22.02.2001
Nowy system międzynarodowy po 89 r.
Ostatnie 10 lat. 89/90 – 00.
1) Rola mocarstw i supermocarstw w stosunkach międzynarodowych
2) Struktura nowego systemu międzynarodowego i jego cechy
Ad. 1) Rola mocarstw i supermocarstw w stosunkach międzynarodowych
Kryteria:
- potęga
- potencjał ekonomiczny, militarny itd.
- zasięg działania
- siła wpływów
300 lat – epoka państw narodowych. 5 – 8 mocarstw.
Początek XIX wieku – 5 mocarstw: Austro-Węgry, Prusy, Rosja, Anglia, Francja.
Początek XX wieku + 3 mocarstwa – Stany Zjednoczone, Japonia, Włochy.
Trwało to do końca II Wojny Światowej.
Po II Wojnie Światowej – nowy system - trwał 45 lat.
Duże znaczenie miał potencjał militarny.
Dwa mocarstwa (super mocarstwa) Stany Zjednoczone i Rosja – niezrównoważenie systemów i bloków. Odmienne systemy we wszystkich dziedzinach. Dokonały podziału świata na sfery ich wpływów. Rywalizacja tych państw po układzie poczdamskim. Zimna wojna.
Układ dwubiegunowy (Stany Zjednoczone – Rosja):
- porządek po wojnie był niesprawiedliwy, pozostawiał (wyłączał) słabe państwa z kontraktów międzynarodowych. Dominacja radziecka;
- konflikt na wszystkich płaszczyznach, rywalizacja;
- stworzył stan równowagi nuklearnej.
Ujemne skutki powstania super mocarstw:
- zmagania ich o zdobycie przewagi na wszystkich płaszczyznach;
- zamazana została główna treść wymiany międzynarodowej (surowce strategiczne), nie mogły nimi obracać ze skutkiem straty dla obu stron,
- ograniczona rola państwa (nawet mocarstw, np. Francja, Niemcy), decyzje były przede wszystkim podejmowane na szczeblu super mocarstw; ograniczona suwerenność dla systemu;
Przyczyny upadku:
- Były różne okresy napięcia: większe i mniejsze.
- Powstanie państw Trzeciego Świata – nie podporządkowało się żadnemu mocarstwu.
- Wyłom z socjalizmu – autonomizacja Chin Lud. Równowaga została naruszona – terytorium.
- Gospodarka wolnorynkowa zdobyła przewagę.
- Czynnik cywilizacyjny: wzrost technologii, przekazu, środków informacji – naruszenie stanu izolacji.
Ad. 2) Struktura nowego systemu międzynarodowego i jego cechy
Nowy układ sił – systemu międzynarodowego.
Kondygnacje struktury;
1) Stany Zjednoczone – super potęga;
2) Mocarstwa regionalne: Chiny, Indie; wpływy, nowa rola, nie ma wertykalnego podporządkowania. Brazylia, Rosja, Japonia, Unia Europejska.
3) Drugorzędne potęgi regionalne: konkurenci mocarstw regionalnych
Indie – Pakistan
Ukraina – Moskwa
Argentyna – Brazylia
Tendencje do konfliktów między nimi. Oczekują od Stanów Zjednoczonych, że będą przeciwwagą dla dominacji regionalnej. Pomoc wojskowa, materialna często.
System jednobiegunowy – Stany Zjednoczone. Nie są jednak w stanie panować światem. Świat zmierza w kierunku wielobiegunowości. Tendencje do regionalizacji. Większa rola małych i średnich państw przez ..............
Człowiek się bardziej liczy – ma większe prawa.
01.03.2001
USA WE WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIE
1) czynniki określające wymiar potęgi USA i jej oddziaływanie,
- liczba ludności (260 mln)
- położenie geograficzne (posiada tylko dwie granice)
- bogactwa naturalne, które czynią ich samowystarczalnym
2) polityka globalna USA
Umiejętności wykorzystania i zarządzania zasobami
1/5 światowej gospodarki – gospodarka USA
1/5 PNB światowej gospodarki – 8 bln $, przekracza PNB Unii Europejskiej mimo dużo mniejszej liczby ludności. Większy od PNB Japonii, od Chin. Największe dochody na 1 mieszkańca.
Udział USA w gospodarce światowej:
- inwestycje w świecie 900 mld $ rocznie
- korporacje międzynarodowe (olbrzymie)
- największy procent inwestycji w nowe technologie
- dochody uzyskane ze sprzedaży licencji bardzo wysokie (50% światowych)
- najniższy poziom bezrobocia (4,2%)
- potęga militarna: - budżet wojskowy 250 – 300 mld $ rocznie; - badania i rozwój.
Dysproporcja między kosztami a możliwościami utrzymania tej pozycji na świecie – imperialne naciągnięcie.
Suma globalnych interesów (polityki) jest większa od możliwości ich obrony.
Relatywnie zmniejszający się udział gospodarki USA w gospodarce Światowej.
Problemy:
1) Wzrost nierówności ekonomicznych
Wzrost dochodów szczególnie dla najbogatszych. Realne płace średnio zarabiających spadły o 3%. Najbiedniejsi stracili ok. 10%. Mimo tego są bardzo bogaci lub bardzo biedni. Niski poziom edukacji, ubóstwa, nędza, duży poziom przestępczości.
Po rozpadzie układu dwubiegunowego:
- zwiększenie roli oddziaływania państw na scenie światowej,
- Stany Zjednoczone muszą walczyć o uzyskanie poparcia; nie odgrywają już tak dużej roli jak kiedyś.
Tematy tabu:
- broń nuklearna
- dostarczanie broni innym krajom.
Priorytety amerykańskiej polityki zagranicznej:
- obszar Europy Zachodniej – Pakt Atlantycki najbardziej znaczący dla USA, czynne wsparcie,
- Bliski Wschód ze względu na napięcia Izrael – kraje Arabskie – konflikt światowy. Ropa naftowa – ważny surowiec strategiczny; czynne wsparcie,
- region Pacyfiku (Chiny, Azja, Japonia itd.) (przyszłość) – czynna obserwacja i ewentualne wsparcie (Ameryka Łacińska, kraje postkomunistyczne Europy Środkowo-Wschodniej, kraje Bałtyckie).
Wnikliwy nadzór + dialog – Rosja i Chiny – monitorowanie
Wyrażeń i przemian.......
Zapobieganie ekspansji.
Udział USA w g. światowej
- inwestycje 900 mln $ rocznie
- korporacje międzynarodowe
- najwyższy % inwestowanie w nowe technologie
- dochody uzyskane ze sprzedaży licencji
- najniższy poziom bezrobocia 4,2
- potęga militarna, budżet wojskowy 250 300 mln$
Suma globalnych interesów (polityki)jest większa od możliwości ich obrony.
Relatywnie zwiększy się udział gosp. USA w gospodarce światowej.
1. wzrost nierówności ekonomicznych
Wzrost dochodów szczególnie dla najbogatszych. Realne płace średnio zarabiających 3%. Najbiedniejsi stracą do 10%. Mimo tego są bardzo bogaci i biedni, niski poziom edukacji, ubóstwo, nędza
Po rozpadzie układu dwu biegunowego.
- zwiększenie oddziaływania państw na scenie światowej
- USA muszą walczyć o uzyskanie poparcia, nie odgrywa już tak dużej roli
Priorytety USA polityki zagranicznej
- obszar Europy zachodniej, Pakt atlantycki- najbardziej znaczący dla USA
- bliski Wschód ze względu na napięci Izrael – kraje Arabskie – konflikt światowy, ropa naftowa
- region Pacyfiku (Chiny, Azja, Japonia), przyszłość – czynna obserwacja ewentualne wspieranie (Amer. Łacińska, kraje postkomunistyczne, kraje bałtyckie)
8.03.2001
Przyczyny rozpadu ZSRR
1. Międzynarodowe skutki rozpadu ZSRR
ZSSR istniał przez wiele lat( za faktyczną datę powstania uznaje się 1922, choć istniał już przed tym rokiem, dlatego że powstała konstytucja ZSRR.
Skutki rozpadu tego mocarstwa były wielorakie
- powstanie kilkunastu nowych państw(suwerenne i niepodległe)
- spowodował zahamowanie rozwoju partii komunistycznej, które od czasu 2 wojny walczyły o np. uprawomocnienie swojej działalności w Europie zach.(Francja, Włochy)
- spowodował spadek nakładów na militaria w USA
- spowodował utratę korzyści przez Finlandię, głęboki kryzys i pojawienie się konfliktów społecznych. Przed upadkiem ZSRR Finlandia była krajem małym, leżącym na styku ZSRR i przez to mogącym należeć do nato. Zdecydowała się na zajęcie neutralnego stanowiska co dało jej niebywałe korzyści Handel z ZSRR, rozbudowała przemysł stoczniowy i gospodarkę.
- Spadek znaczenia marki niemieckiej która do 1990 była oprócz $ najsilniejszą walutą. Zjednoczenie Niemiec odbyło się przy dużym koszcie ekonomicznym, mimo to RFN urosły do rangi 2 potęgi gospodarczej, pretendenta do stałego członka rady bezpieczeństwa.
- Spowodował obniżenie politycznej rangi Turcji, które w czsie zimnej wojny nie stanowiło integralnej części systemu zach.
ZSRR upadło bez wojny domowej, rewolucji najazdu.
System ZSRR opierał się na
- kolektywnym wytwarzaniu( zw. z społeczną formą własności, oznaczało wyłączenie posiadania przez jednostkę
- równowartościowym podziale(wynikał z idei podziału sprawiedliwego. Płace niezależne od rezultatów produkcji.
Ten system skutecznie wyeliminował konkurencję wytworzył stan pogardy dla handlu. Był to system scentralizowany pionowo gosp. System sprawdzał się tylko w czasie wojny, mało skuteczny w czasie pokoju.
Stopa wzrostu gosp. W ZSRR bez wyżej wymienionych czynników doprowadziła ZSRR do wytworzenia tylko 8% produktu globalnego.
USA 28%, UE 24%. Wynikało to z niskiego stanu technologii ZSRR, 15 lat w tyle za Zachodem. Wydajność pracy wahała się od 2- 10-krotnie mniejszej niż w USA. W produkcji żywności farmer w USA wytwarza tyle by wyżywić 25 osób, w ZSRR tylko na 10 osób.
W 1995 na stanowisko przywódcy ZSRR nominowano Gorbaczowa. Był to zupełnie inny człowiek w porównaniu ze swoimi poprzednikami, był wykształcony i otwarty. Zapoczątkował pierestrojkę czyli reformę systemu gospodarczego. Kryzys nie zostanie złamany jeżeli nie zmieni się systemu. G. zapoczątkował odprężenie , celem którego miało być uzyskanie zaufania zachodu co do dokonywanych zmian a przez to uzyskanie kredytów i technologii. Miało to powstrzymać USA od przygotowania systemu tzw. Gwiezdnych wojen.
Sformował pewne zasady:
- odrzucenie wojny jako środka na rozwiązywanie sprzeczności
- zasada równego bezpieczeństwa, pokój jest nie podzielny, że nie można budować bezpi. Jednego kraju jeżeli ograniczy się lub naruszy bezpie innego kraju
- nie wtrącanie się w wewnętrzne sprawy innych państw.
G. spowodował opór ludzi starej daty i rozbudził nadzieję społeczeństwa że ta polityka zostanie rozciągnięta na wew. ZSRR.
ZSRR był zw. 15 państ. W 1990 nastąpiła cała seria uchwał, które opowiadały się za przestrzeganiem prawa.
Gorbaczow myślał, że uda mu się utrzymać te niepodległe państwa nadal w ramach federacji, tylko za pomocą powiązań gospodarczych. Jelcyn był następcą G. uważał on , że utrzymanie federacji nie pozwoli na zerwanie dotychczasowych więzi dlatego odszedł z partii, wystąpił wraz z prezydentem Ukrainy i Białorusi o utworzenie wspólnoty niepodległych państw – miało to polegać na współpracy suwerennych państw 7-8 12 1991 w Białowieży po stronie radzieckiej – następuje spotkanie w sprawie utworzenia WNP stamtąd wysyłają posłanie do niepodległych państw, które przyniosło pozytywny odzew. Jako ostatnia dołączyła do WNP Gruzja. Odmówiły przyłączenia Łotwa, Estonia, Litwa. WNP miało taką płaszczyznę współpracy jak np.: Związek państw Afrykańskich. 25 12 1991 – rezygnacja Gorbaczowa z funkcji prezydenta = rozwiązanie ZSRR.
15.03.2001
- upadek systemu
- postęp w procesie odprężenia międzynarodowego
- polityka pierestrojki
WNP
- osiągnięcie porozumienia w różnych dziedzinach szczególnie gospodarki
Istniały 2 grupy Republik Radzieckich
- bałtyckie(im siła narzucono władzę radziecką, ten status został potwierdzony zgodą państw zachodnich)
- azjatyckie Gruzja, Armenia
Pierwsze uchwaliły niepodległość Litwa i Estonia, Łotwa, Gruzja, Ukraina a jesienią wszystkie pozostałe.
ISTOTA, CHARAKTER I DZIAŁALNOŚĆ WNP (WSPÓLNOTY NIEPODLEGŁYCH PAŃSTW)
Miejsce Rosji we współczesnym świecie:
Główne przyczyny zniknięcia ZSRR z mapy świata to:
- głęboki kryzys samego systemu
- istotny postęp w odprężaniu światowym i jego skutki prowadzenia polityki
- polityka pierestrojki, zyskała poparcie zachodu ale nie poparcia wewnętrznego
Nie stanowi kontynuacji ZSRR, była od początku organizacją międzynarodową, rządową. Może być porównana do NATO czy organizacji państw Afrykańskich. Powstała by w jej ramach osiągnąć porozumienie w wielu ważnych sprawach. Celem WNP miało być rozwiązywanie istniejących problemów związków federacji, problemów gospodarczych, infrastruktury, telekomunikacji. Ta swoista struktura była skutkiem istnienia ZSRR przez 69 lat. Rozmontować ZSRR nie można było z dnia na dzień poza tym przez tyle lat wytworzyła się we wszystkich republikach względnie jednolita kultura techniczna.
Dominacja Rosji w sferze gospodarczej.
Rosja po upadku ZSRR miała lepszą pozycję rozwojową od wielu państw z tego powodu , że wydobywała najcenniejsze surowce. Dlatego po powstaniu wspólnoty Białoruś dokonywała w Rosji około80% wszystkich zakupów zagranicznych, Ukraina 80%, Kazahstan 70%; dzięki WNP uruchomiono tam strefę bezcłową, sposób rozliczeń między niepodległymi państwami- postanowiono że nadal będzie rosyjski.
Rosja która stała się teraz niepodległym państwem produkowała 60% wyrobów, wydobywała wszystkie najcenniejsze surowce. Państwa NP. nie mogły się przestawić na inne środki, nie mogły sięgać do zasobów innych NP. po utworzeniu wspólnoty Białoruś z Rosji dokonywała 60% importu, Ukraina 80%, Kazachstan 70%.
1992 Międzynarodowy Komitet WNP
Stopień integra...
extensa7220