BIOCHEMIA-weglowodany.pdf

Nobel 2009 chemia - za matki wszystkich białek

Nobel 2009 chemia

Tegorocznenagrodywdziedziniechemiitoostatniaczęśćtrylogii

o tym, jak z chemicznego punktu widzenia funkcjonują

najważniejszeelementyżycia.

Ada E. Yonath, Thomas A. Steitz i Venkatraman Ramakrishnan

Miejsce, gdzie toczy się cała produkcja białek, to rybosomy. Każda

komórka od bakterii do człowieka zawiera tysiące takich struktur.

Dlatego są one nazywane matkami wszystkich białek.

Nobel2009zmedycyny

ElizabethH.Blackburn,CarolW.GreideriJackW.Szostak

odkryli, w jaki sposób chromosomy są chronione przed powolnym

niszczeniem podczas podziału komórek. To ważne dla zrozumienia

mechanizmów starzenia się, powstawania nowotworów i działania

komórek macierzystych.

Każdy z nas ma w komórce 46 chromosomów, które są

bibliotekami DNA. Końce chromosomu chronią specjalne

struktury - telomery . U ssaków telomer ma kształt pętelki.

Blackburn i Szostak odkryli, że telomery - jak końcówki

sznurowadeł - zapobiegają "strzępieniu się" i niszczeniu

łańcucha DNA. Bez nich enzymy naprawiające DNA mogą

fałszywie rozpoznać końce chromosomów jako przerwy, które

muszą być połączone lub przycięte.

Podczas podziału komórki enzymy kopiujące DNA nie mogą dociągnąć swojej

pracy aż do końca chromosomu. Gdyby nie było telomerów, to z każdym

podziałem byłaby obcinana część ważnych informacji z końcówki łańcucha.

Ponieważ jednak na końcu łańcucha są telomery – to właśnie one skracają się w

każdym pokoleniu komórek.

Zwykłe komórki mogą podzielić się około 60 razy, zanim telomery staną się zbyt

krótkie. Wtedy komórki albo starzeją się bez dalszych podziałów, albo popełniają

samobójstwo (apoptoza). Jednak kilkadziesiąt podziałów to zbyt krótkie życie dla

takich komórek, które muszą być szczególnie aktywne: np. komórek

macierzystych, w układzie odpornościowym, u embrionów. Blackburn i Greider

odkryły, że w takich przypadkach końce chromosomów są odbudowywane przez

enzym zwany telomerazą . Cząsteczka telomerazy zawiera specjalny

kawałek RNA, pojedynczy łańcuch - matrycę, według której dobudowuje

brakujące kawałki telomerów.