HYDROLOGIA.doc

HYDROLOGIA

Hydrosfera- powłoka ziemska w stanie ciekłym, wodna powłoka Ziemi. Zaliczamy do niej morza i powierzchniowe wody lądowe. Zaliczanie do niej wszelkich wód, również wody higroskopijnej, krystalicznej i chemicznej związanej w litosferze, a także wody w chmurach, w atmosferze i wody w postaci pary wodnej jest zupełnie nieuzasadnione.

Hydrologia- dział geofizyki na pograniczu hydrogeologii, dotyczący wód występujących w przyrodzie.

Hydrogeologia- dział nauki na pograniczu geologii i hydrologii, dotyczący wód podziemnych.

Bilans wodny- zestawienie zysków i strat w ciągu roku hydrologicznego.

Bilans dodatni- zyski czyli inaczej zasoby wodne.

Bilans ujemny- są to straty wody poprzez spływanie wody, parowanie i małą liczbę deszczów.

Rok hydrologiczny- okres odpowiadający długością rokowi kalendarzowemu, ale rozpoczynający się od ważnej daty przyjętej przez hydrologów. W Polsce zaczyna się 1 listopada.

Wszechocean- ocean powszechny, ogół mórz.

Falowanie- uderzanie mas powietrza o powierzchnię wody cząsteczki wody poruszają się koliście i oscylują pionowo a przesunięcie następuje gdy prędkość wiatru wzrasta i przewraca wierzchołki fal.

Przybój- wahadłowy ruch wody od brzegu, wywołany załamywaniem się fali na płytkiej wodzie przybrzeżnej.

Kipiel- burzliwy ruch wody wywołany uderzaniem fali lub przyboju o stromy brzeg.

Tsunami- fala pojedyncza, wywołana gwałtownym wstrząsem: trzęsieniem ziemi, wybuchem podmorskiego wulkanu, gwałtownym osuwiskiem.

Prąd morski- postępowy (strumieniowy) ruch wody morskiej będący składnikiem jej krążenia.

Pływy- rytmiczny ruch wody morskiej wywołany przyciąganiem jej przez księżyc, a w mniejszym stopniu przez Słońce. Zasadniczo poziom wody morskiej podnosi się w momencie górowania i dołowania księżyca, a więc mniej więcej co 12 ½ godziny. Ze względu na urozmaicone ukształtowanie wybrzeży ruch ten przemienia się w ruch falowy, dochodzi do danego miejsca na wybrzeżu najczęściej z opóźnieniem nazywanym portowym.

Prądy ciepłe- prąd morski niosący wody cieplejsze od otaczających go wód: północnorównikowy, równikowy wsteczny, północnopacyficzny, zatokowy, gwinejski, brazylijski, mozambicki, północnonorweski, norweski, kuro-siwo, wschodnioaustralijski, alaski.

Prądy zimne- prąd morski niosący wody chłodniejsze os otaczających go wód: oja-siwo, zachodnioaustralijski, dryf wiatrów zachodnich, peruwiański, kalifornijski, labradorski, grenlandzki, benguelski, somalijski.

Wody podziemne- wody uzupełniające pory i pęknięcia w skałach.

Infiltracja- przesiąkanie

Retencja- zatrzymywanie

Transpiracja- parowanie

Warstwa wodonośna- infiltrująca woda wypełnia szczeliny bądź pory i gromadzi się ponad utworami trudno przepuszczalnymi. Gdy zalega głęboko sprzyja powstawianiu terenów suchych tzn. pustyń, zalegając wysoko sprzyja powstawaniu bagien.

Wody zaskórne- znajdują się tuż pod powierzchnią gleby, są zanieczyszczone, podatne na wpływy atmosferyczne, nie nadają się do spożycia.

Wody gruntowe- leżą niżej, są naturalnie przefiltrowane i czyste.

Wody podgłębinowe- jeszcze niżej, zajmują zbiorniki i zagłębienia naturalne, są bardzo czyste, są silnie zmineralizowane i mają podwyższoną temperaturę, są cieplicami. Rodzaje wód: solanka, szczawa, siarczana, arsenowa, radoczynna, gorzka.

Balneologia- dział medycyny o wodach mineralnych, zajmuje się wykorzystywaniem ich w lecznictwie.

Niecka Artezyjska- nieckowaty układ warstw skalnych, na przemian przepuszczalnych i nieprzepuszczalnych warunkujący występowanie wód artezyjskich lub subartezyjskich.

Niecka- wklęsła forma terenu o podłogich zboczach, otwarta w jedną stronę niezbyt wydłużona.

Woda naporowa- woda gruntowa znajdująca się pod warstwą nieprzepuszczalną, podlegającą ciśnieniu hydrostatycznemu. Po przebiciu studni przez warstwę nieprzepuszczalną woda naporowa silnie napływa do studni i osiąga poziom określany jako poziom pizometryczny, przy którym słup wody w studni równoważy ciśnienie hydrostatyczne. Wody, których poziom znajduje się powyżej poziomu terenu noszą nazwę wód artezyjskich, wody pod mniejszym ciśnieniem- subartezyjskich.

Gejzer- źródło wrzącej wody okresowo wybuchającej fontanną od kilku do 65 metrów wysokości.

Rzeka- większy ciek wodny, noszący nazwę własna lub w inny sposób określany jako całość. W Polsce uważa się za rzekę ciek o dorzeczu ponad 100 km2.

Rzeka bliźniacza- jedna z pary mniej więcej jednakowo dużych rzek płynących równolegle a przed ujściem łączących się ze sobą.

Rzeka epizodyczna- rzeka płynąca co pewien czas po ulewnych deszczach na pustyni.

Rzeka główna- rzeka uchodząca do morza lub jeziora, nie będąca dopływem innej rzeki.

Rzeka okresowa- rzeka płynąca regularnie w okresie deszczowym, wysychająca w porze suchej.

Rzeka podziemna- rzeka krasowa płynąca w podziemnych jaskiniach.

Stan wody w rzece- wysokość poziomu w stosunku do  przyjętej podstawy wodowskazu. Za stan normalny uważa się stan ustalony na podstawie wieloletnich obserwacji w ten sposób, że liczba obserwowanych stanów wyższych jest równa obserwowanej liczbie stanów niższych. Za stan średni uznaje się średnią arytmetyczną obserwowanych stanów w określonym czasie. Stan wysoki jest to stan wyższy od normalnego, przekraczający przyjętą granicę. Za dolną granicę stanów wysokich przyjęto średnią wartość maksimów rocznych, za górną granice stanów niskich- średnią wartość maksimów rocznych.

System rzeczny- rzeka główna wraz ze wszystkimi jej bezpośrednimi i pośrednimi dopływami, a także jeziorami w tym dorzeczu.

Asymetria dorzecza- wyraźne zróżnicowanie między wielkością prawej i lewej części dorzecza.

Zlewnia- cały obszar terenu, z którego wody powierzchniowe spływają do wskazanego miejsca np. jeziora lub określonego poprzecznego przekroju rzeki.

Dorzecze- zlewnia całej rzeki, wody ze zlewni spływają do ujścia rzeki.

Zlewisko- zlewnia określonego morza.

Ujście- miejsce, gdzie rzeka wpada do drugiej rzeki, do jeziora lub morza. Rzeki tracące swą wodę stopniowo, nie mające ujścia noszą nazwę ginących.

Ujście deltowe- ujście na delcie, przeważnie kilkoma ramionami. Występują tam, gdzie rzeki wpływają do płytkich mórz zamkniętych, tam gdzie rzeki niosą dużo wody i gdzie jest brak dużych pływów.  

Ujście lejkowe- ujście rozszerzone i pogłębione wskutek przepływów i odpływów morskich, które wyprzątają rzeczne osady. Ujścia lejkowate mogą się również tworzyć na delcie, jeżeli rzeka niesie dużo namułów, a morze podlega silnym pływom. Występuje w zbiornikach morskich otwartych, przy oceanie, gdzie występują duże pływy.

Ustrój rzeki ( reżim, reżym )- normalny to jest ustalony na podstawie wieloletnich obserwacji przebieg zasilania rzeki, stanów jej wody, przepływów i zlodzenia w ciągu roku. Ustrój wodny rzeki zależy w dużej mierze od klimatu, ukształtowania terenu oraz geologicznej budowy ziemi.

Jezioro- woda wypełniająca obniżenie terenu, zatrzymana w swym spływie do morza, nie podlegająca swobodnej wymianie z wodą morską.

Jezioro bezodpływowe- jezioro nie oddające nadmiaru wód rzece. Często jednak odpływ z jeziora jest ukryty, prowadzi drogą podziemną.

Jezioro dystroficzne- o wodach źle przewietrzanych, zakwaszonych, uniemożliwiających rozwój bakterii azotowych, stąd ubogie życie organiczne.

Jezioro eutroficzne- o wodach żyznych, stwarzających dobre warunki rozwoju planktonu i wszelkiego życia wodnego.

Jezioro krasowe- jezioro, którego misa jest zapadliskiem krasowym na dnie polja.

Jezioro morenowe- jego misa powstała w zagłębieniu pomiędzy pagórami morenowymi lub na morenowej wysoczyźnie, bądź w miejscu wytopiska albo nierównomiernej sedymentacji moreny, bądź zatamowania odpływu przez wał morenowy.

Jezioro okresowe- jezioro wysychające w okresach suszy lub znacznie zmniejszające swe rozmiary. 

Właściwości wody morskiej dzielą się na chemiczne ( zasolenie- zależy od temperatury, parowania, opadów i ilości rzek wpadających do morza, morza zamknięte mają większe zasolenie, średnie zasolenie to 35 promili )

oraz termiczne ( temperatura powierzchniowa i głębokościowa ).

autor Zuzanna zuzia@terramial.pl

zwana tez Zuzers@interia.pl