Bialkiewicz.pdf

(1158 KB) Pobierz

Bialkiewicz

Teka Kom. Arch. Urb. Stud. Krajobr. – OL PAN, 2006, 53-60

O RYSUNKU ARCHITEKTONICZNYM

Andrzej Białkiewicz

Politechnika Krakowska, Samodzielny Zakład Rysunku, Malarstwa i Rzeźby

e-mail: abialk@poczta .fm

Streszczenie . W opracowaniu podjęto problem rysunku w procesie edukacji architekta oraz w jego

późniejszym warsztacie projektowym. Analizując proces dydaktyczny w owej dziedzinie, począw-

szy od wieku XVII, aŜ do czasów współczesnych, moŜemy stwierdzić, Ŝe rysunkowi przypisywa-

no szczególne znaczenie. Zarówno w szkołach architektury przy akademiach sztuk pięknych, jak

i przy politechnikach, rysunek odręczny stanowił jedną z zasadniczych form wykształcenia. Rów-

nieŜ dziś moŜna przytoczyć poglądy wielu wybitnych współczesnych architektów, którzy akcentu-

ją ogromną rolę rysunku odręcznego jako podstawowego zapisu myśli twórczej.

Słowa kluczowe: rysunek, architektura, edukacja, projektowanie

Rysunek architektoniczny to zarówno rysunek architekta, jak równieŜ rysunek

przedstawiający architekturę. MoŜna go więc definiować na podstawie treści

oraz toŜsamości jego autora.

Pierwszym, piszącym m.in. o rysunku, teoretykiem architektury, którego

wywody zachowały się do naszych czasów był Marcus Vitruvius Pollio, zwany

Witruwiuszem. W swym dziele opracowanym między 27 a 23 r. p.n.e., zatytu-

łowanym De architectura libri decem , wielokrotnie podkreślał znaczenie rysun-

ku w warsztacie pracy architekta. Postulował, by architekt przedstawiał projekty

budowli w formie rzutów, elewacji oraz perspektywy zwanej wówczas sceno-

grafią 16 . NaleŜy tu zwrócić uwagę, Ŝe problemem ilustracji traktatu Witruwiusza

nie zajmowano się dotychczas zbyt wnikliwie 17 .

16 Witruwiusz, 1956: O architekturze. Ksiąg dziesięć. tłum. K. Kumaniecki, Warszawa, s. 11, 12, 15.

17 Por.: Rottinger H., 1914: Die Holzschnitte zur Architektur und zum Vitruvius Teutsch des Wal-

ter Rivius , Studien zur deutschen Kunstgeschichte, Strasburg. Hamberg P. G, 1955: Ur renassan-

sens illustrerade. Ett bidrag till studiet av 1500-talets arkitekturteori. Uppsala; Recht R., 1995: Le

Dessin d’architecture. Paris.

54

A. Białkiewicz

Rys. 1. Ilustracja z traktatu Witruwiusza.

Edycja Fra Gicondo, Wenecja 1511

Fig. 1. Illustration from Vitruvius’s treaty.

Edition Fra Gicondo, Venice 1511

Rys. 2. Ilustracja z traktatu Witruwiusza.

Edycja Cesarae Cesariano, Mediolan 1521

Fig. 2. Illustration from Vitruvius’s treaty.

Edition Cesarae Cesariano, Milan 1521

Przed epoką gotyku wykonywano niewiele i to bardzo schematycznych ry-

sunków architektonicznych. Jako przykład moŜna tu wymienić plan Sankt Gal-

len, będący zapewne kopią dokładniejszego rysunku, który około roku 820 opat

Reichenau przesłał opatowi Sankt Gallen. 18 Rysunek ten miał być wykorzystany

do budowy opactwa. Przypuszcza się, Ŝe plany kościołów w opactwach romań-

skich kreślono bezpośrednio na ziemi.

Architektura gotycka, wymagająca racjonalnej organizacji prac konstrukcyj-

no-budowlanych, spowodowała narodziny nowoczesnego rysunku architekto-

nicznego, a architekt stał się prawdziwym autorem projektu. Posiadając wiedzę

techniczną, niezrozumiałą i coraz bardziej obcą dla klientów, architekt zapewnił

sobie istotną pozycję społeczną. W jego pracy bardzo waŜną stała się predyspo-

zycja do moŜliwości prezentowania wyobraŜonych form w postaci rysunku. Od

tej pory rysunek zaczął spełniać dwie funkcje. Po pierwsze określał ostateczną

formę projektu, z którego powstawały rysunki szablonów dla cieśli, kamieniarzy

czy murarzy. Druga funkcja podporządkowana była wymogom inwestora, bi-

18 Oryginalny plan powstał około roku 800 na dworze Karola Wielkiego lub po roku 816 w refor-

matorskim kręgu św. Benedykta z Aniane. Kopia o wymiarach 112×77 cm., narysowana czerwo-

nym atramentem na pergaminie pochodzi z lat 816-830 i znajduje się w Bibliotece Klasztornej

Sankt Gallen. Informacja za: Sztuka świata (praca zb.), 1993, Warszawa.

29194279.368.png

29194279.379.png

29194279.390.png

O RYSUNKU ARCHITEKTONICZNYM

55

skupa lub kapituły, którzy go zatwierdzali i zapewniali finansowanie całej inwe-

stycji. Rysunek musiał więc być czytelny, komunikatywny, a nawet efektowny.

Znamienny jest jednak fakt, Ŝe rysunek architektoniczny rozwijał się od po-

łowy wieku XIII, tzn. od momentu kiedy znacząca większość budowli gotyckich

była juŜ realizowana, a nowe programy napotykały rosnące trudności finansowe.

Z pierwszej połowy XIII w. pochodzi manuskrypt Villarda de Honnecourt

będący rodzajem podręcznika dla architektów 19 . Zawiera on zbiór rysunków

opatrzonych komentarzem. Oprócz obiektów i form architektonicznych, przed-

stawionych w formie rzutów, elewacji oraz widoków całościowych, znajdują się

tu równieŜ rysunki figur ludzkich i zwierząt. Wydaje się, Ŝe Villard wierzył w

wartość dydaktyczną rysunku dla warsztatu architekta.

Rys. 3, 4, 5. Villard de Honnecourt. Tablice ze szkicownika. (www.docenti.lett.unisi.it/frontend,

www.tropicologia.org.br/conferencia/2000saber)

Fig. 3, 4, 5. Villard de Honnecourt. Plates from a sketchbook. (www.docenti.lett.unisi.it/frontend,

www.tropicologia.org.br/conferencia/2000saber)

Szczytowy dla rozwoju rysunku architektonicznego był zwłaszcza wiek XIV

i XV, a jednocześnie był to czas stagnacji, a nawet recesji w budownictwie.

MoŜna wysnuć twierdzenie, Ŝe im mniej moŜna budować, tym więcej się rysuje.

Fakt ten w znaczący sposób wpłynął na funkcję architekta. Jako odpowiedzialny

za proponowanie projektów architektonicznych, zaczął szczególnie dbać o czy-

telność i obrazowość swoich rysunków. RównieŜ w tym czasie rysunkowi nada-

no funkcję dydaktyczną, wykorzystując go jako podstawową metodę uczenia

zawodu architekta. Rysunki architektoniczne z XIII i częściowo z XIV w. przed-

19 Hahnloser H., 1935: Villard de Honnecourt. Kritische Gesamtausgabe des Bauhüttenbuches. ms.

Fr. 190093 der Pariser Nationalbibliothek, Wien; Frazik J.T., 1991: Najstarszy średniowieczny

podręcznik architekta. Czasopismo Techniczne 88, 1, Kraków; Walicki M., 1956: Sam na sam

z Villardem. KAiU, I, s. 7-11.

29194279.001.png

29194279.012.png

29194279.023.png

29194279.034.png

29194279.045.png

29194279.056.png

29194279.067.png

29194279.078.png

29194279.089.png

29194279.100.png

29194279.111.png

29194279.122.png

29194279.133.png

29194279.144.png

29194279.155.png

29194279.166.png

29194279.177.png

29194279.188.png

29194279.199.png

29194279.210.png

29194279.221.png

29194279.232.png

29194279.243.png

29194279.254.png

29194279.265.png

29194279.276.png

29194279.287.png

29194279.298.png

29194279.309.png

29194279.320.png

29194279.331.png

29194279.342.png

29194279.350.png

29194279.351.png

29194279.352.png

29194279.353.png

29194279.354.png

29194279.355.png

29194279.356.png

29194279.357.png

29194279.358.png

29194279.359.png

29194279.360.png

29194279.361.png

29194279.362.png

29194279.363.png

29194279.364.png

29194279.365.png

29194279.366.png

29194279.367.png

29194279.369.png

29194279.370.png

29194279.371.png

29194279.372.png

29194279.373.png

29194279.374.png

29194279.375.png

29194279.376.png

29194279.377.png

29194279.378.png

29194279.380.png

29194279.381.png

29194279.382.png

29194279.383.png

29194279.384.png

29194279.385.png

29194279.386.png

29194279.387.png

29194279.388.png

29194279.389.png

29194279.391.png

29194279.392.png

29194279.393.png

29194279.394.png

29194279.395.png

29194279.396.png

29194279.397.png

29194279.398.png

29194279.399.png

29194279.400.png

29194279.401.png

29194279.402.png

29194279.403.png

29194279.404.png

29194279.405.png

29194279.406.png

29194279.407.png

29194279.408.png

29194279.409.png

29194279.410.png

29194279.002.png

29194279.003.png

29194279.004.png

29194279.005.png

29194279.006.png

29194279.007.png

29194279.008.png

29194279.009.png

29194279.010.png

29194279.011.png

29194279.013.png

29194279.014.png

29194279.015.png

29194279.016.png

29194279.017.png

29194279.018.png

29194279.019.png

29194279.020.png

29194279.021.png

29194279.022.png

29194279.024.png

29194279.025.png

29194279.026.png

29194279.027.png

29194279.028.png

29194279.029.png

29194279.030.png

29194279.031.png

29194279.032.png

29194279.033.png

29194279.035.png

29194279.036.png

29194279.037.png

29194279.038.png

29194279.039.png

29194279.040.png

29194279.041.png

29194279.042.png

29194279.043.png

29194279.044.png

29194279.046.png

29194279.047.png

29194279.048.png

29194279.049.png

29194279.050.png

29194279.051.png

29194279.052.png

29194279.053.png

29194279.054.png

29194279.055.png

29194279.057.png

29194279.058.png

29194279.059.png

29194279.060.png

29194279.061.png

29194279.062.png

29194279.063.png

29194279.064.png

29194279.065.png

29194279.066.png

29194279.068.png

29194279.069.png

29194279.070.png

29194279.071.png

29194279.072.png

29194279.073.png

29194279.074.png

29194279.075.png

29194279.076.png

29194279.077.png

29194279.079.png

29194279.080.png

29194279.081.png

29194279.082.png

29194279.083.png

29194279.084.png

29194279.085.png

29194279.086.png

29194279.087.png

29194279.088.png

29194279.090.png

29194279.091.png

29194279.092.png

29194279.093.png

29194279.094.png

29194279.095.png

29194279.096.png

29194279.097.png

29194279.098.png

29194279.099.png

29194279.101.png

29194279.102.png

29194279.103.png

29194279.104.png

29194279.105.png

29194279.106.png

29194279.107.png

29194279.108.png

29194279.109.png

29194279.110.png

29194279.112.png

29194279.113.png

29194279.114.png

29194279.115.png

29194279.116.png

29194279.117.png

29194279.118.png

29194279.119.png

29194279.120.png

29194279.121.png

29194279.123.png

29194279.124.png

29194279.125.png

29194279.126.png

29194279.127.png

29194279.128.png

29194279.129.png

29194279.130.png

29194279.131.png

29194279.132.png

29194279.134.png

29194279.135.png

29194279.136.png

29194279.137.png

29194279.138.png

29194279.139.png

29194279.140.png

29194279.141.png

29194279.142.png

29194279.143.png

29194279.145.png

29194279.146.png

29194279.147.png

29194279.148.png

29194279.149.png

29194279.150.png

29194279.151.png

29194279.152.png

29194279.153.png

29194279.154.png

29194279.156.png

29194279.157.png

29194279.158.png

29194279.159.png

29194279.160.png

29194279.161.png

29194279.162.png

29194279.163.png

29194279.164.png

29194279.165.png

29194279.167.png

29194279.168.png

29194279.169.png

29194279.170.png

29194279.171.png

29194279.172.png

29194279.173.png

29194279.174.png

29194279.175.png

29194279.176.png

29194279.178.png

29194279.179.png

29194279.180.png

29194279.181.png

29194279.182.png

29194279.183.png

29194279.184.png

29194279.185.png

29194279.186.png

29194279.187.png

29194279.189.png

29194279.190.png

29194279.191.png

29194279.192.png

29194279.193.png

29194279.194.png

29194279.195.png

29194279.196.png

29194279.197.png

29194279.198.png

29194279.200.png

29194279.201.png

29194279.202.png

29194279.203.png

29194279.204.png

29194279.205.png

29194279.206.png

29194279.207.png

29194279.208.png

29194279.209.png

29194279.211.png

29194279.212.png

29194279.213.png

29194279.214.png

29194279.215.png

29194279.216.png

29194279.217.png

29194279.218.png

29194279.219.png

29194279.220.png

29194279.222.png

29194279.223.png

29194279.224.png

29194279.225.png

29194279.226.png

29194279.227.png

29194279.228.png

29194279.229.png

29194279.230.png

29194279.231.png

29194279.233.png

29194279.234.png

29194279.235.png

29194279.236.png

29194279.237.png

29194279.238.png

29194279.239.png

29194279.240.png

29194279.241.png

29194279.242.png

29194279.244.png

29194279.245.png

29194279.246.png

29194279.247.png

29194279.248.png

29194279.249.png

29194279.250.png

29194279.251.png

29194279.252.png

29194279.253.png

29194279.255.png

29194279.256.png

29194279.257.png

29194279.258.png

29194279.259.png

29194279.260.png

29194279.261.png

29194279.262.png

29194279.263.png

29194279.264.png

29194279.266.png

29194279.267.png

29194279.268.png

29194279.269.png

29194279.270.png

29194279.271.png

29194279.272.png

29194279.273.png

29194279.274.png

29194279.275.png

29194279.277.png

29194279.278.png

29194279.279.png

29194279.280.png

29194279.281.png

29194279.282.png

29194279.283.png

29194279.284.png

29194279.285.png

29194279.286.png

29194279.288.png

29194279.289.png

29194279.290.png

29194279.291.png

29194279.292.png

29194279.293.png

29194279.294.png

29194279.295.png

29194279.296.png

29194279.297.png

29194279.299.png

29194279.300.png

29194279.301.png

29194279.302.png

29194279.303.png

29194279.304.png

29194279.305.png

29194279.306.png

29194279.307.png

29194279.308.png

29194279.310.png

29194279.311.png

29194279.312.png

29194279.313.png

29194279.314.png

29194279.315.png

29194279.316.png

29194279.317.png

29194279.318.png

29194279.319.png

29194279.321.png

29194279.322.png

29194279.323.png

29194279.324.png

29194279.325.png

29194279.326.png

29194279.327.png

29194279.328.png

29194279.329.png

29194279.330.png

29194279.332.png

29194279.333.png

29194279.334.png

29194279.335.png

29194279.336.png

29194279.337.png

29194279.338.png

29194279.339.png

29194279.340.png

29194279.341.png

29194279.343.png

29194279.344.png

29194279.345.png

56

A. Białkiewicz

stawiają całe fasady, natomiast w pracach wykonanych w wieku XV widoczne

jest studiowanie detalu.

Wynalezienie perspektywy geometrycznej przez Filippa Brunelleschiego

i Leone Battiste Albertiego pozwoliło na logiczne opracowanie systemu przed-

stawiania projektu. Formę architektoniczną moŜna było pokazać nie tylko

w skali w jej realnych wymiarach za pomocą rysunków ortogonalnych, ale takŜe

w precyzyjnym ujęciu perspektywicznym.

Rysunek pojmowano przede wszystkim jako główny i analityczny etap w procesie poznawania,

ujęcia teoretycznego i – formułowania projektowego. W takim znaczeniu rysowanie stanowiło

wartość jako aktywny, twórczy element kaŜdej sztuki, z architekturą włącznie 20 .

Przedstawienie perspektywiczne zachowując formę w całości czyni obraz

zbliŜony do tego, jaki stanowić będzie jej wizerunek po realizacji. Poza tym

obraz projektowanej formy w ujęciu perspektywicznym mógł być w mniejszym

stopniu analityczny, natomiast poprzez zastosowanie efektów plastycznych czę-

sto stawał się bardziej wraŜliwy i odpowiadający rzeczywistości.

Interesujące poglądy na temat rysunku mogącego mieć odniesienie do warsz-

tatu architekta przedstawił Federico Zuccari 21 . W swoich rozwaŜaniach wpro-

wadza pojęcia: rysunku wewn ę trznego , który jest rodzajem pomysłu – koncepcją,

oraz rysunku zewn ę trznego , będącego graficznym przedstawieniem tego pomysłu.

Rolę rysunku w warsztacie architekta szczególnie podkreślał Giovanni Botta-

ri. Poglądy jego wywarły znaczy wpływ na formowanie się dydaktyki akade-

mickiej w Akadmii św. Łukasza w Rzymie 22 . Rysunek stanowił tu podstawowy

środek wypowiedzi, od początku istnienia Akademii. Stała się ona wkrótce wzo-

rem dla zorganizowanego szkolnictwa architektonicznego w Europie.

Analizując proces dydaktyczny w owej dziedzinie, począwszy od wieku

XVII aŜ do czasów współczesnych, moŜemy stwierdzić, Ŝe rysunkowi przypi-

sywano szczególne znaczenie. Zarówno w szkołach architektury przy akade-

miach sztuk pięknych, jak i przy politechnikach rysunek odręczny stanowił jed-

ną z zasadniczych form wykształcenia.

We współczesnych uczelniach architektonicznych moŜna wyróŜnić szkoły,

które przywiązują duŜe znaczenie do nauczania rysunku odręcznego oraz szkoły,

w których takiej potrzeby się nie odczuwa. MoŜna przypuszczać, Ŝe ta druga

postawa, charakterystyczna zwłaszcza dla nowych szkół architektonicznych,

wynika z poglądów opartych na fascynacji moŜliwościami technik komputero-

wych. Takie tendencje szczególnie są widoczne w USA i niektórych krajach

Europy Zachodniej. Analizując programy dydaktyczne uczelni architektonicz-

nych, moŜemy stwierdzić, Ŝe w szkołach, gdzie przed kilkudziesięciu laty ogra-

niczono nauczania rysunku odręcznego, obecnie są wyraźne tendencje do roz-

20 Misiągiewicz M., 1999. O prezentacji idei architektonicznej. Kraków, s. 44, 45.

21 Zuccari F., 1607. L’Idea de’pittori, scultori et architetti del cavalier. Torino.

22 Bottari G., 1574. Dialoghi sopra le tre Arti del disegno. Lucca, Za: Marconi P., Cipriani A.,

Valeriani E., 1974. I disegni di archtettura dell’Archivo storico dell’Accademia di Sant Luca.

Roma.

29194279.346.png

O RYSUNKU ARCHITEKTONICZNYM

57

szerzenia tej dyscypliny. Wydaje się bowiem, Ŝe to ograniczenie dydaktyki

w zakresie rysunku przełoŜyło się negatywnie na cały proces nauczania architektury.

RównieŜ warsztat pracy wybitnych twórców współczesnej architektury oraz

ich rysunki w istotny sposób przyczyniają się do udokumentowania znaczenia

rysunku odręcznego w procesie projektowania.

W pracowni architektonicznej Normana Fostera, zatrudniającej 120 pracow-

ników, uwaŜa się, Ŝe znaczenie rysunku jest niezwykle istotne na kaŜdym etapie

projektowania 23 . W pracowni posługują się przede wszystkim rysunkiem od-

ręcznym. W początkowej fazie projektu Foster, który znakomicie posługuje się

rysunkiem odręcznym, wykonuje duŜą liczbę szkiców – idei, które mają stano-

wić pomoc dla wykonania koncepcji. Pracownicy biura w trakcie projektowania

starają się nie uŜywać zbyt duŜej liczby rysunków technicznych. RównieŜ pod-

czas rozmów z klientami posługują się rysunkami odręcznymi, które w komuni-

katywny sposób prezentują zamierzenia architekta. Dopiero w finalnym etapie

projektu powstają szczegółowe rysunki techniczne.

Rys. 6, 7. Gustav Peichl. Szkoła w Wienerbergu, szkic i realizacja

Fig. 6, 7. Gustav Peichl. School in Wienerberg, sketch and completed project

Dla Gustawa Peichla 24

[...] szkicowanie stanowi pewien rodzaj rozmyślania na papierze 25 . Językiem architektury jest

szkic. Architekt obecnie nie moŜe być wrogiem szybkich metod komputerowych, jednak musi on

wiedzieć, gdzie i w jaki sposób naleŜy stosować te nowoczesne osiągnięcia techniki. Nie moŜna

zaprzeczyć, iŜ w wyniku niekontrolowanego stosowania programów CAD w praktyce, indywidu-

23 Robbins E., 1994. Why Architects Draw. Massachusetts. s. 82.

24 Gustaw Peichl, urodzony w 1828 r. w Wiedniu. W latach 1973-1996 kierownik Szkoły Mi-

strzów Architektury w Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu. Autor wielu zrealizowanych projek-

tów architektonicznych, m.in. w Bonn, we Frankfurcie i w Wiedniu. Jest laureatem licznych mię-

dzynarodowych odznaczeń i nagród za osiągnięcia w dziedzinie architektury, członkiem honoro-

wym Związku Architektów Niemieckich, Królewskiego Instytutu Architektów Brytyjskich, Aka-

demii Sztuk Pięknych w Berlinie oraz Amerykańskiego Instytutu Architektów.

25 Peichl G., 2003. Back to the pen – back to the pencil. Salzburg, s. 86.

29194279.347.png

29194279.348.png

29194279.349.png

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Garden Composer 3D [PL.iso].rar (652646 KB)
Bialkiewicz.pdf (1158 KB)
Dom energooszczędny z pompą ciepła (bez reklam).pdf (30244 KB)
Elementy kompozycji fotograficznej.zip (6965 KB)
kurs 3D studio Max wizualizacja wnetrza14_19(2).zip (1048781 KB)

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin