Wykład z gramatyki opisowej I0001.pdf

I. (2.10.2008)

Fonetyka ifonologia - gramatyka opisowa la

Ogólne zagadnienia

1. Podstawowe pojęcia. Fonetyka a fonologia. Głoska i fonem. Podwójna artykulacja

2. Narządy mowy i ich rola, mechanizm wytwarzania dźwięków

3. Klasyfikacja głosek i miejsce artykulacji

4. Samogłoski i system wokaliczny j. francuskiego (także na tle polskiego)

5. Spółgłoski i system konsonantyczny j. francuskiego (także na tle j. polskiego)

6. Pół-samogłoski

7. Łączenia międzywyrazowe i spółgłoskowe.

8. Upodobnienie dźwięków

9. Prozodia: akcent, rytm zdania, intonacja, iloczas.

10. Sylaba

Bibliografia (przykładowa)

Podejście teoretyczne

BOURCIEZ Edouard, Prćcis historique de phonćtique francaise, Paris : Klincksieck, 1958.

CARTON Femand, Introduction a la phonetique du francais, Paris : Bordas, 1974.

-DERIVERY Monique, La phonetique du francais, Paris: Seuil, 1997.

DUCHET Jean-Louis, La Phonologie, Paris : PUF, 1994.

KRzEMIŃSKA Wanda, SYPNICKI Józef, Elements de grammaire francaise. Phonetique, Poznań: Wyd. UAM,

1993.

MALMBERG Bertil, Les Domaines de la phonetique, Paris : PUF, 1971.

MALMBERG Bertil, La phonćtique, Paris : PUF, 1994.

, ' OSTASZEWSKA Danuta, TAMBOR Jolanta, Podstawowe wiadomości z fonetyki i fonologii współczesnego języka

polskiego, Katowice: Wyd. Uniwersytetu Śląskiego, 1997.

OSTASZEWSKA Danuta, TAMBOR Jolanta, Fonetyka i fonologia współczesnego języka polskiego, Warszawa:

Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000.

SZPYRA-KOZŁOWSKA Jolanta, Wprowadzenie do współczesnej fonologii, Lublin: Wyd. Uniwersytetu Marii

Curie-Skłodowskiej, 2002. .

WALTER Henriette, La Phonologie du francais, Paris : PUF, 1977.

Podejście praktyczne:

Abry D., Chalaron M-L., Phonetique 350 exercices, Paris : Hachette, 1994

Charliac L., Motron A-C., Phonetique progressive du francais, Paris : Cle International, 1998

Encrevć Pierre, La liaison avec et sans enchainement. Phonologie tridimensionnelle

et usages du francais. Paris: Seuil,

1988.

Leon Monique, Exercices systematiques de prononciation francaise, Paris : Hachette, 1991

Leon Pierre, Phonetisme et prononciation du francais. Paris : Nathan, 1992 .

•••• Martins C., Mabilat J.-J., Sons et intonation, exercices de prononciation, Paris : Didier 2004

\ \.

Peyrollaz M., Bara de Tovar M.-L., Manuel de phonetique et de diction francaise, Paris : Larousse, 1954

~D ;,,,

Platkow Antoni, Wymowafrancuska, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1977.

Wioland Francois, Prononcer les mots du francais : des sons et des rythmes, Paris : Hachette, 1991.

Relacja fonetyki i fonologii:

Fonetyka- bada fizyczną substancję DZWIĘKOwĄjęzyka oraz fizjologię narządów mowy.

- fonetyka artykulacyjna - bada mechanizm wytwarzania dźwięków mowy (ustawienie narządów

mowy) i opisuje ich cechy artykulacyjne;

- fonetyka audytywna (perceptywna) - bada proces odbierania dźwięków mowy przez narząd słuchu i

mózg, opisuje ich cechy audytywne (zwłaszcza właściwości fal głosowych);

- fonetyka akustyczna - bada fizyczne właściwości fali głosowej i opisuje jej cechy akustyczne

(periodyczność, częstotliwość drgań, intensywność);

- psychofonetyka - bada procesy psychiczne towarzyszące procesowi wytwarzania i odbierania

dźwięków mowy.

Z fonetyką związane są też dziedziny zajmujące się wymową języka (logopedia, ortoepia) oraz różne

badania eksperymentalne, np. w informatyce i robotyce.

I. (2.10.2008)

Fonetyka ifonologia - gramatyka opisowa la

Fonologia (fonematyka, fonemika) - bada semiotyczną funkcję dźwięków mowy w systemie języka i

w procesie porozumiewania się - cechy dźwięków mogą mieć wpływ na zmianę znaczenia lub nie.

~ Najważniejszą funkcją dźwięków mowy jest funkcja DYSTYNKTYWNA- pozwalająca odróżnić

jedną cząstkę znaczeniową od drugiej.

~ To, która cecha jest dystynktywna, a która nie, w każdym języku rozkłada się inaczej. Np. w j.

francuskim cechy wszystkich typów R nie są dystynktywne i nie pociągają za sobą różnicy

znaczeniowej, ale za to taką różnicę pociąga choćby jedna cecha dwóch typów O lub E (a w j. polskim

nie). A z kolei w j. japońskim nie są dystynktywne cechy R i L, a dla Polaków i Francuzów są.

Dystynktywną funkcję mogą mieć też cechy prozodyczne: akcent, iloczas, ton ...

~ Opozycja fonologiczna - zachodzi gdy różnica fonetyczna ma funkcję dystynktywną. Nie

zachodzi, jeśli różnice fonetyczne nie są dystynktywne (czyli są fonologicznie tożsame).

GŁÓWNEPOJĘCIAFONETYKI:

Głoska - dźwięk mowy, będący fizyczną realizacją fonemu. Głoski dzielą się na samogłoski, spółgłoski i

pół-samogłoski (w j. francuskim).

Zgłoska = sylaba (zawiera przynajmniej jedną samogłoskę):

- s. otwarta - kończąca się samogłoską;

- s. zamknięta - kończąca się spółgłoską.

GŁÓWNEPOJĘCIAFONOLOGII:

Fonem - naj mniejsza cząstka języka posiadająca funkcję dystynktywną. Jest wiązką cech dystynktywnych,

które sprawiają, że gdy występuje opozycja choćby jednej cechy, mamy do czynienia z innym fonemem.

Allofon - wariant fonemu uzależniony od otoczenia fonetycznego (~ może zachodzić różnica w cechach

dźwięku, ale wartość fonemu, od której uzależnione jest znaczenie zostaje taka sama!)

- a. kombinatoryczny (pozycyjny)

- a. fakultatywny

Aby sprawdzić, czy dane cechy dźwięków są do siebie w opozycji (wprowadzają różnicę znaczenia,

dystynktywność), stosuje się metodę substytucji":" podstawianie jednych głosek przez inne.

Archifonem - głoska posiadająca cechy charakterystyczne dla dwóch fonemów lub alofonów jednego

fonemu, występująca w pozycji neutralizacji opozycji fonologicznych, tzn. w pewnej pozycji jakaś cecha

I c

Każdy element w ciągu mówionym występuje w "towarzystwie" innych, lub też nigdy nie występuje w

danej pozycji (są pewne ograniczenia). Zbiór kontekstów (otoczeń), w jakich dany element może wystąpić

nazywa się dystrybucją, która może być: a) identyczna (otoczenia takie same); b) komplementarna (czyli

uzupełniająca - występowanie allofonów w kontekstach wzajemnie się wykluczających, tzn. dane warianty

nigdy nie występują w takich samych otoczeniach; wówczas także mamy do czynienia z allofonami

kombinatorycznymi); c) krzyżująca się (współwystępowanie allofonów w pewnym zakresie); d)

inkluzywna (szersze występowanie jednych allofonów, zawierające w sobie dystrybucję innych).

l ':).f ~ r"""\.Q... "iCl. '(!~c l'( c>

Ograniczeniami występowania dźwięków zajmuje się fonotaktyka. VI~·

~ 1.,. ~

ZAPIS:

Transkrypcja fonetyczna - zapis głosek dokładnymi symbolami fonetycznymi ustalonymi przez IPA -

International Phonetic Association I API - Association Phonetique Intemationale (zapis w [])

Transkrypcja fonologiczna - zapis fonemów tylko z punktu widzenia fonologicznie istotnych

(relewantnych) jego cech (zapis w II)

Podwójna artykulacja - podział znaków języka na najmniejsze jednostki mające znaczenie (morfemy czyli

monemy wg Andre Martineta) i naj mniejsze jednostki, które nie mają znaczenia, ale mogą je zmienić

(fonemy).

dystynktywna dwóch fonemów ulega zatarciu, może wówczas nawet wystąpić dźwięk pośredni. d'-J c, -5 f tj

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: