mhz5.pdf

Rozdział 5

Formy rozlicze

i techniki

finansowania handlu

zagranicznego

5.1 Nieuwarunkowane formy płatnoci

5.1.1 Czek

5.1.2 Weksel

5.2 Uwarunkowane formy płatnoci

5.2.1 Inkaso dokumentowe

5.2.2 Akredytywa dokumentowa

5.2.3 Inkaso a akredytywa

5.2.4 Akredytywa standby

5.3 Formy rozlicze mieszane

5.3.1 Gwarancje bankowe

5.3.2 Polecenie wypłaty

Od samego pocz tku obrotowi towarowemu towarzyszyły rozliczenia finansowe.

Pocz tkowo była to prosta wymiana towarowa. Rozliczenia znacznie upro cił

wynaleziony przez Fenicjan pieni dz kruszcowy. Przemierzaj cy wiele setek kilometrów

kupcy staro ytni i jeszcze redniowieczni nie musieli zabiera z sob wielu kilogramów

towarów na wymian tylko po to, by móc je wymieni na inne, które były celem podró y.

O ile Staro ytny Rzym jednak mógł zagwarantowa bezpiecze stwo kupcom, to po jego

upadku sytuacja znacznie si pogorszyła. Jedynie na wschodzie imperium bizantyjskie

i nowo powstałe imperium arabskie potrafiły zabezpieczy główne szlaki handlowe. Dla

wi kszego bezpiecze stwa obrotu handlowego ju od staro ytno ci pojawia si obrót

bezgotówkowy. Na obszarach Persji i imperium arabskiego w VIII i IX wieku n.e. s

w powszechnym u yciu weksel ( sakk ), czek ( ruka ) i list kredytowy ( suftad a ). Było to

mo liwe dzi ki działaniu w głównych miastach handlowych sieci banków wzajemnie

respektuj cych wydawane przez siebie dokumenty finansowe. Wraz z wyprawami

krzy owymi, pomi dzy XII a XIV wiekiem, wiedza na temat operacji handlowo-

finansowych dociera do redniowiecznej Europy. Jest one praktycznie zmonopolizowana

przez dwa o rodki: miasta włoskie (głównie Wenecj ) i zakon templariuszy. Zakon ten

wykorzystywał sie swoich klasztorów w Europie i na Bliskim Wschodzie do

rozwini cia systemu przekazywania pieni dzy, prowadzenia rachunków dla swoich

klientów, dokonywania na ich rzecz płatno ci oraz udzielał swym klientom kredytów,

m.in. Templariusze byli bankierami króla Francji i z tego tytułu posiadali liczne

przywileje podatkowe i handlowe. Od XIII wieku wraz z upadkiem Templariuszy ro nie

rola miast włoskich i silnych rodzin kupieckich. Powstaj pierwsze du e banki (a

wła ciwie rodziny bankierskie np. Fuggierowie), które zakładaj liczne oddziały w całej

Europie. To z kolei umo liwia jeszcze powszechniejsze wykorzystanie obrotu

bezgotówkowego. W XVIII wieku pojawia si kolejny etap w rozwoju systemu rozlicze

bezgotówkowych, jakim s banki kupieckie (np. Rotschild), których wła ciciele ł cz

działalno finansow i handlow . XIX wiek to okres pierwszej konsolidacji systemu

bankowego w Anglii oraz jego ci lejszej regulacji prawnej. Post puje te rozwój

systemu depozytowo-czekowego. W tym samym XIX wieku Bank Anglii zaczyna

posługiwa si stop dyskontow , co jeszcze zwi ksza płynno rynku instrumentów

finansowych (szczególnie dotyczy to obrotu wekslowego). Równolegle z systemem

obrotu bezgotówkowego rozwija si system zabezpiecze wykonania wiadcze

wynikłych z podpisywanych kontraktów, w tym gwarancje bankowe (i pó niej

akredytywy) jako kolejny rodek zabezpieczaj cy obrót towarowy 201 .

W chwili obecnej na system rozlicze składaj si nast puj ce formy płatno ci:

nieuwarunkowane - gdzie wykonanie płatno ci nie jest uwarunkowane wykonaniem przez

beneficjenta

dodatkowych

czynno ci

(gotówka,

czek,

weksel

polecenie

przelewu

i pokrewne),

uwarunkowane - gdzie dla dokonania płatno ci wymagane s od beneficjenta dodatkowe,

wcze niej okre lone czynno ci (akredytywa, inkaso).

5.1 Nieuwarunkowane formy płatno ci

5.1.1 Czek 202

W polskim prawie instytucja czeku uregulowana jest w ustawie z dnia 28 kwietnia 1936r.

Prawo czekowe. Polskie prawo zgodne jest z Konwencj Genewsk dotycz c czeków

z 1931r.

Czek jest to papier warto ciowy wystawiony w ci le przez prawo czekowe okre lonej

formie, zawieraj cy w swej tre ci polecenie wypłaty przez bank okre lonej kwoty

pieni nej okazicielowi czeku lub osobie na nim wskazanej ze rodków wystawcy

czeku 203 . Zobowi zanie czekowe posiada kilka charakterystycznych cech. Do

najwa niejszych nale :

abstrakcyjno oznacza, e dla wa no ci czeku nie jest istotne czy istniało zobowi zanie

b d ce przyczyn wystawienia czeku i czy było ono wa ne,

bezwarunkowo ,

pieni ny charakter ,

sformalizowanie dokumentu ,

samodzielno zobowi zania poszczególnych dłu ników czekowych tzn., e zobowi zanie

czekowe ka dej z podpisanych na nim osób wynika z tego, e zło yła ona na czeku swój

podpis, a wa no tego zobowi zania nie jest uzale niona od wa no ci zobowi za innych

osób podpisanych na czeku, oczywi cie, o ile czek posiada wszystkie elementy niezb dne do

jego wa no ci,

solidarna odpowiedzialno dłu ników czekowych oznacza, ze wystawca, indosant

i por czyciel odpowiadaj wobec posiadacza solidarnie 204 .

Stronami stosunku czekowego s : trasant (czyli wystawca czeku), trasat - płatnik (w

przypadku czeku jest to zawsze bank), remitent (czyli osoba uprawniona do dania

i podj cia wypłaty).

Osoba, której został wr czony czek mo e:

I. przedstawi czek trasatowi do zapłaty,

II. zło y czek do skupu w innym banku, ni trasat, otrzymuj c w zamian pełn kwot czeku,

III. zło y czek do inkasa w innym banku, ni trasat, a sum czekow otrzyma dopiero, gdy

trasant przeka e j bankowi inkasuj cemu,

IV. zło y czek „do dyskonta” w innym banku, ni trasat, otrzymuj c w zamian kwot czeku

pomniejszon o odsetki dyskontowe lub prowizj ,

V. wr czy czek, jako zapłat w kolejnej transakcji dokonuj c indosu na swojego

wierzyciela 205 .

Z tego wynika, e istnieje pi funkcji czeku:

rozliczeniowo-płatnicza , gdzie czek wr czany jest zamiast gotówki przy zakupie towarów

i usług,

a zapłata

czek

nast puje

w formie

gotówkowej

lub

bezgotówkowej

(rozrachunek),

obiegowa jest zwi zana z mo liwo ci nieograniczonego przenoszenia praw czekowych

jednej strony na drug za pomoc indosu,

gwarancyjna polegaj ca na zabezpieczeniu zapłaty czeku przez wszystkie osoby na nim

podpisane,

kredytowa - o ile czek nie powinien by instrumentem kredytu to pewne wbudowane

w niego mo liwo ci (czek postdatowany, czek „in blanco”) powoduj , e mo e sta si on

narz dziem kredytu kupieckiego,

refinansowa - czek mo na zło y „do dyskonta”, czyli uzyska za niego zapłat od innego

banku ni trasat, przed otrzymaniem pokrycia przez trasata.

W celu spełnienia wymaga prawnych, ka dy czek musi zawiera pewn grup

elementów:

I. nazw „czek” w samym tek cie dokumentu, w j zyku w jakim go wystawiono,

II. polecenie bezwarunkowej zapłaty oznaczonej sumy pieni nej,

III. nazwisko osoby, która ma zapłaci (trasata),

IV. oznaczenie miejsca płatno ci,

V. oznaczenie miejsca i daty wystawienia czeku,

VI. podpis wystawcy czeku (trasanta) 206 .

Je eli którego ze wskazanych elementów brakuje, to dokument taki nie jest traktowany

jako czek. Od tej reguły s jednak wyj tki:

w braku osobnego oznaczenia, miejsce wymienione obok nazwy lub firmy trasata uwa a

si za miejsce płatno ci,

je eli obok nazwy lub firmy trasata wymieniono kilka miejsc, czek jest płatny w miejscu

wymienionym najwcze niej,

je li brak oznaczenia miejsca płatno ci w sposób wskazany w dwóch powy szych

przypadkach to czek jest płatny w miejscu wystawienia,

czek, w którym nie oznaczono miejsca wystawienia, uwa a si za wystawiony w miejscu

podanym obok nazwiska wystawcy 207 .

Rysunek 21. Schemat płatnoci czekiem

1. Wystawienie czeku przez trasanta.

2. Przedstawienie czeku do wykupu przez trasata (bank wystawcy).

2a. Przekazanie (zbycie) czeku osobom trzecim.

2b. rodki finansowe (zapłata)

3. Potr cenie nale no ci z rachunku bankowego wystawcy.

ródło: Opracowanie autora.

Nale y zaznaczy , e prawo czekowe nie zawiera przepisu, z którego wynika, e

w przypadku braku oznaczenia miejsca wystawienia oraz braku miejsca obok nazwiska

wystawcy, za miejsce wystawienia uwa a si miejsce płatno ci.

Przedmiotem zobowi zania czekowego mo e by tylko oznaczona suma pieni na.

Oznacza to, ze suma czekowa musi by okre lona, co do wysoko ci oraz co do waluty.

Uniewa nia czek podanie przy kwocie czeku kilku walut. W przypadku, gdy czek opiewa

na walut , której nazwa jest podobna w kilku krajach np. franki, dolary itp. konieczne jest

okre lenie, o jakiego kraju walut chodzi w zobowi zaniu czekowym, np. dolar

kanadyjski, frank szwajcarski. Nie nale y wystawia czeku na pewn ilo monet, które

nie maj swego obiegu w charakterze pieni dza np. numizmatów. Prawo czekowe nie

nakazuje, aby czek był wystawiany wył cznie na walut obowi zuj c w miejscu

płatno ci. Przy wystawianiu czeku na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej w innej walucie

ni złoty polski nale y bra pod uwag przepisy Kodeksu Cywilnego i aktualne przepisy

prawa dewizowego. Gdy czek jest wystawiony i płatny w Polsce obowi zuje artykuł 358

k.c. mówi cy, e suma czekowa mo e by wyra ona tylko w pieni dzu polskim, chyba, e

zezwolenie dewizowe pozwoliło na wystawienie czeku w walucie obcej. Pami taj c

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: