TOKSYKOLOGIA

Toksykologia metali

Związane jest ono z:

ich właściwościami fizyko-chemicznymi,

biologiczną transformacją,

powinowactwem do poszczególnych narządów, tkanek, układów enzymatycznych, struktur molekularnych.

Metale są w środowisku bardzo rozpowszechnione.

W rudach i skalach górotworu występują najczęściej w postaci tlenków. Wówczas są mało groźne dla środowiska.

Groźniejsze są metale ciężkie występujące w postaci soli, roztworów, produktów ubocznych oraz w ściekach lub odpadach różnych gałęzi przemysłu.

Podstawowe źródła narażenia:

Środowiskowe (huty i okolice),

Wynikające ze stosowania w medycynie (leki),

Zawodowe (osoby pracujące przy obróbce metali)

Leki

Au – tiojabłczan tioglukonian: przeciwreumatycznie, nefrotoksycznie, efekty szkodliwe u 50%,

Ag – przeciwbakteryjne,

Hg – diuretyki, przeciwbakteryjne,

Bi – zobojetniające: nefrotoksycznie,

              Pt – cisplatyna- przeciwnowotworowy: nefrotoksycznie.

Objawy zatrucia:             

              Mogą dotyczyć wszystkich układów:

1.Pokarmowy: objawy ostrego nieżytu żołądkowo-jelitowego, wymioty, biegunki,

2.Oddechowy: toksyczne obrzęk płuc oraz chemiczne zapalenie śródmiąższowe płuc,

3.Większość rozpuszczalnych w wodzie soli metali może stać się przyczyną ostrej niewydolności krążenia.

OUN – większość soli metali ciężkich w ostrych zatruciach wywołuje objawy encefalopatii z bólami głowy, zaburzeniami świadomości i śpiączki. Liczne z nich po wchłonięciu powodują napady drgawek.

Związki ołowiu

Jest to jeden z najbardziej toksycznych metali. Może kumulować się w organizmie i wywoływać wiele różnorodnych uszkodzeń w obrębie układu nerwowego i krwiotwórczego, w nerkach oraz przewodzie pokarmowym.

Najczęściej występują zatrucia przewlekłe będące konsekwencją dlugotrwałego narażenia na związki ołowiu.

Ten pierwiastek jest trucizną kumulującą się w organizmie.

Zaabsorbowany ołów przenika do krwiobiegu, gdzie jego większa część wbudowuje się do czerwonych ciałek krwi- średni czas przebywania wynosi 30 dni.

Stąd 25-40% jego zawartości przenika do tkanek miękkich, około 15% do kości, a pozostała ilość jest wydalana.

Czas przebywania w tkankach miękkich wynosi około 30 dni, a w kościach 40-90 lat u dorosłego osobnika.

Wchłonięty ołów najpierw dostaje się z krwią do wątroby, płuc, serca i nerek (pula szybkowymienna), potem metal gromadzi się w skórze i mięśniach (średniowymienna), żeby ostatecznie kumulować się w tkance kostnej (proces najwolniejszy lecz i najdłuższy)

Ołów -źródła narażenia

Produkcja akumulatorów, drutu, kabli, barwników, stopów lutowniczych;

Środowiskowe- huty ołowiu i innych metali, samochody.

Mechanizm zatrucia

Ołów odkłada się w tkankach, a szczególnie w kościach w postaci trzeciorzędowego ortofosforanu Pb3(PO4)2.

Najczęściej występują ostre stany kliniczne spowodowane gwałtownym zwiększeniem stężenia ołowiu we krwi w następstwie uruchomienia depozytów tkankowych (w gorączce, zaburzeniach RKZ i gospodarki wapniowo-fosforanowej).

Toksyczne działanie ołowiu jest efektem jego zdolności do wiązania się z grupami sulfhydrylowymi enzymów i białek komórkowych, co prowadzi do zmian aktywności wielu enzymów i uszkodzenia komórek.

W obrębie OUN mogą wystąpić zmiany zwyrodnieniowe kory, móżdżku, jąder podkorowych i ośrodków autonomicznych podwzgórza.

Może pojawić się odcinkowa demielinizacja włókien nerwów obwodowych-jako następstwo przewlekłej ekspozycji.

Duże stężenia ołowiu we krwi mogą spowodować odwracalne uszkodzenie części bliższej kanalików nerkowych lub wolno narastającej niewydolności nerek i postępującym zwłóknieniem.

Ostre zatrucia

Objawy hemolizy wewnątrznaczyniowej, oraz zahamowanie syntezy hemu.

Upośledzenie dojrzewania erytrocytów oraz zahamowanie ATP-azy błonowej i skrócenie ich przeżycia(niedokrwistość ołowicza).

