Lista Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Ludzkości - lista obiektów objętych szczególną ochroną międzynarodowej organizacji UNESCO, filii ONZ, ze względu na ich unikatową wartość kulturową bądź przyrodniczą dla ludzkości. Lista obejmuje (w sierpniu 2010) 911 obiektów w 151 krajach, w tym 704 obiekty dziedzictwa kulturowego , 180 przyrodniczego i 27 mieszanych. W sprawie wpisania danego obiektu na listę decyduje Komitet Światowego Dziedzictwa w trakcie corocznej sesji, począwszy od 1977 roku. Nominacje zgłaszane są przez poszczególne kraje.
O objęciu danego obiektu ochroną UNESCO decyduje 9 kryteriów. Dany obiekt musi reprezentować "unikatową uniwersalną wartość" i spełniać przynajmniej jeden z poniższych warunków:
Kryteria kulturowe
· I. "reprezentować arcydzieło ludzkiego geniuszu twórczego"
· II. "przedstawiać ważną wymianę ludzkich wartości, na przestrzeni dziejów lub w obszarze danego regionu świata, w zakresie rozwoju architektury lub technologii, w sztukach monumentalnych, urbanistyce lub projektowaniu krajobrazu"
· III. "przedstawiać unikatowe albo przynajmniej wyjątkowe świadectwo tradycji kulturowej lub istniejącej albo minionej cywilizacji"
· IV. "przedstawiać szczególny przykład typu budowli, zespołu architektonicznego lub technologicznego albo krajobrazu ilustrującego ważny etap (lub etapy) w historii ludzkości"
· V. "przedstawiać szczególny przykład tradycyjnego ludzkiego osadnictwa, zagospodarowania ziemi lub morza, reprezentatywny dla danej kultury (lub kultur), albo ludzkiej interakcji ze środowiskiem, szczególnie jeśli stało się ono zagrożone wskutek nieodwracalnej zmiany"
· VI. "pozostawać w bezpośrednim lub namacalnym związku z wydarzeniami lub żywą tradycją, pomysłowością lub wierzeniami albo z dziełami artystycznymi lub literackimi o wyjątkowym uniwersalnym znaczeniu (Komitet uznaje, że to kryterium powinno być stosowane w połączeniu z innymi kryteriami)"
Kryteria przyrodnicze
· VII. "obejmować wyjątkowe zjawiska przyrodnicze lub tereny szczególnego naturalnego piękna i o estetycznym znaczeniu"
· VIII. "przedstawiać szczególne świadectwo ważnych etapów w historii planety, zawierające ślady dawnego życia, istotnych toczących się procesów geologicznych tworzących formy ukształtowania terenu lub istotne formacje geomorficzne lub fizjograficzne"
· IX. "przedstawiać szczególny przykład toczących się procesów ekologicznych i biologicznych, istotnych dla ewolucji i rozwoju lądowych, słodkowodnych, przybrzeżnych i morskich ekosystemów lub społeczności roślin i zwierząt"
· X. "obejmować najważniejsze środowiska przyrodnicze do ochrony różnorodności form życia, łącznie z zagrożonymi gatunkami o uniwersalnej wartości z punktu widzenia nauki i konserwacji przyrody."
Polska jest jednym z pierwszych państw - sygnatariuszy Konwencji dziedzictwa światowego i jednym z czołowych reprezentantów na Liście Światowego Dziedzictwa. Zgodnie ze stanem z lipca 2006 roku, zostało na nią wpisanych 13 polskich dóbr. Daje to Polsce 9 miejsce w Europie i 15 na świecie.
Miasta i obiekty w Polsce, znajdujące się na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO, w celu przekazywania informacji, współpracy i promocji skupiły się w Ligę Polskich Miast i Miejsc UNESCO z siedzibą w Toruniu.
Na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO w Polsce znalazły się:
· 1978 - Historyczne centrum Krakowa
· 1978 - Zabytkowa kopalnia soli w Wieliczce
· 1979 - Auschwitz-Birkenau. Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady (1940-1945)
· 1979 - Puszcza Białowieska - (wspólnie z Białorusią)
· 1980 - Historyczne centrum Warszawy
· 1992 - Stare Miasto w Zamościu - przykład renesansowej zabudowy miejskiej
· 1997 - Średniowieczny zespół miejski Torunia
· 1997 - Zamek Krzyżacki w Malborku
· 1999 - Kalwaria Zebrzydowska: manierystyczny zespół architektoniczny i krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy z XVII w.
· 2001 - Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy
· 2003 - Drewniane kościoły południowej Małopolski - Binarowa, Blizne, Dębno Podhalańskie, Haczów, Lipnica Dolna, Sękowa
· 2004 - Park Mużakowski nad rzeką Nysą (wspólnie z Niemcami)
· 2006 - Hala Stulecia (Hala Ludowa) we Wrocławiu
Rezerwat biosfery (ang. biosphere reserve) jest to wyznaczony obszar chroniony zawierający cenne zasoby przyrodnicze. Rezerwaty biosfery na świecie powstały w ramach programu UNESCO MAB (ang. Man and the Biosphere, pol. Człowiek i biosfera).
Według Ramowego statutu światowej sieci rezerwatów biosfery, powstałej w 1995, rezerwaty te są tworzone, aby promować i demonstrować zrównoważony związek człowieka z biosferą. Artykuł 4. stanowi, że rezerwat biosfery obejmuje mozaikę ekosystemów.
W ramach tych rezerwatów znajdują się ekosystemy reprezentatywne dla głównych biomów danego kraju. Celem powstania tych rezerwatów jest stworzenie miejsc ochrony, obserwacji i badań. W ramach każdego rezerwatu tego typu wyróżnia się strefę centralną (core zone), buforową (buffer zone), czyli zabezpieczającą oraz przejściową (transition zone).
W czerwcu 2010 było 564 rezerwatów biosfery w 109 krajach, z tego 10 w Polsce, dla porównania w 2002 408 w 94 krajach.
Do polskich rezerwatów biosfery wpisanych na listę rezerwatów biosfery UNESCO należą:
· Rezerwat biosfery Babia Góra (1977, stracił swój status w 1997, odzyskał w 2001)
o Babiogórski Park Narodowy
· Białowieski Rezerwat Biosfery (1977)
o Białowieski Park Narodowy
· Rezerwat biosfery Jezioro Łuknajno (1977)
o Rezerwat przyrody Jezioro Łuknajno
· Słowiński Rezerwat Biosfery (1977)
o Słowiński Park Narodowy
· Międzynarodowy rezerwat biosfery Karpaty Wschodnie (1992, polsko-słowacko-ukraiński)
o Bieszczadzki Park Narodowy (Polska)
o Ciśniańsko-Wetliński Park Krajobrazowy (Polska)
o Park Krajobrazowy Doliny Sanu (Polska)
o Nadsański Regionalny Park Krajobrazowy (Ukraina)
· Tatrzański Rezerwat Biosfery (1992, polsko-słowacki)
o Tatrzański Park Narodowy (Polska)
o Tatranský národný park (Słowacja)
· Karkonoski Rezerwat Biosfery (1992, polsko-czeski)
o Karkonoski Park Narodowy (Polska)
o Krkonošský národní park (KRNAP) (Czechy)
· Rezerwat biosfery Puszcza Kampinoska (2000)
o Kampinoski Park Narodowy z otuliną
· Rezerwat biosfery Polesie Zachodnie (2002)
o Poleski Park Narodowy z otuliną
· Rezerwat biosfery Bory Tucholskie (2010)
o Park Narodowy Bory Tucholskie
o Tucholski Park Krajobrazowy
o Wdecki Park Krajobrazowy
o Wdzydzki Park Krajobrazowy
o Zaborski Park Krajobrazowy
Konwencja ramsarska (ang. Ramsar Convention on Wetlands) – potoczna nazwa układu międzynarodowego dotyczącego ochrony przyrody, który został podpisany 2 lutego 1971 roku podczas konferencji w irańskim kurorcie Ramsar nad brzegiem Morza Kaspijskiego. Konwencja weszła w życie 21 grudnia 1975 roku. Pełna nazwa tego aktu prawnego brzmi: Konwencja o obszarach wodno-błotnych mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego.
Celem porozumienia jest ochrona i utrzymanie w niezmienionym stanie obszarów określanych jako "wodno-błotne". Szczególnie chodzi o populacje ptaków wodnych zamieszkujących te tereny lub okresowo w nich przebywające.
Jest to 40 typów obszarów bagien, błot, torfowisk lub zbiorników wodnych; naturalnych lub sztucznych stałych lub okresowych, o wodach stojących lub płynących, słodkich, słonawych lub słonych, wraz z wodami morskimi.
W październiku 2009 roku objęte konwencją ramsarską są 1869 obszary o łącznej powierzchni ponad 183 mln hektarów. Do tej pory podpisało ją 159 krajów, a początkowymi sygnatariuszami w 1971 roku było 18 państw. Polska ratyfikowała konwencję w 1978 roku. Najwięcej obszarów wykazanych w spisie konwencji ma Wielka Brytania, a największą powierzchnię tych obszarów - Kanada.
W Polsce jest 13 obszarów przyrody chronionej (łącznie ponad 125 tys. ha) wpisanych na listę konwencji ramsarskiej:
Rezerwat przyrody Jezioro Łuknajno 22 listopada 1977
Park Narodowy Ujście Wart y3 stycznia 1984
Rezerwat przyrody Jezioro Karaś 3 stycznia 1984
Rezerwat przyrody Jezioro Siedmiu Wysp 3 stycznia 1984
Rezerwat przyrody Świdwie 3 stycznia 1984
Biebrzański Park Narodowy 27 października 1995
Słowiński Park Narodowy 27 października 1995
Stawy Milickie w Parku Krajobrazowym Dolina Baryczy 27 października 1995
Narwiański Park Narodowy29 października 2002
Poleski Park Narodowy 29 października 2002
Wigierski Park Narodowy29 października 2002
Rezerwat przyrody Jezioro Drużno 29 października 2002
...
skye