BIOMEDYCZNE PODSTAWY ROZWOJU I ŻYCIA SPOŁECZNEGO
Literatura:
1. A. Jopkiewicz E Suliga „Biologiczne podstawy rozwoju i wychowania”;
2. I. Mięsowicz „Auksologia. Rozwój biologiczny człowieka i metody jego oceny od narodzin do dorosłości”;
3. A. Malinowski „Wstęp do antropologii i ekologii człowieka”;
4. A. Malinowski „Auksologia Rozwój osobniczy człowieka w ujęciu biomedycznym”;
5. N. Wolański „Rozwój biologiczny człowieka”;
Rozwój utajony – biochemia
Rozwój jawny – widoczny (rośnie)
Auksologia – rozwój człowieka. Nauka o uwarunkowaniach rozwoju osobniczego.
Łańcuch kolejnych ogniw procesów o kierunku czynnikami biologicznymi i środowiskowymi nie ma możliwości omijania ogniw. Rozwój fizyczny definicja wiąże się z aparatem ruchu.
Aspekty rozwoju istotne procesy w sposób ilościowy rozpatrujemy aspekty:
· Jakościowe ( wzrastanie, dojrzewanie, różnicowanie, postęp);
· Energetyczno – informacyjne (energetyka, informatyka, metabolika, dystrybucja);
· Ilościowe ( kinetyka, dynamika, rytm rozwoju, rozmach);
- kinetyka – stan rozwoju (poziom rozwoju fizycznego);
- dynamika – tempo rozwoju ( masa, wysokość na przestrzeni czasu. Ważniejsze niż kinetyka)
- rytm – rytmiczność rozwoju okresowo występujące zmiany tępa (rośnięcie dziecka);
Rozmach – wielkość przyrostu tej cechy w określonej jednostce czasu np. masy, wysokość.
Rozwój normalny – rozumiemy rozwój charakterystyczny większości dzieci żyjących w podobnych warunkach, zdrowych, urodzonych przez zdrowych rodziców.
Wiek rozwojowy – miara biologicznej dojrzałości organizmu wskazuje na stopień zaawansowania rozwoju różnych układów, narządów.
Czynniki rozwoju:
· determinanty genetyczne ( genetyka);
· stymulatory rozwoju ( okres prenatalny);
· środowiskowe ( egogenne) modyfikatory rozwoju;
· styl życia ( tryb życia, ruch, sen).
DZIECKO ( 46 chromosomów po połowie(23) od każdego z rodziców)
Wpływ metaboliczny matki.
Genetyczne sterowanie rozwojem. Dzieci dziedziczą geny nie cechy.
Zależność gen – cecha wynika ze współzależności czynników wpływających na rozwój.
Genotyp – zestaw genów osobnika u człowieka.
Składa sią z genów ulokowanych 22 parach chromosomów płciowych, które zawiera każda komórka somatyczna
Fenotyp – cechy osobnika będące wynikiem rozwoju osobniczego uwarunkowane czynnikami genetycznymi, ekologicznymi i trybem życia.
Interakcja genotyp środowiska polega na tym, że budulec do tworzenia struktur zakodowanych w materiale dziedzicznym oraz warunki jego formowania się.
Większość cech określana jest wieloma genami są to cechy poligeniczne takie dziedziczenie stanowi rodzaj transmisji genetycznej, w której wiele genów ma słaby kumulujący się wpływ na określoną cechę.
Cechy jakościowe są zdeterminowane genetycznie w sposób bezpośredni i niezmienny. Na cechy te nie mają wpływu czynniki para genetyczne i środowiskowe. Niektóre z nich są warunkowane działaniem jednego logos i dziedziczą się przeważnie w sposób prosty. Cechy te są zwane markerami genetycznymi – specyficzne białka czy inne związki chemiczne występują w komórkach lub płynach ustrojowych. Należą do nich między innymi układy grupowe krwi ABO,Rhi inne systemy erytrocytarne. Cechy te nie mają cech pośrednich między dwiema właściwościami, a granice między nimi są ostro wyrażone.
Bardzo wiele cech uważanych za jednostkowe ( jakościowe, elementarne) warunkowane jest licznymi alienami rozmieszczone
Adaptacja – dotyczy zmiany w filogenezie należy rozumieć jako genotypowe przystosowanie gatunku i konkretnych populacji do określonych nisz ekologicznych jest wynikiem mechanizmów genów w populacji.
Adiustacja – morfofunkcjonalne trwałe zmiany organizmu zmiany, które są jednak odwracalne.
Reakcja organizmu – zmiany obronne lub mobilizacja organizmu powodowana jednorazowym lub krótkotrwałym bodźcem.
Tolerancja organizmu – brak odpowiedzi na pewien bodziec
Ekosensytywność – wrażliwość, podatność na wpływy czynników środowiskowych.
Różna wrażliwość kobiet i mężczyzn na środowiskowe czynniki – mężczyźni bardziej wrażliwi na czynniki środowiskowe.
BIOMEDYCZNE PODSTAWY ROZWOJU I ŻYCIA SPOŁECZNEGO 2
1) Kinetyka i dynamika wzrastania.
2) Zmiany proporcji ciała z wiekiem.
3) Kryteria podziału ontogenezy.
Pierwszy rok życia to największy wzrost aż o 25 cm.
Później mniej i dopiero skok pokwitaniowy u dziewcząt w wieku 12 lat u chłopców 16. U dziewcząt skok pokwitaniowy masy ciała (pełnienie) około rok później (13 lat) , u chłopców nie występuje. Dziewczęta przestają rosnąć w wieku 16 lat, chłopcy rosną do 18 roku życia.
Długość ciała dziecka podwaja się w 4 roku życia, a w 11 roku życia potraja.
Masa ciała podwaja sią w 4 miesiącu życia, a potraja w pierwszym roku życia.
Tółw od niemowlęctwa do dorosłości wzrasta tylko trzykrotnie.
Po 40 roku życia następuje ubytek wysokości ciała około 0.5 cm między 40 a 50 rokiem życia, między 50 a 60 0,8 cm. Po 75 roku życia ubytek wynosi około 2-3 %
Okresy rozwoju:
- okres wzrastania ( rozwoju progresywnego);
- okres stabilizacji;
- okres starości.
Rozpiętość ramion dorosłego jest równa długości całego ciała.
3 okresy starości:
- przedstarość ( między 40 a 60 rokiem życia);
- starość (między 60 a 85 rokiem życia);
- sędziwość ( po 85 roku życia).
Procesy starzenia się hipokineza
Zwolnienie przemiany materii,
Procesów katabolicznych, upośledzenie
biosyntezy białek mięśni zmniejszenie
objętości płynów ustrojowych.
Zmniejszenie ogólnej wydolności fizycznej.
Zmniejszenie odporności ustroju
Spadek zdolności adaptacyjnej
Kierunki zmian:
- ogólne zwolnienie przemiany materii;
- systematyczne zmniejszenie się uwodnienia, wysychanie tkanek;
- ilościowe i jakościowe zmiany w zakresie białek i składników mineralnych ze względu na stopień ukrwienia
bradytroficzne i tachytroficzne
Tkanki bradytroficzne to takie w których pobór tlenu i wymiana substancji odbywa się przez dyfuzje ( np. soczewka oka, rogówka, zęby, chrząstki, kości, ścięgna)
Tkanki tachytroficzne są zaopatrzone w naczynia włosowate wykazujące lepszą przemianę materii i większe zużycie tlenu ( np. mięśnie szkieletowe, mięsień sercowy, nerwy, obwodowe narządy wewnętrzne).
1) Zróżnicowanie społeczne rozwoju fizycznego dzieci i młodzieży.
2) Tendencja przemian jej przyczyny i skutki.
Gradienty społeczne – różnice 9 pod względem rozwoju fizycznego) obserwowane między grupami ludności różniących się swą sytuacją ekonomiczno – społeczną.
Społeczne zróżnicowanie rozwoju fizycznego wychodzi na jaw nie tylko wówczas gdy przedstawia się sobie grupy różniące się poziomem wykształcenia lub pozycją zawodową lub zamożnością lecz także wówczas gdy porównuje się ze sobą „miasto” i „wieś” lub „rodziny małodzietne” i „wielodzietne”.
Ludność Polski posiada :
1. Bardzo wysoki stopień jednorodności etnicznej.
2. Minimalne nasilenie migracji.
3. Masowe migracje wewnętrzne, które spowodowały silne wymieszanie regionalne i społeczne ludności w kraju.
Stąd międzygrupowe różnice wysokości ciała młodzieży służyć mogą jako czuły biologiczny miernik ostrości i rozwarstwienia społecznego.
Działanie czynników społecznych może być tylko pośrednie.
Każdy z czynników składających się w sumie na społeczną sytuacje jednostki wywiera wpływ na pewne elementy warunków życia lub trybu życia i to one dopiero rzutują na biologie organizmu bezpośrednio.
Zależnie od sytuacji społecznej bodźce bezpośrednie to przede wszystkim:
- ilość i jakość odżywiania;
- zachorowalność zwłaszcza na choroby zakaźne;
- obciążenie pracą fizyczną;
- anty zdrowotne nawyki i nałogi;
- niektóre rodzaje stresów psychonerwowych.
Droga oddziaływania jest następująca:
- czynnik sytuacji społecznej ( np. wykształcenie);
- bodziec środowiskowy ( np. odżywianie);
- cecha biologiczna podatna na ów bodziec( np. wysokość ciała).
Tendencja przemian = zmienność sekularna = zmienność czasowa
- Akceleracje rozwoju rozumie się międzypokoleniowe przyspieszenie rozwoju biologicznego i dojrzewanie a więc wcześniejsze osiąganie kolejnych etapów rozwoju;
- Zmiana kolejności niektórych etapów rozwoju;
- Reterdacja procesów ewolucyjnych.
Skutki tendencji przemian:
Na ogół można wnioskować, że tendencja przemian jest zjawiskiem pozytywnym. Coraz częściej podkreśla się jednak negatywne przejawy tego procesu.
Skutki pozytywne:
- wydłużanie się czasu trwania życia;
- przyspieszenie rozwoju umysłowego dzieci.
Różne formy dojrzewania:
- synchronizacja dojrzewania cech somatycznych wysokości i ciężaru ciała z dojrzewaniem płciowym ( w przedziale wieku odpowiednim dla danej populacji);
- akceleracja rozmiarów ciała przyspieszenia rozmiarów ciała do objawów dojrzewania;
- akceleracja dojrzałości płciowej odwrotnie opóźnieniem rozmiarów ciała do objawów dojrzewania;
- harmonijna akceleracja dojrzewania, gdy zarówno wymiary ciała są większe jak i większe jest dojrzewanie płciowe osobnika w przedziale powyżej 1s w stosunku do danych z której pochodzi osobnik.
Przyczyny tendencji przemian:
- mikroewolucyjne;
- poprawa warunków socjalno- bytowych;
- nasłonecznienie;
- stres.
BIOMEDYCZNE PODSTAWY ROZWOJU I ŻYCIA SPOŁECZNEGO 3
Pojęcie zdrowia czynniki warunkujące zdrowie, mierniki zdrowia i główne problemy zdrowotne dzieci i młodzieży.
Choroba – to taki stan organizmu lub jakiejś jego części zwykle jakiegoś układu lub narządu, który charakteryzuje się zakłóceniem ich normalnej funkcji i odnoszony jest do ściśle patologicznych stanów, które można określić klinicznie.
Zdrowie :
Ø Biomedyczne ( nie zależy od naszych zachowań);
Ø Holistyczno – funkcjonalne (zależy od naszych zachowań).
Zdrowie to całkowity fizyczny, psychiczny i społeczny dobrostan, a nie tylko brak choroby czy niedołęstwa (ułomności).
Zdrowie to stopień przystosowania się biologicznego, psychicznego i społecznego jaki jest osiągany dla danej jednostki w najkorzystniejszych dla niej warunkach.
Czynniki zdrowia:
a) Styl życia – jego udział jest największy (50-60%);
b) Środowisko fizyczne oraz społeczne życia i pracy (ok20%);
c) Czynniki genetyczne (ok20%);
d) Służba zdrowia, która może rozwiązać(10-15%)problemy zdrowia społeczeństwa.
W Polsce istnieje wiele poważnych nieprawidłowości w zakresie stylu życia, do których zaliczamy:
Ø Aktywność fizyczna ogółu społeczeństwa;
Ø Sposób żywienia;
Ø Palenie tytoniu;
Ø...
Evie050776