Przewlekłe zatrucia

Przy długim narażeniu na ołów mogą wystąpić:

uszkodzenie nerwu słuchowego, narządu wzroku, zakłócenia widzenia barwnego i zaburzenia akomodacji oka,

u dzieci obniżenie wskaźnika inteligencji, obniżenie sprawności psychomotorycznej, wydłużenie czasu reakcji na bodźce słuchowe, wzrokowe, zaburzenia w koncentracji uwagi, obniżenie sprawności szkolnej, nadmierna pobudliwość, agresja.

Encefalopatia ołowicza – uszkodzenie mózgu objawiające się zaburzeniami fizjologiczno-psychicznymi: bezsenność  niepokój, drażliwość, zmęczenie, nadpobudliwość, agresja, zakłócenia pamięci.

Leczenie

Głównie szpitalne i polega na podawaniu odtrutek i wysokich dawek witaminy B1 i B12.

RTĘĆ

Rtęć występuje w 3 formach:

rtęć organiczna,

nieorganiczna,

metaliczna.

              Związki organiczne rtęci powodują zatrucia charakteryzujące się długim okresem utajenia.

Wchłanianie

Wchłaniają się przez błonę śluzową przewodu pokarmowego i przez krew zostają rozprowadzone do wszystkich tkanek, a kumulują się w narządach miąższowych, głównie w nerkach, wątrobie, mięśniach i kościach.

Wchłaniane do organizmu człowieka alkilowe związki rtęci szybko przedostają się po przez krwiobieg do komórek mózgu, gdzie naruszają barierę krew-mózg, co prowadzi do zaburzeń metabolizmu układu nerwowego. Również ten metal tworzy bardzo trwałe połączenia z grupami tiolowymi białek i enzymów, zakłócając ich funkcję.

Rtęć metaliczna bardzo słabo wchłania się przez skórę -0,1 % i z przewodu pokarmowego - 2%. Natomiast bardzo dobrze wchłania się przez układ oddechowy - 80%.

Zatrucia

Zatrucia ostre zdarzają się rzadko, i prowadzą do niewydolności układu oddechowego.

Przewlekłe zatrucia rtęcią zdarzają się w zakładach pracy, w których używana jest jej postać metaliczna lub sole.

              Zatrucia te rozwijają się powoli i w odróżnieniu od zatruć ostrych powodują nieodwracalne zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym.

Objawy zatrucia przewlekłego

a) zmiany w jamie ustnej - obrzęk ślinianek, dziąseł i języka

              b) zęby chwieją się i łatwo wypadają, a w zębodołach tworzą się owrzodzenia

              c) w dziąsłach dookoła kieszonek dziąsłowych osadza się czarny ząbek siarczku rtęciowego,

d)              ślinotok

              e)              bóle i zawroty głowy

              f)              wzmożona pobudliwość nerwowa, trudność skupienia myśli, uczucie znużenia

              g)              drżenia powiek, języka, palców, które w miarę upływu czasu rozszerzają się na całe kończyny

              h)              trudności w mówieniu

nerwica rtęcPESTYCYDY

i)                    

ii)                iowa

Pestycydy są to grupy związków chemicznych pochodzenia naturalnego (roślinne) i syntetycznego stosowanych do niszczenia pasożytów człowieka, zwierząt hodowlanych i roślin. Używane są również do zwalczania chorób roślin, regulacji ich wzrostu i usuwania chwastów.

Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa pestis-zaraza, plaga i cedeo-zabijać.

Innymi nazwami polskimi są: środki szkodnikobójcze, przeciwpasożytnicze lub - najczęściej - środki ochrony roślin.

Zagrożenie bezpośrednie pestycydami są efektem bezpośredniego z nimi kontaktu.

Zagrożenia pośrednie odnoszą się do całej populacji, ze względu na skażenie nimi gleby, wody, produktów żywnościowych.

Klasyfikacja

              Ze względu na działanie pestycydy dzieli się na:

zoocydy - środki do zwalczania szkodników zwierzęcych

insektycydy – zwalczające owady

rodentycydy – zwalczające gryzonie

aficydy - zwalczające mszyce

owicydy - zwalczające jaja owadów i roztoczy

fungicydy – zwalczające grzyby

herbicydy – zwalczające chwasty

atraktanty - środki zwabiające.

repelenty - środki odstraszające

Podział pestycydów pod względem chemicznym

Pestycydy nieorganiczne:

insektycydy arsenowe

insektycydy fluorkowe

herbicydy nieorganiczne

              fungicydy nieorganiczne

Pestycydy organiczne:

pestycydy chlororganiczne

pestycydy fosforoorganiczne

karbaminiany

pochodne kwasu fenoksyoctowego

pochodne triazynowe

              Pestycydy są zaliczane do środków chemicznych o wysokim stopniu ryzyka zagrożenia toksykologicznego.

              Są to bowiem substancje z natury toksyczne, działające nie tylko na organizmy szkodliwe, ale także na organizmy pożyteczne

.

Wśród pestycydów jest wiele znanych kancerogenów, mutagenów i teratogenów