PE 12-00.pdf
(
4184 KB
)
Pobierz
nr 122000 101
( )
CENA 4,80 PLN
ISSN 1232-2628
Dyskretny wiat
Wszystkie drogi prowadz¹ do Rzymu jak mówi stare powiedzenie.
Podobnie rzecz ma siê ze s³owem dyskretny które pochodzi z ³aciñskiego
discretus i oznacza osobê umiej¹c¹ dochowaæ sekretu. Matematycy wyko-
rzystali pojêcie dyskretnoci do okrelenia nieci¹g³oci. Dalej odgapili to fi-
zycy i na samym koñcu elektronicy. Dyskrecja, lub dyskretnoæ opanowa³y
technikê koñca dwudziestego wieku. Celowo pos³uguje siê s³owem dyskret-
ny a nie cyfrowy aby moje wywody brzmia³y bardziej naukowo (terminy
te czêciowo bowiem pokrywaj¹ siê). Tak wiêc mamy w pe³ni dyskretne
komputery.
Dyskretne systemy liczenia stosowane w komputerach na przestrzeni
ostatnich lat by³y ró¿ne. Zaczê³o siê ca³kiem zwyczajnie, o czym wszyscy za-
pewne wiedz¹, od komputerów pracuj¹cych w systemie dziesiêtnym. Szyb-
ko okaza³o siê, ¿e komputer dziêsiêtny jest chybionym wynalazkiem i zbu-
dowano komputer dwójkowy. Po prostu skorzystano z dowiadczeñ ludz-
koci. Jak dowodz¹ badania nasi prapraprzodkowie z przed paru tysiêcy lat
ju¿ dawno wpadli na pomys³ liczenia dwójkowego. Liczyli mianowicie tak:
jeden, dwa, jeden i dwa (czyli nasze trzy) dwa i dwa (czyli nasze cztery)
i tak dalej. Szkoda, ¿e póniej kto wpad³ na inny pomys³ i wymyli³ system
dwudziestkowy. Dalej ju¿ by³a ca³a lawina b³êdów czyli system dwunastko-
wy w którym dowoln¹ wielkoæ ³atwo jest podzieliæ na pó³, lub na cztery
czêci a nawet podzia³ na trzy nie stanowi problemu. Na sam koniec po-
wsta³o to nieporozumienie jakim jest system dziesiêtny. Problem próbowa-
no rozwi¹zaæ stosuj¹c system szesnastkowy. Oczywicie jak to bywa w in-
formatyce nie dopracowano go do koñca, gdy¿ ju¿ nikomu nie chcia³o siê
wymylaæ dodatkowych szeciu znaków. Zamiast tego wpakowano tam
pierwsze litery alfabetu.
Pozosta³oci¹ starego bardzo i naturalnego systemu dwudziestkowego
s¹ liczebniki jedenacie, dwanacie a¿ do dziewiêtnastu, które wypadaj¹
z ogólnych regu³ s³ownego systemu przekazywania liczb. Dzi dla cz³owie-
ka odzianego w buty system dziesiêtny jest naturalny, wszak widzi tylko
dziesiêæ palców u r¹k. Dla bosonogich przodków naturalny by³ system
dwudziestkowy, gdy¿ widzieli oni jeszcze dodatkowe dziesiêæ palców
u nóg. Na podstawie rozwoju systemów liczbowych mo¿na powiedzieæ, ¿e
wspó³czesny cz³owiek stworzy³ i wykorzystuje tylko system szesnastkowy,
reszta to pomys³y staro¿ytnych (du¿o starszych ni¿ Grecy).
Na skutek tych nieprzemylanych decyzji naszych przodków nie mo¿e-
my bezporednio zrozumieæ o czym gadaj¹ ze sob¹ komputery. Ten kto wy-
myli jêzyk i alfabet zawieraj¹cy tylko dwie litery mo¿e z pewnoci¹ liczyæ
na Nobla (z literatury chyba).
Spis treci
Przesuwnik fazy do subwoofera.................................................4
Kolejne usprawnienie ³adowarki do akumulatorów Ni-Cd ..........6
Mikroprocesorowy programator pracy wycieraczek ....................7
Zasilacz komputerowy .............................................................11
Mininadajnik UKF-FM..............................................................15
Kupon zamówieñ na p³ytê CD-PE1 i prenumeratê....................19
Karta zamówieñ na p³ytki drukowane .....................................20
Katalog Praktycznego Elektronika
g³oniki produkcji TONSIL S.A cz. 5 .......................................21
Gie³da PE.................................................................................23
Superbass do samochodu ........................................................25
Synteza w tunerze UKF uwagi praktyczne .............................29
Pomys³y uk³adowe
cyfrowy generator przebiegu sinusoidalnego.........................31
Bootstrapu ci¹g dalszy............................................................32
Uk³adziki modelarskie .............................................................33
Bezpieczne eksperymentowanie
z jednokierunkowym portem równoleg³ym ..............................35
Pomys³y uk³adowe regulator panoramy PAN-POT..................39
Przed³u¿acz do pilota ...........................................................40
Praktyczny Elektronik Spis treci rocznika 2000 .......................41
Redaktor Naczelny
0010011011100101000110
Ciekawostki ze wiata..............................................................43
P³ytki drukowane wysy³ane s¹ za zaliczeniem pocztowym. Orientacyjny czas oczekiwania wynosi 3 tygodnie. Zamówienia na p³ytki drukowane, uk³a-
dy programowane i zestawy prosimy przesy³aæ na kartach pocztowych, na kartach zamówieñ zamieszczanych w PE, faksem lub poczt¹ elektronicz-
n¹. Koszt wysy³ki wynosi 8 z³ bez wzglêdu na kwotê pobrania. W sprzeda¿y wysy³kowej dostêpne s¹ archiwalne numery Praktycznego Elektroni-
ka, wykaz numerów na stronie 20. Kserokopie artyku³ów i ca³ych numerów, których nak³ad zosta³ wyczerpany wysy³amy w cenie 2,50 z³ za pierw-
sz¹ stronê, za ka¿d¹ nastêpn¹ 0,50 z³ + koszty wysy³ki.
Adres Redakcji:
Praktyczny Elektronik
ul. Jaskó³cza 2/5
65-001 Zielona Góra
tel/fax.: (0-68) 324-71-03 w godzinach 8
00
-10
00
e-mail:
redakcja@pe.com.pl
;
http://www.pe.com.pl
Redaktor Naczelny:
mgr in¿. Dariusz Cichoñski
Z-ca Redaktora Naczelnego:
mgr in¿. Tomasz Kwiatkowski
Redaktor Techniczny:
Pawe³ Witek
©Copyright by Wydawnictwo Techniczne ARTKELE Zielona Góra, 1999r.
Zdjêcie na ok³adce: Ireneusz Konieczny
Druk: Zak³ady Graficzne ATEXT Gdañsk
Artyku³ów nie zamówionych nie zwracamy. Zastrzegamy sobie pra-
wo do skracania i adjustacji nades³anych artyku³ów.
Opisy uk³adów i urz¹dzeñ elektronicznych oraz ich usprawnieñ za-
mieszczone w
Praktycznym Elektroniku mog¹ byæ wykorzystywane
wy³¹cznie do potrzeb w³asnych. Wykorzystanie ich do innych celów,
zw³aszcza do dzia³alnoci zarobkowej wymaga zgody redakcji Praktycz-
nego Elektronika. Przedruk lub powielanie fragmentów lub ca³oci pu-
blikacji zamieszczonych w
Praktycznym Elektroniku jest dozwolony
wy³¹cznie po uzyskaniu zgody redakcji.
Redakcja nie ponosi ¿adnej odpowiedzialnoci za treæ reklam
i og³oszeñ.
4
12/2000
Korektor fazy
Przesuwnik fazy do subwoofera
Umo¿liwia p³ynn¹ regulacjê fazy sygna³u podawanego do wzmacniacza
subwoofera aktywnego. Dziêki temu mo¿na wyeliminowaæ ewentualne
t³umienie dwiêków o czêstotliwociach le¿¹cych na granicy pasma sub-
woofera i zestawów g³onikowych przednich. Przeznaczony do zabudo-
wania w uk³adzie subwoofera aktywnego opisanego w PE.
Proponowany do wykonania uk³ad
umo¿liwia p³ynn¹ regulacjê przesuniêcia
fazy sygna³u wyjciowego wzglêdem wej-
ciowego w zakresie 360° poczynaj¹c od
czêstotliwoci 120 Hz. Dla czêstotliwoci
mniejszych zakres regulacji jest mniejszy
i osi¹ga przy czêstotliwoci 10 Hz oko³o
180°. Wzmocnienie napiêciowe przesuw-
nika wynosi oko³o 1 V/V. Rezystancja wej-
ciowa równa jest 100 kW, wyjciowa na-
tomiast jest bardzo ma³a. Przy napiêciu za-
silania ±12 V zakres liniowoci pracy wy-
nosi oko³o 7 V (wartoæ skuteczna). Pasmo
przenoszenia zaczyna siê od 0 Hz. Górna
czêstotliwoæ graniczna wynosi ponad
100 kHz. Pobór pr¹du z zasilacza nie prze-
kracza 6 mA.
Uk³ad zbudowano w oparciu o wzmac-
niacze operacyjne TL 081 i TL 082. S¹ to
wzmacniacze z wejciem na tranzystorach
polowych. Nale¿¹ do tej samej rodziny co
TL 071. Posiadaj¹ od niego nieco gorsze pa-
rametry. Z nawi¹zk¹ jednak wystarczaj¹ce
do realizacji opisywanego uk³adu.
Jeden ze wzmacniaczy pe³ni rolê wtór-
nika wejciowego. Na dwóch kolejnych zre-
alizowano w³aciwe przesuwniki fazy. Sche-
mat ideowy uk³adu prezentuje rysunek 2.
Sygna³ wejciowy np. z filtru aktywne-
go subwoofera podawany jest przez rezy-
stor R3 do wejcia nieodwracaj¹cego
wzmacniacza US1a. Wzmacniacz ten pra-
cuje jako tzw. wtórnik po po³¹czeniu wyj-
cia z wejciem odwracaj¹cym. Rezystor
R4 ustala rezystancjê wejciow¹ uk³adu,
dziêki bardzo du¿ej rezystancji wejciowej
wzmacniacza operacyjnego. Zadaniem
wtórnika jest uniezale¿nienie warunków
pracy przesuwnika od parametrów ród³a
sygna³u. Jego ma³a rezystancja wyjciowa
umo¿liwia uzyskanie pe³nego zakresu re-
gulacji przesuniêcia fazy.
W³aciwy przesuwnik fazy to dwa
identyczne stopnie zrealizowane na
wzmacniaczach US1b i US2. Ka¿dy z tych
stopni umo¿liwia uzyskanie przesuniêcia
fazy wynosz¹cego 180°. O wprowadza-
nym przesuniêciu fazy decyduj¹ elementy
pod³¹czone do wejæ nieodwracaj¹cych
przesuwników C3 i R6 + P1 (C5 i R9 +
Dzia³anie i schemat ideowy
Fabryczne subwoofery aktywne s¹
ostatnio wyposa¿ane w uk³ad regulacji fa-
zy sygna³u wyjciowego. Najczêciej jest to
tylko prze³¹cznik umo¿liwiaj¹cy zmianê fa-
zy sygna³u o 180°. Uzyskuje siê to przez
prze³¹czenie faz zacisków wyjciowych
wzmacniacza wzglêdem zacisków g³onika.
Bez takiego prze³¹cznika wymagana by³a-
by zamiana koñcówek przewodu pod³¹-
czonego do g³onika. Jest to do zrobienia
w konstrukcji amatorskiej. Konstrukcje fa-
bryczne nie umo¿liwiaj¹ bezporedniego
dostêpu do wyjcia wzmacniacza i dlatego
posiadaj¹ prze³¹cznik. Jedynie subwoofery
z tzw. górnej pó³ki cenowej wyposa¿ane
s¹ w p³ynn¹ regulacjê fazy.
Jaki jest cel stosowania tej regulacji?
Powszechnie uwa¿a siê, ¿e faza sygna³u
akustycznego nie zmienia jakoci odtwa-
rzania. Problemy pojawiaj¹ siê ju¿ przy od-
twarzaniu stereofonicznym, gdzie wyma-
gana jest oprócz takich samych wzmocnieñ
zgodnoæ faz sygna³ów kana³ów L i P.
W przypadku subwoofera wspó³pracuj¹ce-
go z zespo³ami g³onikowymi kana³ów
przednich problem pojawia siê na granicy
przejcia miêdzy pasmem czêstotliwoci
odtwarzanych przez subwoofer a pasmem
odtwarzanym przez zespo³y g³onikowe.
Najlepiej ilustruje to rys. 1.
