wyboru i rozliczania za podejmowane działania.

Wybory – najbardziej widoczna forma przedstawicielstwa

Procedury umożliwiające funkcjonowanie demokracji

Robert Dahl – proceduralne minimum współczesnej demokracji poltycznej

1)   Kontrolę nad politycznymi decyzjami rządu konstytucja gwarantuje politykom pochodzącym z wyboru

2)   Urzędy obieralne obsadzane są w ramach regularnych i uczciwie przeprowadzanych wyborów, w których z zasady niedopuszczalny jest przymus

3)   Praktycznie wszyscy dorośli obywatele mogą brać udział w tego typu wyborach

4)   Praktycznie wszystkim dorosłym przysługuje prawo kandydowania na obieralne urzędy

5)   Obywatele mają prawo wypowiadania się w szeroko rozumianych kwestiach politycznych bez groźby poniesienia za to surowych kar

6)   Obywatele mają prawo szukania alternatywnych źródeł informacji, które faktycznie istnieją i są chronione przez prawo

7)   Obywatele mają także prawo tworzenia względnie niezależnych stowarzyszeń czy organizacji, włącznie z niezależnymi partiami politycznymi i grupami interesu

8)   Urzędnicy wybrani w wyborach powszechnych mają możliwość sprawowania swej konstytucyjnej władzy, nie natrafiając na zdecydowana opozycje ze strony urzędników mianowanych

9)   Decyzje polityczne musza zapadać samorządnie, to znaczy niezależnie od nacisków innych(formalnie niepodległe państwa narodowe)

Zasady decydujące o funkcjonalności demokracji

W warunkach demokracji musi istnieć przynajmniej nieformalna zgoda co do tego, iż ci, którzy uzyskali więcej głosów lub większe wpływy nie będą wykorzystywali swojej chwilowej przewagi, aby uniemożliwić pokonanym zdobycie urzędów w przyszłości.

„Demokratyczny pakt” – ustanowienie zespołu reguł, które umożliwią realizację doraźnych porozumień.

Pewna doza niepewności związana z wynikiem wyborów i w konsekwencji z kierunkiem prowadzonej polityki. Istnieją tez ograniczenia: nie każdy może stanąć do politycznego współzawodnictwa i nie każde hasło może być zgłoszone.

Konstytucyjne gwarancje nienaruszalności własności prywatnej, bezpieczeństwa osobistego, wolności wypowiedzi i innych swobód obywatelskich.

Kultura obywatelska – wytwór, a nie twórca demokracji

Jak różnią się demokracje

Różne demokracje – różnice:

1)   Porozumienie – nie wszyscy muszą zgadzać się co do podstawowych celów działań politycznych

2)   Uczestnictwo – nie wszyscy obywatele muszą w równym stopniu uczestniczyć w życiu politycznym, chociaż wszyscy muszą mięć takie same możliwości

3)   Dostęp – rządzący nie muszą przykładać równego znaczenia do wyrażanych wobec nich preferencji, każdy musi mieć możliwość przedstawienia swojej opinii

4)   Odpowiedzialność – rządzących za podejmowanie decyzji niezgodnych z powszechnie akceptowaną linią polityczną

5)   Zasada większości – o rozdziale stanowisk nie musi decydować reguła większości, musi to zostać wyjaśnione

6)   Suwerenność parlamentu – władza ustawodawcza nie musi być najwyższą

7)   Rządy partyjne – rządzący nie muszą być kontrolowani przez zorganizowane partie polityczne

8)   Pluralizm

9)   Federalizm

10) Prezydentura

11) Kontrola i równowaga

Czym demokracja nie jest?

1)   Demokracje wcale nie muszą być bardziej efektywne ekonomicznie niż inne ustroje – szczególnie okres przejściowy

2)   Demokracje wcale nie musza być najbardziej skutecznymi formami rządzenia – większa ilość uczestników, wolniejsze podejmowanie decyzji

3)   Demokracja wcale nie jest ustrojem większego ładu, porozumienia i stabilności oraz łatwiejszym w rządzeniu niż autokracja, którą zastępuje

Tym na co można liczyć jest pojawienie się instytucji politycznych, które w pokojowym współzawodnictwie będą dążyły do tworzenia rządów i wpływania na politykę, dzięki uregulowanym procedurom będą kanalizować konflikty społeczne i ekonomiczne, zaś dzięki licznym powiązaniom za społeczeństwem obywatelskim będą reprezentować swych członków i nakłaniać ich do wspólnych poczynań.