2.2.3. Rozwój zabawy (str 72-74)
L. Wygotski (1966) twierdził, że zabawa jest nie tylko dominującą formą aktywności, ale w pewnym sensie głównym źródłem rozwoju dzieci do wieku szkolnego.
W okresie poniemowlęcym obserwujemy kilka rodzajów zabaw np.:
1. zabawy manipulacyjne- wywodzą się z zabaw funkcjonalnych; są to swobodne czynności podejmowane przez dziecko dla przyjemności. Zwykle czynności te prowadzą do osiągnięcia określonego stanu rzeczy przez manipulacyjne oddziaływanie na przedmioty. Np. potrząsanie grzechotką, jak i wkładanie przedmiotów do pudełek czy przenoszenie lub przewożenie klocków.
2. konstrukcyjne- Opisywane wyżej działania stanowią podstawę zabaw konstrukcyjnych, w wyniku których dziecko, w sposób mniej lub bardziej zaplanowany, dąży do uzyskania jakiegoś wytworu i dostrzega rezultat swego działania (wieża z klocków, rysunek, zamek z piasku, ludzik z plasteliny, a u dzieci starszych - model samolotu). Jednak w tym wieku dziecko bardziej zainteresowane jest samym działaniem niż jego rezultatem.
3. symboliczne, będące podstawą późniejszych zabaw tematycznych.
4. tematyczne
M. Bornstein (1998) podkreśla, iż rozwój zabawy w 2. i 3r.ż. polega na przejściu od zabaw funkcjonalnych do symbolicznych. Autor wyróżnia osiem stadiów, z których pierwsze cztery związane są z manipulacją, a cztery następne z zabawą symboliczną. W kolejnych stadiach zmienia się stosunek dziecka do przedmiotu w zabawie.
Tabela 2.5. Koncepcja rozwoju zabawy wg Bornsteina (Bornstein, 1998)
Stadium rozwoju
Charakterystyka zabawy
Przykład zachowania dziecka
I. Zabawy funkcjonalno-manipulacyjne
ogólna aktywność funkcjonalna
używa jednego przedmiotu w zabawie
ciągnie zabawkę, np. autko
niespecyficzne działaniakombinowane
używa dwóch lub więcejprzedmiotów niezgodnie z ichprzeznaczeniem
wkłada filiżankę do autka
manipulacje specyficzne
używa dwóch lub więcejprzedmiotów zgodnie z ichprzeznaczeniem
przykrywa garnek pokrywką
stadium przejściowe
używa przedmiotu-zabawki w sposóbbliski jego założonej funkcji
kładzie słuchawkę telefoniczną (telefonu—zabawki) obok ucha lub na ramieniu (nie wypowiada żadnych słów)
II . Zabawy symboliczne
udawanie skierowanena siebie
wykonuje udawane działania wodniesieniu do samego siebie
pije z pustej filiżanki
udawanie skierowanena innych
wykonuje udawane działania wodniesieniu do innych
całuje lalkę
sekwencje czynności udawanych
łączy dwa lub więcej udawanychdziałań
wykonuje ciąg czynności, np. całuje lalkę, kładzie ją do wózka, okrywa, itd.itd.
zabawa w udawanie z przedmiotami zastępczymi
w udawanym działaniu używa jednego lub więcej przedmiotówzastępczych
udaje, że klocek to słuchawka telefoniczna
· Zabawa w udawanie stanowi ważną przesłankę w rozwoju dziecięcej wiedzyo umyśle.
· Leslie (1987, 1994) twierdzi, iż strukturę wczesnej zabawy w udawanie, pojawiającej się ok 18.mż, możemy odczytywać jako relację między trzema elementami:
· podmiotem, którym jest zwykle samo dziecko,
· podstawową reprezentacją, czyli aktualnym przedmiotem, którym dziecko się bawi, np. klockiem,
· rozkojarzoną reprezentacją tj. reprezentacją drugiego rzędu, dotyczącą treści udawania, np. że klocek jest filiżanką.
· Proces rozkojarzenia pozwala dziecku traktować udawaną treść odrębnie od rzeczywistych cech i relacji, jakie zawarte są w podstawowej reprezentacji danego obiektu czy zdarzenia.
· Reprezentacje - podstawowa i rozkojarzoną - angażują różne poziomy przetwarzania i stosują się do innych logicznych i przyczynowych sposobów przetwarzania (kiedy dziecko udaje, że klocek jest filiżanką pełną herbaty, to nie przestaje rozumieć, jakie są prawdziwe własności tego klocka i jakie są prawdziwe własności filiżanki).
· Zdolność do udawania tj. zachowania „na niby", a więc do zabawy w udawanie wymaga, zdaniem Lesliego, umiejętności rozróżnienia rzeczywistości od reprezentacji tej rzeczywistości.
· Zdolność do udawania, która pojawia się między 18. a 24. mż, wyraża się w tym, że dzieci nie tylko same zaczynają odgrywać sytuacje na niby, lecz również rozumieją udawanie innych osób, np. gdy matka, w zabawie udaje, że banan to słuchawka telefoniczna.
· Taka zabawa stanowi pierwszą z trzech form zabawy w udawanie, tzw. zabawę przez odniesienie. Forma udawania substytucyjnego, polega na przyjęciu, że jakiś obiekt jest tym, czym naprawdę nie jest (np. banan - słuchawką telefonu).
· Druga forma udawania, tzw. forma prawdy, polega na traktowaniu obiektu tak, jakby posiadał on cechy, których w rzeczywistości nie ma (np. udajemy, że mamy mokre ubranie, podczas, gdy jest ono suche).
· Trzecia forma udawania, tzw. forma istnienia polega na wyobrażaniu sobie czegoś, czego nie ma (np. kapelusz na czyjeś głowie).
· Zdaniem Lesliego, kryterium wyróżnienia owych trzech form udawania stanowi relacja między reprezentacją, a tym, co ona reprezentuje.
· Co więcej, owe trzy formy udawania występują jako zespół, jeden pakiet.
· Udawanie jest zawsze zakotwiczone w „tu i teraz", a więc ma charakter czasowy.
· Zabawa w udawanie, zwana częściej w polskiej literaturze zabawą symboliczną,rozwija się w wieku poniemowlęcym, aby w okresie przedszkolnym przekształcićsię w rozwiniętą zabawę tematyczną, zabawę w role.
agatabo1