W pewnym zakresie czêstotliwoci, od-
twarzane s¹ jednoczenie dwiêki z subwo-
ofera i kolumn. Przy zgodnych fazach obu
fal akustycznych nastêpuje ich sumowanie
i p³ynne przejcie z pasma odtwarzanego
przez subwoofer do pasma kolumn
rys.1b. Niezgodnoæ faz, a zw³aszcza prze-
ciwne kierunki fal (przesuniêcie o 180°)
powoduj¹ wyt³umienie dwiêków z pasma
poredniego rys.1c. Szerokoæ wyt³umio-
nego pasma zale¿y od nachyleñ charakte-
rystyk przenoszenia. Stroma charakterysty-
ka czêstotliwociowa filtru dolnoprzepusto-
wego subwoofera powoduje jednak du¿e
zmiany fazy sygna³u wyjciowego. Uk³ad
regulacji fazy umo¿liwia skompensowanie
tych zmian i uzyskanie poprawnego odtwa-
rzania dwiêków z pasma poredniego.
P1). Rezystory R5 i R7 (R8 i R10) okrelaj¹
wzmocnienie napiêciowe przesuwników.
Dla najmniejszych czêstotliwoci prze-
suwniki dzia³aj¹ jako wzmacniacze odwra-
caj¹ce, wskutek du¿ych reaktancji konden-
satorów C3, C5. Ka¿dy wprowadza przesu-
niêcie fazy 180°, co razem daje 360°.
Wzrost czêstotliwoci powoduje zwiêksza-
nie napiêcia podawanego na wejcie nie-
odwracaj¹ce. Napiêcie to jest zbierane
z rezystora szeregowo po³¹czonego z kon-
densatorem. Jego faza zmienia siê wraz
z czêstotliwoci¹. W skrajnym przypadku
(przy du¿ej czêstotliwoci) gdy reaktancja
kondensatora jest bardzo ma³a przesuwnik
pracuje jako wzmacniacz nieodwracaj¹cy.
Przesuniêcie fazy wynosi 0°. Tak wiêc wraz
ze wzrostem czêstotliwoci przesuniêcie fa-
zowe zmienia siê ³¹cznie o 360°.
Zmieniaj¹c rezystancjê uk³adu wej-
ciowego potencjometrem P1 zmieniamy
a)
SUBWOOFER
KOLUMNY
f
b)
Charakterystyka wypadkowa
przy zgodnej fazie
f
c)
Charakterystyka wypadkowa
przy ró¿nicy faz
f
Rys. 1 Wspó³praca subwoofera
z kolumnami przednimi
12/2000
5
Elektroakustyka
od³¹czyæ od wejcia wzmacniacza mocy
i pod³¹czyæ na wejcie przesuwnika. Wyj-
cie przesuwnika pod³¹czyæ do wejcia
wzmacniacza mocy. Zasilanie ±12 V po-
braæ ze stabilizatorów (diod zenera) na
p³ytce filtru dolnoprzepustowego (napiê-
cie to nie powinno przekroczyæ ±15 V).
Po w³¹czeniu zasilania sprawdziæ na-
piêcia sta³e, a nastêpnie dzia³anie uk³adu na
s³uch. Reguluj¹c potencjometrem P1 uzy-
skaæ najkorzystniejsze odtwarzanie pe³nego
zakresu niskich tonów. Obawiam siê, ¿e nie-
wprawne ucho nie us³yszy zasadniczej ró¿-
nicy podczas tej regulacji. Poleciæ mogê je-
szcze raz wykonanie i wykorzystanie anali-
zatora widma oraz generatora szumu ró¿o-
wego. Sygna³y szumu bia³ego i ró¿owego
bêd¹ nagrane na p³ycie CD-PE2.
Podaj¹c na wejcie wzmacniacza i tym
samym wejcie filtru subwoofera szum
ró¿owy mo¿na zbadaæ widmo sumarycz-
nego sygna³u akustycznego po ustawieniu
w miejscu ods³uchu mikrofonu pomiaro-
wego, z którego sygna³ bêdzie podawany
do analizatora widma. Wykorzystanie ana-
lizatora widma jest opisane w PE 4/2000.
Sam analizator widma by³ natomiast opi-
sany w PE 3/2000. Przepisy na wykonanie
generatora szumu ró¿owego i wzmacnia-
cza mikrofonu pomiarowego by³y zawarte
w numerach 3/96 i 4/96 Praktycznego
R1
+12V
+
C1
100
m
F
100
W
C2
R2
100
m
F
C4
100p
C6
100p
12V
100
W
R
7
10k
R
1
0 10
k
TL082
TL081
R5
10k
R8
+
+
10k
2
6
2
8
7
1
7
6
R
3
1k
U
S
1a
4
U
S1b
U
S2
WY
3
5
3
WE
4
C3
330n
C5
R6
2
20
W
R9
330n
220
W
R4
100k
P1
P1
47k-B
47k-B
Rys. 2 Schemat ideowy przesuwnika fazy
czêstotliwoci przy których zachodzi pe³ne
przesuniêcie fazy. W ten sposób uzyskuje-
my mo¿liwoæ regulacji przesuniêcia fazy
dla okrelonej czêstotliwoci. Przy poten-
cjometrze P1 ustawionym na minimum re-
zystancji przesuniêcie fazy zaczyna siê
zmieniaæ dopiero oko³o 500 Hz. Faza dla
200 Hz jest taka sama jak dla najni¿szych
czêstotliwoci. Wzrost rezystancji P1 powo-
duje przesuniêcie zmiany fazy w kierunku
ni¿szych czêstotliwoci. W skrajnym po³o-
¿eniu przy maksymalnej rezystancji, prze-
suniêcie fazy dla czêstotliwoci 120 Hz
i wy¿szych wynosi 360°. Dla czêstotliwoci
10 Hz wynosi oko³o 180°. Nieliniowa za-
le¿noæ zmiany fazy od rezystancji wyma-
ga zastosowania potencjometrów o cha-
rakterystyce wyk³adniczej (B). Dwa cz³ony
przesuwnika powoduj¹, ¿e bêdzie to
podwójny potencjometr stereofoniczny.
W indywidualnych przypadkach mo¿-
na pokusiæ siê o dopasowanie zakresu
zmian do posiadanych zestawów przez
zmianê pojemnoci kondensatorów C3
i C5. Zmniejszenie pojemnoci przesuwa
regulacjê fazy w zakres wy¿szych czêstotli-
woci. Odwrotnie dzia³a jej zwiêkszenie.
Wykaz elementów
Pó³przewodniki
US1
TL 082
US2
TL 081
Rezystory
563
R1, R2
100
W
/0,125 W
R6, R9
220
W
/0,125 W
Monta¿ i pod³¹czenie
R3
1 k
W
/0,125 W
Monta¿ elementów z uwagi na ich
niewielk¹ iloæ, nie powinien nastrêczyæ
problemów nawet pocz¹tkuj¹cym. Jedynie
rezystory R1 i R2 powinny byæ zamonto-
wane 5 mm nad powierzchni¹ p³ytki. Za-
bezpieczy to przynajmniej czêciowo p³yt-
kê w przypadku zwarcia zasilania.
Uruchamianie uk³adu mo¿na sobie
darowaæ pod warunkiem zastosowania
sprawnych elementów. Mo¿na ograniczyæ
siê do sprawdzenia napiêæ sta³ych po za-
montowaniu w uk³adzie subwoofera. Bar-
dziej dociekliwi i lepiej wyposa¿eni amato-
rzy mog¹ pokusiæ siê o sprawdzenie prze-
biegów i zmian fazy.
Uk³ad nale¿y zamontowaæ we wnê-
trzu wzmacniacza subwoofera przykrêca-
j¹c potencjometr do p³yty czo³owej. Prze-
wód z wyjcia filtru dolnoprzepustowego
R5, R7,
R8, R10
+
10 k
W
/0,125 W
563
R1
R2
R4
100 k
W
/0,125 W
C2
C1
P1
2×47 k
W
-B PRP 185
C
6
R7
Kondensatory
C5
C3
R
10
C4
C4, C6
100 pF/50 V ceramiczny
TL
C3, C5
330 nF/63 V MKSE-20
082
C1, C2
100
m
F/16 V
P
1
US2
US1
WE
Inne
WY
p³ytka drukowana
numer 563
Elektronika.
P³ytki drukowane wysy³ane s¹ za zalicze-
niem pocztowym. P³ytki mo¿na zamawiaæ
w redakcji PE.
Cena:
p³ytka numer 563 - 2,50 z³
+ koszty wysy³ki.
Rys. 3 P³ytka drukowana
i rozmieszczenie elementów
à
R.K.
Plik z chomika:
HASSASSIN87
Inne pliki z tego folderu:
PE 09-00.pdf
(5474 KB)
PE 09-10-01.pdf
(6189 KB)
PE 09-99.pdf
(2935 KB)
PE 10-00.pdf
(4314 KB)
PE 10-98.pdf
(2970 KB)
Inne foldery tego chomika:
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin