Średniowiecze:
IX wiek – Król Godfred – pokojowa polityka z Karolem Wielkim, konflikt ze Słowianami i Fryzami. Budowa danevirke. Opór przeciw chrześcijaństwu, ważna osada w Hedeby. Kiepskie kontakty z książętami niemieckimi. 940 rok – jednoczenie się Danii pod Gormem Starszym – do Danii należą Jutlandia, Zelandia, Skania. Wprowadza jednolite ustawodawstwo. 960 – Harald Sinozęby – przyjęcie chrześcijaństwa (głaz z 965r), połączenie kulturowe z resztą Europy, stolicą Jelling. Koniec X wieku – rządy Svena Widłobrodego – zjednoczenie polityczne, umocnienie chrześcijaństwa i pozycji międzynarodowej. Wyprawy na Anglię – południe i środek skolonizowane, z duńską administracją i prawem). 1018-1035 – Kanut Wielki – uczynił kraj mocarstwem, z Danii, Norwegii i Anglii. Pierwszy papiesko koronowany król Danii, dobre stosunki z Watykanem i Cesarstwem Niemieckim, złe ze Słowianami. Zajął Wolin.
1070 – Jutlandia, Wyspy Duńskie, Skania. 1075 – ostatnia, nieudana wyprawa na Anglię. 1080 – władzę obejmuje Kanut Święty. Budował władzę na podstawie duchowieństwa, gnębił wolnych chłopów podatkami, w 1086 wybuchło powstanie, król zabarykadował się w kościele w Odense, gdzie chłopi zamordowali go jak się modlił. Kanonizowany, stał się symbolem jedności religijnej i państwowej. Osłabienie władzy królewskiej, wzrost znaczenia papiestwa i Cesarstwa Niemieckiego. Eryk Emune – 1135, narzucony przez Niemców. 1157 – 1241 – okres Waldemarów.
Król Waldemar – wojny ze Słowianami, atak na Wolin i Arkonę (ośrodek sakralny). Bał się ataku z południa, umacniał Danevirke. Jego doradcą i szarą eminencją był biskup Absalon. Potem Kanut VI niszczy Arkonę, zajmuje Rugię i tereny między Odrą a Łabą, Pomorze Zachodnie. 1202 – Waldemar II Zwycięski – porażkowy, włączył do Danii ziemie Słowian Zachodnich i Pomorze Zachodnie, rozpoczął politykę bałtycką na początku XIII wieku – włączenie krajów bałkańskich do chrześcijańskiej Europy wraz z niemieckimi książętami. 1219 – wyprawa krzyżowa na Estonię ,bitwa pod Lyndenis (flaga z nieba). Założyli Talin, popadli w konflikt z Nowogrodem Wielkim i Niemcami. Król dwa lata w niewoli, wypuszczony dzięki papieżowi, knuje zemstę, ale mu nie wyszło, przegrał bitwę pod Borhoved. W 1241 wydał I duński kodeks prawny – prawo jutlandzkie – władza króla, tingi i podatki.
XIII i XIV wiek
Podstawa kraju – wolni chłopi z ziemią (odalowie). Wzrost roli duchowieństwa i szlachty. Zjawiają się nieudolni władcy, umacnia się feudalizm. 1282 – parlament – Danehof. kościół dostaje przywileje. Okres społeczeństwa stanowego. Waldemar IV Atterdag ("co masz robić dziś, zrobisz jutro"). Wielkie podatki i jeszcze więcej wojen – niewydolny finansowo. Napływ Hanzeatów, Waldemar z nimi walczy, sprzedał Estonię Niemcom, daje przywileje szlachcie i rycerstwu, uregulował kontakty z Norwegią i Szwecją. 1367-1370 – wojna z hanzeatami, wygrali flotą i pieniędzmi, zajęli Danię, stali się potęgą w państwie.
Córka Waldemara, Małgorzata, przejmuje władzę i prowadzi politykę antyniemiecką, antyhanzeatycką. Walka z Hanzą, Polską, Litwą, Zakonem Niemieckim (ich ekspansja w rejonie Bałtyku)
Reformacja
Najludniejszy skandynawski kraj, wpływy Kościoła i Hanzy. Chrystian II – nadmiernie towarzyski, zmysłowy i schizoidalny, źródło nienawiści Szwedów do Danii. Dziedziczność monarchii, ograniczenie wpływu szlachty, wzrost mieszczaństwa. Wykorzystana przez szlachtę miłość do Diveke, w celu ograniczenia władzy króla. Kopenhaga mieszczaństwo, wpierane przez Hanzę, wypowiedziało posłuszeństwo. Nowy król – Fryderyk Holsztyński. Hanza wkracza z wojskami, wojna domowa. Fryderyk znosi reformy Chrystiana, wprowadza protestatyzm – Pedersen i Tausen tłumaczą Biblię. 1530 – wyznanie kopenhaskie, zawiera reguły nowej religii. Dobra kościelne przeszły do skarbu państwa. 1533 – śmierć Fryderyka, powstanie chłopski w Jutlandii. Szlachta i hanzeaci chcą Chrystiana Holsztyńskiego, a katolicy Chrystiana II. Wygrywa kandydat Hanzy w 1537.
Dania w końcu XVI wieku
W 1588 – Chrystian IV na tronie, panował do 1648. Ambicje ponad możliwości intelektualne jego samego i gospodarcze Danii. Człowiek renesansu, znał się na literaturze, sztukach pięknych, wykształcony, pedant, pisał wiele listów, towarzyski i ambitny. Uważał, że Dania powinna tworzyć wielkie mocarstwo co najmniej w zachodniej części Bałtyku. 1611-1613 – krwawe walki o Kalmar ze Szwecją, tereny od wieków szwedzkie. Duńczycy zamknęli cieśniny, a przez 3 lata wzajemnego się wyniszczania nikt nie wygrał. W wyniku pokoju Szwedzi mieli płacić cła na cieśninach i kontrybucję, ale wykazali swoją nieznaczną przewagę.
W 1618 wybuchła wyznaniowa wojna 30-letnia. Przywódcą katolików – Monarchia Habsburska, przywódcą protestantów chciał być Gustaw II Adolf i Chrystian IV. Szwedzi chcieli walczyć wspólnie z Duńczykami, ale Chrystian chciał sam, bo to Kopenhaga miała rządzić. 1625 – pod Wezerą atak duński na Habsburgów, dowodzonych przez de Tilly. 1626 – bitwa pod Lutter, Duńczycy rozbici. Austriacy Tilly i Wallenstein vs. Chrystian IV – Wallenstein pustoszył Jutlandię i Danię, w 1629 zawarto pokój w Lubece – wyniszczona Dania nie mieszała się do spraw Niemiec, nie płaciła odszkodowania.
Absolutyzm
Po 1660 – obawa wojny domowej – pusta kasa i niezadowolenie. Stany podpisują akt o suwerenności, a w 1665 roku prawo królewskie – absolutyzm (trzy władze +kościelna w rękach króla). Fryderyk III królem, jego zdolny kanclerz – Peder Schumacher. Również tajna rada donosicieli. Oparcie na 'nowej szlachcie' z nadaniami ziemskimi i przywilejami. Rozbudowa armii i floty, Kopenhaga największym portem bałtyckim, działa kampania wschodnioazjatycka.
Przegrana jeszcze przed właściwym startem wojny północnej.
Absolutyzm oświecony
Kiepska sytuacja gospodarcza, przegrana w wyścigu o hegemonię ze Szwecją i z Rosją.
Dania XVIII wieku
Wyniszczona ekonomicznie. 1699-1745 – rządy marnego Krystiana VI, zamknął teatry, pietyzm stał się 'religią państwową'. I na świecie obowiązek szkoły elementarnej. Wprowadza pańszczyznę, chłop między 14 a 40 rokiem życia nie mógł opuścić swojej ziemi – powstanie kwestii chłopskiej. Lata 50. i 60. ożywienie gospodarcze, nowe uprawy: ziemniak i burak cukrowy.
1766 – rządy Chrystiana VII, wolał polowania od rządów, robił to za niego doradca i kanclerz, niemiecki lekarz, Johanes Struense, który wprowadza wysoce humanitarne prawo dla więźniów i opiekę społeczną. Znosi poddaństwo i wprowadza wolną prasę. Romans z królową Matyldą kończy jego karierę i w 1772 ląduje na stosie. 70. i 80. to ożywienie gospodarcze. Po debatach i utworzeniu komisji, w 1788 roku wydano ustawę o wolności osobistej – chłop stał się wolny, mógł kupować i sprzedawać ziemię, handlować bez pośredników i służyć w armii.
Wiek XIX
Katastrofa gospodarcza, zniszczenie Kopenhagi w 1807 roku. 1813 wojna ze Szwecją na terenie Niemiec, przegrana i w 1814 utrata Norwegii na rzecz Szwecji.
1448 – kwestia Szlezwiku i Holsztynu. Fryderyk VII. Walka z jednoczącymi się Niemcami. Miała ją wesprzeć wspólnota skandynawska, Anglia, Rosja, Francja, ale sprawa utknęła. 5 czerwca 1849 roku podpisana zostaje pierwsza konstytucja. Wzmacnia króla i parlament. W 1850 roku w Berlinie podpisano pokój, Prusy zrzekają się Szlezwiku i Holsztynu, bojąc się interwencji mocarstw. Potem wrócił do tej sprawy Otto von Bismarck.
Lata 70. i 80. to szybki rozwój gospodarczy, rolnictwa. Producenci w spółdzielnie, rolnicy kształceni. Rolnictwo to 60% dochodów, a rynki zbytu to Anglia i Niemcy.
W 1901 roku kończą się w Danii rządy konserwatysty, duńskiego prusaka, człowieka pedantycznego biurokraty – Estrup. Premier: Deuntzer
Venstrep w reneVenstrep; liberałowie – wolny rynek, inicjatywa, odpowiednie reformy społeczne
Nowa partia – SocDem – pierwsza 1871 w skand partia socdem (początkowo miedzynarodówka)
4 partie: konserwa , venstrep, radicale venstrep i socjaldemokraci
W początkach xx wieku dominują liberałowie. Mniej więcej oficjalnie wspierani przez soc-dem
Liczba Duńczyków na terenie Szlezwiku malała, bo wyjeżdżali do Ameryki, ci którzy zostali – germanizowano ich. Wybicie Duńczykom głosy, że byli czymś odrębnym etnicznie – środki niemczenia: szkołą, wojsko, rózne organizacje, prasa ale i Duńczycy zamieszkujący Szlezwik tworzą stowarzyszenia językowe, szkolne, literackie, trybuną walki narodowościowej był parlament pruski i Reistag – parlament Rzeszy. Większość Duńczyków zachowała swoją odrębność, a stosunek Danii do tej kwestii germanizacyjnej był trochę taki niewyraźny. Władze duńskie nie chciały by kwestia szlezwicka stała się przyczyną napięć pomiędzy małą Danią a supermocarstwem II Rzeszą Niemiecka – państwem wilhelmińskim. Kopenhaga obawiała się niemieckiej potęgi militarnej, a Niemcy były doskonałym partnerem handlowym. Większość Duńczyków jawnie wspierała narodowe aspiracje po drugiej stronie granicy.
MMarkMMark