199612_samotne_matki_a_opieka_s.pdf

Samotne matki

a opieka spo¸eczna

Po raz pierwszy od czasw wielkiego kryzysu

tak wiele amerykaÄskich rodzin znalaz¸o si« na bruku

Ellen L. Bassuk, Angela Browne i John C. Buckner

(Fundacja Lepszych Domw),

organizacja charytatywna z

siedzib w Massachusetts, rozpocz«¸a

badania nad 216 kobietami prowadz-

cymi niskobudýetowe gospodarstwa do-

mowe oraz nad 220 bezdomnymi mat-

kami opiekujcymi si« 627 dzieci. Wszy-

stkie one mieszka¸y w Worcester w Mas-

sachusetts, gdzie samodzielnie wycho-

wywa¸y dzieci, i wi«kszoæ otrzymywa-

¸a pomoc finansow. Mimo to przewa-

ýajca cz«æ tych rodzin ýy¸a poniýej fe-

deralnej granicy ubstwa (na rok 1995

zosta¸a ona ustalona na poziomie 12 156

dolarw dochodu rocznego w rodzinie

trzyosobowej). Chcieliæmy zrozumie, co

pozbawi¸o te rodziny dachu nad g¸ow,

jak wyglda ich ýycie oraz jak rol« w ich

walce o przetrwanie odegra¸a opieka spo-

¸eczna, a w tym przypadku fundusz

AFDC (Aid to Families with Dependent

Children Ð pomoc dla rodzin z dziemi

na utrzymaniu).

Okaza¸o si«, ýe kobiety o niskich przy-

chodach cz«sto napotyka¸y na swej dro-

dze do samodzielnoæci bariery nie do

pokonania. Wbrew popularnym stereo-

typom te, ktre otrzymywa¸y pomoc

spo¸eczn, w wi«kszoæci nie by¸y ani na-

stoletnimi matkami, ani crkami matek

na zasi¸ku Ð nie korzysta¸y teý z opieki

spo¸ecznej stale, ale raczej okazjonalnie,

w trudnych dla nich chwilach. Pomimo

niedostatecznego wykszta¸cenia i ko-

niecznoæci opieki nad dziemi (ktrych

ærednia wieku wynosi¸a 5 i p¸ roku)

oko¸o 70% z nich okresowo pracowa¸o.

Ponadto nasze badania ujawni¸y, ýe na-

wet zatrudnienie na pe¸nym etacie za

minimaln zap¸at« nie pozwala samot-

nym matkom na wydwigni«cie si«

z n«dzy. Wiele z nich, cho mia¸o dach

nad g¸ow, ýy¸o w cig¸ym stresie, ýe

zaraz go utraci.

Odkryliæmy takýe, ýe istnieje jedynie

ma¸o znaczca rýnica pomi«dzy pozio-

mem ýycia bezdomnych matek a tych,

ktre mia¸y schronienie. Te ostatnie

mieszka¸y zazwyczaj w zdewastowa-

nych lokalach, ktre w dodatku, aby

zmniejszy op¸aty czynszowe, dzieli¸y

z jedn lub dwoma rodzinami. W obu

tych grupach wi«kszoæ kobiet by¸a ofia-

rami przemocy, co odbija¸o si« na ich

emocjach i zdrowiu. Zmuszone do ci-

g¸ych ucieczek przed powtarzajcymi

si« aktami przemocy zosta¸y pozbawio-

ne wsparcia, jakie daje w spo¸eczeÄstwie

na przyk¸ad rodzina. Stwierdziliæmy, ýe

w ich przypadku pomoc z funduszu

AFDC jest rzeczywiæcie g¸wnym czyn-

nikiem pozwalajcym zachowa dom.

Zmiany w amerykaÄskim systemie

opieki spo¸ecznej, zatwierdzone przez

Kongres 1 sierpnia 1996 roku, zlikwido-

wa¸y m.in. fundusz AFDC. Oznacza to

wycofanie si«, po 60 latach, z gwarancji

rzdowej pomocy dla ubogich rodzicw

i ich dzieci. Zapomogi pieni«ýne s teraz

æciæle zwizane z prac i okreælony jest

okres ich udzielania. Ponadto nowe usta-

wodawstwo, obcinajc o 56 mld dolarw

wydatki na programy zwalczania ub-

stwa, ogranicza prawo do takich przy-

wilejw, jak kartki ýywnoæciowe czy teý

bezp¸atne leczenie w ramach systemu

ubezpieczeÄ spo¸ecznych (Medicaid). To,

co pozosta¸o, b«dzie teraz rozdzielane

przez w¸adze stanowe w tzw. grantach

ca¸oæciowych. Oceniamy, ýe ta reforma

pozbawi dachu nad g¸ow liczne z ba-

danych przez nas rodzin. W ca¸ym kra-

ju jest 12.8 mln osb korzystajcych z po-

mocy spo¸ecznej i wielu z nich, w tym

8 mln dzieci, grozi teraz utrata domu.

