9.1. TRANSFORMACJA MAKROSTRUKTURY SPOŁECZEŃSTWA POLSKIEGO
Mokrzycki „Od protokapitalizmu do socjalizmu: makrostrukturalny wymiar dwukrotnej zmiany ustroju”
1. Przemiany w Polsce Ludowej
a) rewolucyjne 1944/45 - wprowadzone przez władzę ludową w celu przebudowy stosunków społecznych (początek epoki poststalinowskiej „małej stabilizacji”)
- likwidacja ziemiaństwa i burżuazji
- degradacja społ. i marginalizacja polityczna inteligencji (bo przez podział na gospodarkę
produkcyjną i nieprodukcyjną; nieprodukcyjna mniejsze płace)
- powst. nowej „inteligencji ludowej” i nowej kl. robotniczej (masowy awans społ.)
b) organiczne – konsekwencje wprowadzenia gospodarki planowej
- likwidacja autonomii procesów ekonomicznych i makrospołczenych (bo centralne
planowanie jest sprzeczne z logiką rynku) = blokada mechanizmu rynkowego
>>> konsekwencje
- brak związków między zamożnością i pozycją społ. a jej rynkowymi atutami
- rozbieżność czynników statusu bo deprecjacja wykształcenia
- centralne planowanie mechanizmem różnicowania społ. - nowe płaszczyzny
różnicowania społ. (bo nowe drogi awansu)
- pozycja społ. powiązana z polityką państwa (która jest gł. regulatorem społ.)
- wykształcenie się nowych kategorii społ.-zawodowych i metamorfoza poprzednich
- egalitaryzacja w mieście ale większa przepaść m. wsią a miastem
- chaotyczny, bezładny układ zróżnicowań i interesów grupowych
2. Metamorfozy 3 głównych klas:
a) Chłopstwo
- niska pozycja społ. na skali prestiżu, wykształcenia, dochodu i ruchliwości
- gospodarowanie chłopskie bardziej stylem życia niż działalnością gospodarczą
- po włączeniu go do gospodarki planowej (reforma rolna, kolektywizacja, reglamentacja)
zatrzymanie rozwoju gosp. chłop. I zatracenie w dużym stopniu tożsamości chłopskiej (bo
np. przepisy utrudniające dziedziczenie i obrót ziemią, zależność od państwowego monopolu)
- eksploatacja chłopstwa przez państwo
b) Robotnicy
- hasło przewodniej roli klasy robotniczej – mitologizowanie jej historycznej roli i
znaczenia politycznego
- wyższy prestiż (awans społeczny tej klasy) bo dominacja przemysłu ale ciężkie warunki życia
- ustrojowe przywileje, większe zarobki niż np. inteligencji
c) Inteligencja
- wielka eksploatacja (przyswajanie sobie korzyści z jej pracy)
- zanik zróżnicowania zarobków ze względu na wykształcenie, i różnicowanie się gr.
na skali prestiżu, społecznej roli, znaczenia politycznego i dostępu do przywilejów
3. Postawa roszczeniowa
- przez dychotomiczną wizję społ. w świadomości społ. (elita władzy z klientelą kontra
bezkształtna masa ludzi) oraz fakt że zanik bezpośrednich poziomych relacji
międzygrupowych (generowanych przez obieg dóbr)
- więc w miejsce konfliktu klasowego konflikt między poszczególnymi kategoriami społ. a
państwem
- solidarność roszczeniowa – solidarna presja na państwo grup, których interesy są niezgodne
lub wzajemnie się wykluczają
magda0971111