chcia¸ mie trzeciego syna zamiast Sally,

cz«sto bywa¸ w stosunku do niej agre-

sywny. Gdy Sally skoÄczy¸a 13 lat, ojciec

powtrnie si« oýeni¸. Macocha mia¸a

czwrk« w¸asnych dzieci i by¸a z¸a, ýe

dziewczynka musi z nimi zamieszka.

Zamyka¸a pasierbic« po szkole w pokoju

i za niepos¸uszeÄstwo bi¸a kablem elek-

trycznym lub drewnian pa¸k. Raz na-

wet, trzymajc g¸ow« Sally pod wod,

grozi¸a, ýe j utopi. W wieku 16 lat dziew-

czyna uciek¸a z domu i zamieszka¸a

Konkretny przypadek

Sally jest 26-letni bia¸ kobiet. Uro-

dzi¸a si« w stanie New Hampshire. Jej

matka odesz¸a od m«ýa, ktry j bi¸, zosta-

wiajc mu 5-letni Sally i jej dwch star-

szych braci. Rodzina przeprowadzi¸a si«

do babki. Ojciec by¸ alkoholikiem cigle

wyrzucanym z pracy, a poniewaý zawsze

64 å WIAT N AUKI GrudzieÄ 1996

W 1992 roku Better Homes Fund

z przyjaci¸mi w Massachusetts. Wtedy

teý zacz«¸a pi; pracujc dorywczo, skoÄ-

czy¸a jednak szko¸« æredni.

Nast«pnie Sally przenios¸a si« do Tek-

sasu i znalaz¸a sta¸ prac«. W wieku 21

lat zasz¸a w ciý« i zdecydowa¸a si« ze-

rwa z na¸ogiem. Po urodzeniu dziec-

ka korzysta¸a z okresowej opieki i roz-

pocz«¸a kuracj« w oærodku leczenia

uzaleýnieÄ. Jednak gdy wykryto u niej

sk¸onnoæ do zachowaÄ agresywnych,

pozbawiono j praw rodzicielskich.

Po zakoÄczeniu kuracji Sally przez

dwa lata pracowa¸a na pe¸nym etacie

w fabryce, zarabiajc 4 dolary za godzi-

n«. W wieku 24 lat ponownie zasz¸a w

ciý«. Ojciec dziecka, nie zwaýajc na jej

stan, bi¸ j po g¸owie i brzuchu, grozi¸,

ýe zabije. Po jednym z takich zajæ Sally

urodzi¸a 6-miesi«cznego wczeæniaka.

Dziecko przeýy¸o, lecz stwierdzono u

niego powaýne opnienie w rozwoju

oraz zaburzenia uwagi i zachowania. Sal-

ly przez krtki okres otrzymywa¸a zapo-

mog« z AFDC w Teksasie. Nie uda¸o jej

si« jednak znale taniej opiekunki do

dziecka, a zatem nie mog¸a podj pracy.

Zdecydowa¸a si« wi«c na powrt do

Massachusetts. Wprowadzi¸a si« do dwu-

pokojowego mieszkania, ktre dzieli¸a

z dwoma innymi kobietami i ich dzie-

mi, ale mog¸a tam zosta tylko miesic.

Sally nie mia¸a ýadnych dochodw, gdyý

wyp¸aty z opieki spo¸ecznej w Massachu-

setts nadchodzi¸y z p¸rocznym opnie-

niem. W tej sytuacji wystpi¸a o pobyt w

schronisku i tam j spotkaliæmy.

Pomimo wykrytego u Sally zespo¸u

pourazowych zaburzeÄ emocjonalnych

(PTSD Ð post-traumatic stress disorder)

uwaýamy j za kobiet« pracowit i pe¸-

n optymizmu. Poszukujc pracy w cza-

sie pobytu w schronisku, spotka¸a swe-

go obecnego m«ýa. Potrafi on utrzyma

rodzin«, cho z trudem wiý koniec

z koÄcem. Sally pracowa¸a krtko, lecz

z powodu wysokich kosztw opieki nad

dziemi zdecydowa¸a si« zosta w do-

mu z synem i pasierbic.

Przeýycia, ktre spowodowa¸y, ýe Sal-

ly i jej dziecko musieli zamieszka w

schronisku, cho dla nich bardzo szcze-

glne, odzwierciedlaj powszechn pra-

wid¸owoæ. Obowizki rodzicielskie na

og¸ przerastaj moýliwoæci osb samot-

nych o skromnych dochodach, zw¸asz-

cza tych z dziemi upoæledzonymi. Kaý-

de obciýenie moýe by dla nich de-

cydujce i wygna je na bruk. Sally wal-

czy¸a, by stan na nogi pomimo swoich

ci«ýkich przeýy w dzieciÄstwie. Chociaý

pracowa¸a i potrafi¸a pokona alkoholizm

oraz wyzwoli si« ze zwizku z agresyw-

nym i wykorzystujcym j m«ýczyzn,

to jednak koniecznoæ opieki nad dziec-

kiem i utrata zapomogi z AFDC zmusi¸a

j do szukania schronienia w przytu¸ku.

Tak jak w przypadku Sally towarzysz-

ca biedzie przemoc obecna jest w ýyciu

wielu badanych przez nas kobiet. Wsp¸-

wyst«powanie agresji i niedostatku

zmniejsza szanse ucieczki przed nimi.

Dla ubogich rodzin zapomoga jest

cz«sto czynnikiem decydujcym o po-

siadaniu dachu nad g¸ow. Stwierdzili-

æmy, ýe tym z nich, ktre nie otrzymy-

wa¸y pomocy, znacznie cz«æciej zagra-

ýa¸a utrata domu: wærd ubogich rodzin

nie obj«tych w ostatnim roku pomoc

AFDC by¸o 24% kobiet bezdomnych i

tylko 7% majcych dom. Kobiety te wal-

czy¸y, by wypracowa skromny dochd

uzupe¸niany dzi«ki rodzinie i przyjacio-

¸om, ærednio 7637 dolarw rocznie. (We-

d¸ug danych Departamentu Pomocy

MATKA I DZIECKO przy Forbell Street w

Brooklynie w Nowym Jorku. Aý 88% bez-

domnych rodzin w Stanach Zjednoczonych

stanowi samotne matki i ich dzieci.

Adaptacyjnej stanu Massachusetts

czynsz i podstawowe op¸aty w domach

nie dotowanych wynosz 7081 dolarw

rocznie.)

Nieco lepiej mia¸y si« kobiety, ktre

otrzymywa¸y pomoc z AFDC. Fundusz

ten powsta¸ w 1935 roku jako wsplny

program rzdu i w¸adz stanowych; kaý-

dy stan okreæla¸ wysokoæ ewentualnej

pomocy na swoim w¸asnym poziomie,

lecz osoby, ktre spe¸nia¸y okreælone wa-

runki, mia¸y zapewnione takie wsparcie.

W 1995 roku ærednia roczna zapomoga

dla trzyosobowej rodziny w Massachu-

setts wynosi¸a 6984 dolary (czyli 582 do-

lary miesi«cznie); w skali kraju kwota ta

wynosi¸a 4464 dolary. Badane przez nas

kobiety, ktre dostawa¸y pienidze z

AFDC, otrzymywa¸y teý zasi¸ki z innych

rde¸; dopiero te po¸czone dochody

pozwala¸y im na utrzymanie domu.

W trakcie badaÄ stwierdziliæmy, ýe

wi«kszoæ ubogich matek by¸a krcej

lub d¸uýej obj«ta funduszem AFDC, co

trzecia zaæ korzysta¸a z funduszu wi«cej

niý raz. Chociaý sam proces odchodze-

nia i powrotu na zasi¸ek nie jest do koÄ-

ca zrozumia¸y, zebrane materia¸y wska-

zuj, ýe w badanych przypadkach za-

leýa¸o to od zmian zwizanych z prac

oraz partnerem. åredni okres korzysta-

nia z zasi¸ku AFDC waha¸ si« od 2 lat

dla kobiet bezdomnych do 3.5 roku dla

tych, ktre mia¸y gdzie mieszka. Mniej

wi«cej jedna trzecia osb obj«tych ba-

daniami otrzymywa¸a wsparcie z AFDC

¸cznie przez 5 lat lub d¸uýej.

Prawie nigdy AFDC nie by¸o jedy-

nym rd¸em dochodu: oko¸o 30% ko-

biet pracowa¸o, inne uzyskiwa¸y dodat-

kowe ærodki (bezpoærednio lub po-

ærednio) dzi«ki dotacjom mieszkanio-

wym, kartkom ýywnoæciowym, progra-

mowi WIC (program doýywiania ko-

biet w ciýy i noworodkw) oraz dzi«ki

pomocy dla dzieci.

W ca¸ych Stanach Zjednoczonych tyl-

ko 57% ubogich matek ma sdownie

przyznane zapomogi na dziecko. W

1989 roku kwota ta ærednio wynosi¸a je-

dynie 1889 dolarw, ale nie wi«cej niý

po¸owa z tych kobiet otrzymywa¸a pe¸-

n sum«. T¸ok w sdach oraz odmien-

ne w kaýdym ze stanw ustawodaw-

stwo i procedury prawne czyni owe

zapomogi trudnymi do uzyskania.

Reforma systemu opieki spo¸ecznej

obniýa co najmniej o 25% pomoc dla ma-

tek, ktre nie ujawniaj danych ojca. Z

naszych badaÄ wynika, ýe mimo to wie-

le z nich nadal nie zdobywa si« na wska-

zanie ojca Ð po prostu ze strachu przed

odwetem; wskanik przemocy stosowa-

nej przez m«ýczyzn wobec swych part-

nerek i dzieci jest bardzo wysoki.

osigni«ciem pe¸noletnoæci, a 63% m-

wi¸o o atakach ze strony swoich partne-

rw Ð tu takýe uýyliæmy ¸agodnych

wskanikw, ktre co prawda obejmu-

j bicie, kopanie, przypalanie, duszenie

i atakowanie bd groýenie noýem lub

broni paln, ale wykluczaj popycha-

nie i mniej niý szeæ uderzeÄ. Co czwar-

ta kobieta przyzna¸a, ýe by¸a obiektem

atakw fizycznych i seksualnych ze stro-

ny osb trzecich.

W rezultacie wiele z badanych przez

nas matek ýy¸o w cig¸ym poczuciu za-

groýenia. Ubogie, zarwno z grupy bez-

domnych, jak i posiadajcych dach nad

g¸ow, rwnie cz«sto przyznawa¸y si« do

zaburzeÄ emocjonalnych przynajmniej

jednego rodzaju. Odsetek ten wynosi¸

71.7% w pierwszej grupie i 69.3% w dru-

giej (w ca¸ej populacji jedynie 47% kobiet

uskarýa si« na tego typu zaburzenia

w swoim ýyciu). W rozpatrywanej gru-

pie kobiet urazy fizyczne oraz chronicz-

na lub przejæciowa posta PTSD wyst«-

powa¸a niezwykle cz«sto. Zauwaýyliæmy

jednak, ýe bezdomne matki obj«te naszy-

mi badaniami, w przeciwieÄstwie do in-

nych bezdomnych, ale i bezdzietnych

osb, zapada¸y na ci«ýkie schorzenia psy-

chiczne (np. na schizofreni« i fobie) znacz-

nie rzadziej i proporcjonalnie do wyst«po-

wania tych chorb w ca¸ej populacji.

Niewiarygodne ýyciorysy

Oprcz braku sta¸ego miejsca za-

mieszkania i trudnoæci finansowych ba-

dane przez nas matki, jak stwierdziliæ-

my, doæwiadczy¸y w przesz¸oæci ci«ýkich

przeýy. Wstrzsajce, ýe 91.6% bezdom-

nych i 81.8% posiadajcych mieszkania

kobiet przyzna¸o, iý by¸y fizycznie lub

seksualnie molestowane. Nawet stosujc

umiarkowane kryterium, ktre nie

uwzgl«dnia przemocy niewielkiego

stopnia, takiej jak poszturchiwania, po-

pychanie czy teý wymierzanie policz-

kw, prawie 2 / 3 w obu badanych gru-

pach by¸o w dzieciÄstwie obiektem

agresji ze strony rodzicw lub opieku-

nw. Ponad 40% w tych dwch grupach

by¸o seksualnie molestowanych przed

a DEFICYT W BUDûECIE TRZYOSOBOWEJ RODZINY

KORZYSTAJCEJ Z POMOCY AFDC

1600

1400

1200

1000

800

600

400

200

INNE

TRANSPORT

ODZIEû

RîûNE CZYNNIKI decyduj o tym, czy ro-

dzina niepe¸na b«dzie mia¸a dach nad g¸ow.

Nawet dzi«ki pomocy AFDC i rýnym przy-

wilejom rodzina moýe nie zwiza koÄca

z koÄcem (a) . Brak wykszta¸cenia sprawia, ýe

dochody z pracy na pe¸nym etacie nie pozwa-

laj wydoby si« z ubstwa (b) . Jedna czwar-

ta dochodw jest przeznaczana na opiek« nad

dzieckiem (c) . Co najgorsze, przemoc (d) czy-

ni matki emocjonalnie i fizycznie okaleczo-

nymi, ograniczajc ich zdolnoæ do pracy.

ûYWNOå

CZYNSZ

POSIüKI SZKOLNE

ULGI W OPüATACH

ZA GAZ I ENERGI¢

KARTKI

ûYWNOåCIOWE

DOCHîD

WYDATKI

RîDüO: Mass. Human Services Coalition, 1993.

Opieka zdrowotna i medyczna w wysokoæci 419 dolarw miesi«cznie kaýda.

66 å WIAT N AUKI GrudzieÄ 1996

AFDC

CODZIENNE ûYCIE ubogiej rodziny to

m.in. wiele godzin sp«dzanych w kolejkach,

takich jak ta w Nowym Jorku po kartki na

lunch (z lewej) . Ubieganie si« o przyznanie

pomocy trwa tygodnie lub miesice; ten

oærodek pomocy (poærodku) teý znajduje si«

w Nowym Jorku. W domu rwnieý moýna

sp«dzi czas bezuýytecznie. Dziecko przy-

glda si« bawicym si« rwieænikom na nie

zagospodarowanym placu przed domami

komunalnymi w Chicago (z prawej) .

æciej, niý wynosi ærednia krajowa. Ponie-

waý ich stosunki z partnerami zosta¸y

naznaczone wczeæniej przeýytymi i cza-

sami bardzo g¸«bokimi zawodami emo-

cjonalnymi, charakterystyczne w ýyciu

tych kobiet by¸y trudnoæci w zachowa-

niu dystansu i ustaleniu granic zaýy¸oæci,

a takýe poczucie wyobcowania i brak

zaufania. Niewiele z nich zbudowa¸o

zwizki, w ktrych mog¸yby liczy na

oparcie. Koniecznoæ samodzielnego

sprawowania opieki nad dzieckiem, roz-

pad rodziny i utrzymujcy si« strach

przed agresj w najbliýszym otoczeniu

powodowa¸y, ýe wiele kobiet izolowa-

¸o si« od reszty spo¸eczeÄstwa.

Z medycznego punktu widzenia ich

samopoczucie pozostawia¸o wiele do ýy-

czenia. Chociaý badane kobiety nie prze-

kroczy¸y na og¸ trzydziestki, to niepro-

porcjonalnie cz«æciej niý w ca¸ej populacji

wyst«powa¸y u nich przewlek¸e choro-

by, takie jak astma (22.8% w stosunku

do 5.4% w oglnokrajowej prbie kobiet

poniýej 45 roku ýycia), anemia (17.5%

w stosunku do 2.4%), chroniczny bron-

chit (7.8% w stosunku do 5.8%) i wrzody

(5.7% w stosunku do 1.4%).

Naleýy jednak podkreæli, ýe cho

wiele matek z grupy obj«tej naszymi ba-

daniami cierpia¸o na PTSD, depresje lub

teý z powodu urazw fizycznych, to

schorzenia te by¸y rwnie cz«ste w gru-

pach kobiet bezdomnych i posiada-

jcych dom. Pomimo wczeæniejszego

przypuszczenia, ýe przemoc i jej skutki

s æciæle zwizane z bezdomnoæci, ana-

liza wielowariantowa uwzgl«dniajca

status mieszkaniowy nie potwierdzi¸a

takiej korelacji. Czynniki ekonomiczne

by¸y najbardziej znaczce w przewidy-

waniu utraty domu.

oko¸o 15% obywateli ýyje poniýej gra-

nicy ubstwa. W cigu ostatnich 10 lat

z powodu zastoju w gospodarce ame-

rykaÄskiej i przesuni«cia miejsc pracy

z sektora produkcji do us¸ugowego re-

alne zarobki spad¸y. Drastycznie zmie-

ni¸a si« teý struktura dochodw spo¸e-

czeÄstwa: w 1993 roku 20% najlepiej

sytuowanych gospodarstw domowych

uzyska¸o 48.9% ¸cznego dochodu spo-

¸eczeÄstwa w porwnaniu z 3.6% do-

chodu, ktre podzieli¸o mi«dzy siebie

najbiedniejsze 20% gospodarstw. W la-

tach 1991Ð1992 kolejne 1.2 mln Amery-

kanw do¸czy¸o do grupy najniýej upo-

saýonych i teraz w sumie 36.9 mln osb

ýyje poniýej federalnej granicy ubstwa.

Jednoczeænie wydatki mieszkaniowe

poch¸aniaj wi«cej ærodkw niý kiedy-

kolwiek wczeæniej. Wed¸ug danych Joint

Center for Housing Studies (Centrum

ds. Polityki Mieszkaniowej) w latach

1970Ð1994 æredni dochd w gospodar-

stwach domowych wynajmujcych

mieszkania spad¸ o 16% (do 15 814 do-

larw), podczas gdy czynsze wzros¸y

o wi«cej niý 11% Ð do 403 dolarw mie-

si«cznie. Dziæ 83% najemcw, ktrzy ýy-

j poniýej poziomu ubstwa, wydaje na

czynsz wi«cej niý 30% swoich docho-

dw, tj. cz«æ uznan za odpowiedni

na ten cel w standardach federalnego

programu mieszkaniowego.

Efektem wzrostu czynszw i zmian

w gospodarce jest gwa¸townie rosnca

liczba osb bezdomnych. W po¸owie lat

osiemdziesitych zdawa¸o si«, ýe wy-

starczy zapewni niedrogie mieszkania,

a problem bezdomnoæci zniknie. Nie-

stety, dziæ jest on powszechniejszy niý

w przesz¸oæci. Na podstawie przepro-

wadzonego w 1990 roku sondaýu tele-

fonicznego Bruce G. Link z Columbia

University oceni¸, ýe 13.5 mln (czyli 7.4%

doros¸ych Amerykanw) by¸o przez pe-

wien okres bez domu. Jednak federal-

ne programy resocjalizacji osb bezdom-

nych i budowy mieszkaÄ dla ubogich

i ærednio zamoýnych zosta¸y w¸aæciwie

zawieszone juý na pocztku lat osiem-

Przyczyn PTSD jest d¸ugofalowe na-

rastanie powik¸aÄ po doznanych we

wczesnym okresie ýycia urazach czy teý

molestowaniu seksualnym i fizycznym.

Podstawowe objawy to m.in. poczucie

zagroýenia i bezsilnoæ. Osoba cierpica

na PTSD bywa nadpobudliwa, nadwraý-

liwa, moýe mie zaburzenia snu, gwa¸-

towne reakcje wstrzsowe z nag¸ym

przypomnieniem pierwotnego urazu.

Okresy pobudzenia przeplataj si« z

emocjonaln oboj«tnoæci. Z omawia-

nym schorzeniem cz«sto si« wiý ci«ý-

kie depresje, urazy fizyczne i prby sa-

mobjcze. Rzeczywiæcie, 31.2% bez-

domnych matek i 25.6% tych, ktre ma-

j gdzie mieszka, przyzna¸o si« ærednio

do dwch prb samobjczych, podejmo-

wanych zwykle w wieku kilkunastu lat.

ücznie wszystkie kobiety obj«te ba-

daniem zapada¸y na PTSD trzy razy cz«-

Tendencje w skali krajowej

Los tych matek i ich rodzin jest ostrze-

ýeniem, a ich ýyciorysy wydaj si« ty-

powe nie tylko dla Worcester. W wi«k-

szoæci miast o porwnywalnej liczbie

mieszkaÄcw, mi«dzy 100 tys. a 250 tys.,

b åREDNIE DOCHODY W ZESTAWIENIU

Z WYKSZTAüCENIEM, 1993

c WYDATKI NA OPIEK¢ NAD DZIECKIEM

W üCZNYM DOCHODZIE, 1993

d WSKANIK PRZEMOCY W STOSUNKU DO NAJUBOûSZYCH

MATEK (WORCESTER, MASSACHUSETTS)

WYûSZE LUB

NIEPEüNE WYSZE

2339

PRZEMOC FIZYCZNA

W DZIECIÁSTWIE

BEZDOMNE

POZOSTAüE

MOLESTOWANIE SEKSUALNE

W DZIECIÁSTWIE

SZKOüA

POMATURALNA

åREDNIE

1303

PRZEMOC ZE STRONY

PARTNERîW

1080

PRZEMOC FIZYCZNA I SEKSUALNA

ZE STRONY OSîB TRZECICH

NIEPEüNE åREDNIE

LUB PODSTAWOWE

508

PRZEMOC FIZYCZNA I SEKSUALNA

W CAüYM ûYCIU

25Ð34

MIESI¢CZNY DOCHîD RODZINY

W SETKACH DOLARîW

15Ð24

35Ð48

50+

500

1000

1500

2000

2500

100

DOLARY MIESI¢CZNIE

PROCENTY

RîDüO: Boston Globe, 1996.

RîDüO: Committee on Ways and Means, 1994.

RîDüO: Better Homes Fund, 1996.

å WIAT N AUKI GrudzieÄ 1996 67

<15

W federalnym projekcie ustawy zna-

laz¸y si« drakoÄskie przepisy ogranicza-

jce moýliwoæci ubiegania si« o wsparcie.

Zezwalaj one najwyýej na dwuletnie

szkolenie lub praktyk«, ktra umoýli-

wi¸aby znalezienie pracy zapewniajcej

rodzinie pe¸ne utrzymanie, a zarazem

zabraniaj korzystania z zasi¸ku d¸uýej

niý ¸cznie 5 lat. Jednoczeænie pomini«-

to problem utworzenia odpowiedniej

bazy zatrudnienia. Ten obowizek prze-

rzucono na w¸adze stanowe, ktre maj

za zadanie powi«kszy czterokrotnie

liczb« miejsc pracy dla osb niewykwa-

lifikowanych i o niskich kwalifikacjach.

PRZEMOC towarzyszy w dzieciÄstwie i doros¸ym ýyciu wi«kszoæci ubogich kobiet, stano-

wic jednoczeænie ogromn przeszkod« na drodze do samodzielnoæci.

Fa¸szywe opinie

dziesitych. Wiele miast dysponuje ma-

¸ liczb wolnych mieszkaÄ komunal-

nych; na przydzia¸ czeka si« latami.

Zmianie uleg¸ takýe przekrj ærodowi-

skowy bezdomnych. Oko¸o 36.5% bez-

domnych w USA to rodziny z dziemi

na utrzymaniu, co oznacza wzrost o 10%

od 1985 roku. Od czasw wielkiego kry-

zysu nie by¸o tak znacznej liczby rodzin

bez dachu nad g¸ow. Ocenia si«, ýe 88%

tych rodzin to samotne matki z dziemi

[patrz: Ellen L. Bassuk, ãBezdomne ro-

dzinyÓ; åwiat Nauki , luty 1992].

Wed¸ug ustaleÄ U.S. Conference of

Mayors (AmerykaÄskiego Zjazdu Bur-

mistrzw) wciý rosncej liczbie rodzin

o niskich dochodach grozi utrata domu.

W 1993 roku prawie 40% rodzin, nad

ktrymi opiek« sprawowa¸a kobieta, ýy-

¸o poniýej federalnej granicy ubstwa Ð

wærd mniejszoæci murzyÄskiej i laty-

noskiej odsetek ten wynosi¸ odpowied-

nio 50.2% i 49.3%. Aý 23% dzieci w Sta-

nach Zjednoczonych ýyje w biedzie. Nie

ma innego wysoko uprzemys¸owione-

go spo¸eczeÄstwa, gdzie odsetek ten by¸-

by cho zbliýony. Jako jedyne ýywiciel-

ki i opiekunki rodzin kobiety musz

dzieli czas mi«dzy wychowanie dzie-

ci, zaj«cia domowe i prac«. Pomimo

trudnoæci w podo¸aniu tak rozlicznym

obowizkom aý 39.9% ubogich samot-

nych matek i 48.3% ubogich matek za-

m«ýnych pracuje.

Rýnice w dochodach m«ýczyzn i ko-

biet zmala¸y, ale te ostatnie nadal op¸a-

cane s gorzej. Przeci«tny m«ýczyzna,

ktry nie ukoÄczy¸ szko¸y æredniej, za-

rabia o 58% wi«cej niý kobieta z podob-

nym wykszta¸ceniem. Samotne matki,

szczeglnie te niewykszta¸cone lub po-

chodzce z mniejszoæci kolorowych, w¸a-

æciwie maj szans« jedynie na prac« za

minimalne stawki lub niepe¸noetatow,

bez nadziei na jakikolwiek awans zawo-

dowy. Co czwarta pracujca kobieta jest

zatrudniona tylko na cz«æ etatu; dla 44%

z nich posady w pe¸nym wymiarze go-

dzin w ogle nie s dost«pne.

Koniecznoæ opieki nad ma¸ym dziec-

kiem utrudnia samotnym matkom zna-

lezienie sta¸ej pracy. W naszych bada-

niach 59% kobiet uzna¸o brak taniej

opieki nad dzieckiem za przeszkod«

w podj«ciu pracy. Jak podaje General

Accounting Office (G¸wne Biuro Roz-

rachunkowe, odpowiednik naszego

G¸wnego Urz«du Statystycznego),

prawdopodobieÄstwo zatrudnienia si«

samotnej matki wzros¸oby o 158%, gdy-

by zapewni odpowiedni opiek« jej

dziecku. Pomimo przyznania w 1992 ro-

ku 2.2 mld dolarw na tego typu pro-

gramy potrzeby znacznie przerastaj

moýliwoæci. Co wi«cej, wiele progra-

mw nie bierze pod uwag« warunkw

pracy i odgrnie narzuca limity czaso-

we. Niedawno przeprowadzone w ca-

¸ym kraju badania podnios¸y problem

jakoæci zapewnianej opieki Ð nieprze-

strzeganie zasad bezpieczeÄstwa, pra-

wid¸owego rozwoju i zdrowia dziecka.

Nowe regulacje legislacyjne koÄcz

60-letni okres istnienia federalnych gwa-

rancji pomocy finansowej dla rodzin

i dzieci ýyjcych poniýej poziomu ub-

stwa. Dysponowanie funduszami Ð

wspomnianymi grantami ca¸oæciowymi

Ð b«dzie teraz w gestii w¸adz stanowych

decydujcych, komu i ile pieni«dzy si«

naleýy. Z naszych badaÄ wynika, ýe no-

wa ustawa tragicznie wp¸ynie na losy

milionw ýyjcych w n«dzy dzieci, sa-

motnych matek oraz wielu ubogich ro-

dzin. Nie ma wtpliwoæci, ýe wiele sta-

nw narzuci nawet bardziej rygo-

rystyczne obostrzenia niý te, jakie wpro-

wadza nowa ustawa. Co wi«cej, jest bar-

dzo prawdopodobne, ýe duýa liczba sta-

nw b«dzie si« stara¸a utrzyma æwiad-

czenia na jak najniýszym poziomie, aby

zniech«ci potencjalnych odbiorcw za-

pomogi do przemieszczania si« mi«dzy

stanami.

Jest to zaiste trudne zadanie, zw¸asz-

cza w rejonach zuboýa¸ych lub dotkni«-

tych bezrobociem. Pomimo zwi«kszo-

nych funduszy na opiek« nad dziemi

zapotrzebowanie na ni szybko przero-

ænie moýliwoæci, g¸wnie z powodu no-

wych wymagaÄ dotyczcych podj«cia

pracy. Ponadto zgodnie z danymi Ko-

misji Budýetowej Kongresu w¸adze sta-

nowe b«d musia¸y stawi czo¸o ci«ciom

w dotacjach na ten cel w kolejnych, po

roku 1998, latach podatkowych.

Jeszcze bardziej niepokoi nieprzejed-

nana postawa ustawodawcw, oparta na

czterech za¸oýeniach, ktre nie znajduj

potwierdzenia w badaniach naukowych.

Pierwszym z nich jest przekonanie, ýe

opieka spo¸eczna przed¸uýa okres niesa-

modzielnoæci zamiast s¸uýy jako tym-

czasowe wsparcie w trudnych momen-

tach ýycia. Nasze dane pokrywaj si« z

wynikami innych badaÄ, ktre stwier-

dzaj, ýe wi«kszoæ biednych i bezdom-

nych kobiet korzysta z krtkotrwa¸ej po-

mocy spo¸ecznej. Ponadto 2 / 3 matek bio-

rcych udzia¸ w naszym badaniu nie wy-

ros¸o w rodzinach pozostajcych na za-

si¸ku, co obala stereotyp dotyczcy prze-

kazywania z pokolenia na pokolenie

uzaleýnienia od wsparcia rzdowego.

Drugi b¸d Ð to twierdzenie, ýe opie-

ka spo¸eczna naraýa na szwank etyk«

pracy. Wiele matek o niskich dochodach

uzupe¸nia¸o zapomogi z AFDC, przy-

jmujc stanowiska niepop¸atne i pozba-

wione jakichkolwiek przywilejw. Z po-

wodu ograniczonych szans na zatrud-

nienie spora ich liczba by¸a zmuszona

do pracy w niepe¸nym wymiarze go-

dzin. Kobiety, ktre najd¸uýej utrzymy-

wa¸y prac«, by¸y co najmniej dobrze wy-

kszta¸cone, mia¸y dost«p do niedrogiej

opieki nad dzieckiem i mog¸y polega

na bliskich posiadajcych pewne zaso-

by finansowe.

Trzecim wyssanym z palca argumen-

tem jest pogld, ýe to z powodu nastolet-

nich matek i rodzin niepe¸nych roænie

68 å WIAT N AUKI GrudzieÄ 1996

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: