OCENA UCZNIÓW Z MUZYKI.doc

OCENA UCZNIÓW Z MUZYKI

Wyrażanie osiągnięć uczniów za pomocą cyfr weszło na stałe do praktyki szkolnej. Nie jest to najlepszy system ocen, gdyż trzeba w ten sposób wyrazić istotę procesu nauczania tzn. indywidualny rozwój wychowanka. Klasyfikacji dokonuje się biorąc za podstawę ogólnie przyjęte wymagania i zasady w wyniku czego przyjmuje się jednolitą skalę oceniania nie zawsze uwzględniającą indywidualne możliwości i rozwój ucznia. Wynikiem tego bywa często uczenie się „dla stopnia”, a nie dla wiedzy czy umiejętności. Powstają negatywne postawy do nauki, rodzą się kompleksy u uczniów słabszych. Natomiast łatwość zdobywania dobrych ocen przez uczniów uzdolnionych również nie mobilizuje ich do pracy. Wobec sytuacji, w której nauczyciele muszą stawiać oceny należy zastosować listę jakie kryteria przyjąć oraz co powinno a co nie powinno być ich przedmiotem. Ustalenie tych kryteriów wobec muzyki nie jest proste ponieważ łatwym sposobem sprawdzania umiejętności i wiedzy istnieje cały szereg czynników nie mierzalnych, a świadczących o rozwoju uczniów. Jest to sfera doznań estetycznych wynikających z wrażliwości na zjawiska muzyczne
i zawarte w muzyce treści emocjonalne. Cały obszar indywidualnej percepcji ucznia jest przed nauczycielem zamknięty. Jedyne symptomy doznań to reakcje ucznia podczas słuchania czy odtwarzania muzyki oraz wypowiedzi słowne. Wyciąganie wniosków jest bardzo żmudne. Doznania nie zawsze bywają uzewnętrzniane a wypowiedzi rzadko bywają adekwatne do przeżycia. Ponadto działania muzyki nie zawsze na tyle dociera do świadomości odbiorcy by można je było zdefiniować.

    Dlatego też oceny z muzyki będą dotyczyć umiejętności i wiedzy oraz postawy ucznia.

Umiejętności : w zakresie umiejętności możemy wyróżnić:

-          umiejętność śpiewu

-          umiejętność gry na instrumentach

-          umiejętność zapisu nutowego

Wiedza:

-          znajomość zasad muzyki

-          wiedzę z dziedziny muzycznej

Postawa:

-          słuchanie i tworzenie muzyki (ocena wynika z obserwacji)

Co może być oceniane, a co nie?

ŚPIEW – można oceniać wg następujących kryteriów

-          czystość intonowania melodii

-          poprawność rytmiczna

-          muzykalne wykonanie piosenki: stosowanie różnych środków wyrazu muzycznego: dynamika, tempo, artykulacja; przekazywanie treści emocjonalnych, słowna interpretacja indywidualnych doznań – najwyższa ocena

czystość intonowania i rytm można traktować jako wymaganie podstawowe, które mogą spełnić wszyscy uczniowie, ale pod warunkiem, że będzie się przestrzegać indywidualnych możliwości uczniów. Dla dzieci monotonicznych każdy zaśpiewany przez nich dźwięk będzie zasługiwał na ocenę pozytywną. Może dotyczyć również poprawnego wykonywania pod względem rytmicznym. Dzieci o małej skali głosu mogą być pozytywnie oceniane jeśli wykonają czysto wybrany mieszczący się w ich skali głosu fragment melodii. Od dzieci nie mających kłopotów głosowych będziemy wymagać całej piosenki pod względem melodii
i rytmu. Muzykalność wykonywania powinna stanowić ocenę dodatkową. Ocenie ze śpiewu nie może podlegać znajomość tekstu jako elementu wydzielonego z piosenki. Niestety spotykamy się z odpytywaniem słów piosenki i stawianie za to ocen. Znajomość tekstu ma sens tylko w powiązaniu z melodią. Tekst powinien być opanowany zawsze na lekcji przez częste śpiewanie zwrotek na pamięć. Jeśli uczniowie tekstu nie znają to jest to wina nauczyciela, który powtarza tylko pierwszą zwrotkę pomijając pozostałe.

Reasumując, ocena pozytywna zależy od stawiania zadań zgodnych
z możliwościami głosowymi uczniów. Od tego zależy czy będą oni doznawali satysfakcji ze śpiewu i własnego rozwoju.

GRA NA INSTRUMENTACH – ocena może dotyczyć zróżnicowanych zadań. Wynika to
z różnego stopnia trudności technicznych gry na poszczególnych instrumentach jak też ze zróżnicowanego stopnia trudności poszczególnych partii instrumentalnych

-          instrumenty perkusyjne niemelodyczne – najbardziej skomplikowana technika gry. Ocena zależeć będzie od postawienia uczniowi odpowiedniego zadania zgodnego z aktualnym stanem jego poczucia rytmu oraz ukształtowania niezależnością słyszenia warstwy akompaniamentu na tle głównej myśli muzycznej

-          instrumenty perkusyjne sztabkowe – ze względu na trudność gry na I miejscu. Powodzenie zależeć będzie od postawienia uczniowi odpowiedniego zadania

-          flet – wydaje się trochę trudniejszy, zadania mogą być bardzo zróżnicowane np. prawidłowe wykonanie dźwięku danej skali granie fragmentów melodii czy trudniejszych całych utworów. Ważne jest wyrobienie w uczniach przekonania o równowartości wszystkich partii instrumentalnych dla artystycznego wyrazu utworu. Dlatego nie można przyjąć zasady, że wykonanie łatwiejszej partii zasługuje na niższą ocenę, trudniejszych na wyższą. Jedynym kryterium powinna być poprawność wykonywania. Ważny przydział odpowiedniego zadania. Podobnie jak przy śpiewie ocena może sprawność techniczna i muzykalność partii instrumentu

-          sprawność czytania zapisu muzycznego – najbardziej skomplikowana umiejętność, składa się z różnych umiejętności:

·         czytanie rytmu dotyczy różnych zdań np. samodzielne odczytanie tematu rytmicznego, partii instrumentu, bądź rytmu piosenki

·         czytanie melodii na (1)instrumencie lub (2)głosem (1)opartych na dźwiękach
o zróżnicowanej wysokości zależy od znajomości położenia dźwięku na pięciolinii, umiejętność odczytywania przebiegu rytmicznego oraz szybkiego kojarzenia tych dwóch elementów z położeniem dźwięku na instrumencie. Jest to czynność skomplikowana toteż zakres wymagań może być zróżnicowany. (2) najbardziej skomplikowane jest czytanie głosem (śpiew z nut). W tym zakresie ocenę należy stawiać ostrożnie, gdyż umiejętność uzależniona jest przede wszystkim od ukształtowania wyobrażeń słuchowych i słuchu muzycznego. Umiejętność ta wymaga pewnego poziomu słuchu wysokościowego i rytmicznego oraz pamięci muzycznej. Nie wszyscy uczniowie są wstanie to opanować i nie wszystkich należy z tego rozliczać. Można poprzestać na sprawdzeniu znajomości zapisu na podstawie dwóch poprzednich umiejętności. W ogóle nie należy organizować odpytywania na stopnie
z umiejętności zapisu. Ocenianie powinno odbywać się okazjonalnie np. wtedy gdy zgodnie z planem lekcji proponuje się uczniom odczyt nowego fragmentu utworu. Zauważyć należy tu raczej sukcesy i oceniając pozytywnie i zachęcając do przezwyciężania trudności związanych z opanowaniem zapisu.

WIADOMOŚCI – najłatwiejsze do oceny zasady muzyki (opanowanie pojęć
i wiadomości), odpytywanie i ocenianie samo w sobie nie ma większego sensu ponieważ powinno być poznawane i utrwalane tylko w związku z działalnością muzyczną. Odpytywanie z nich w izolacji od działalności muzycznej nie może mieć miejsca, ponieważ oceniając określoną działalność muzyczną nie jako automatycznie oceniamy wiadomości bez których ta działalność nie mogłaby zaistnieć. Tak samo bezsensu jest stawianie ocen za zeszyt. Na właściwie prowadzonej lekcji muzyki nie ma czasu i potrzeby prowadzić systematycznych notatek i nie one stanowią o rozwoju muzycznym ucznia.

Czasem zdarza się, że polecamy uczniom opracowanie samodzielnie tematu. Warto wówczas ocenić wartość sporządzonych przez ucznia notatek. Można też czasem polecić rozwiązanie jakiegoś zadania czy zagadki i również postawić za to ocenę. Nie może być jednak ocena za prowadzenie zeszytu.

Wdzięcznym elementem do stawiania ocen jest wiedza z dziedziny kultury muzycznej. Istnieje tu wiele możliwości do pobudzania zainteresowań ucznia, zachęcania ich do samokształcenia, samodzielnego sięgania do różnych źródeł, biblio- czy fonograficznych. Na tym polu dużą szansę mają uczniowie mniej zdolni muzycznie. Odpowiednio stymulowani przez nauczyciela mogą rozwijać swoją wiedzę i znajomość literatury muzycznej a w rezultacie rozwija swoje zainteresowania i możliwości percepcji. Ocenie mogą podlegać najrozmaitsze, samodzielnie wykonywane prace np. przygotowanie bibliografii do lekcji, dokonanie wyboru nagrań, wystąpienia na temat aktualnie przerabiany itp. Nie właściwe jest odpytywanie na stopnie ze znajomości tytułów dzieł napisanych przez poszczególnych kompozytorów. Do najtrudniejszych problemów w które nie jesteśmy wstanie jednoznacznie i obiektywnie ocenić należy  inwencja twórcza ucznia oraz ich możliwości percepcyjnych i doznań związanych ze słuchaniem utworów muzycznych. Jak bowiem ocenić wynik tworzenia muzyki przez ucznia, gdy najistotniejszym ze względu wychowawczego i ogólnorozwojowego a także rozwoju muzycznego jest sam proces tworzenia. Nie ma jednoznacznych kryteriów według których można by ocenić wartość wytworu dziecięcego. Istniej niebezpieczeństwo, że przez niewłaściwą ocenę twórczości dziecka zrazimy go do tej działalności muzycznej. Ponadto nauczyciel najczęściej ocenia wytwór ucznia według własnego, różnego gustu. W związku z tym oryginalne rozwiązanie może zostać niżej ocenione niż pozornie „ładniejsze”, ale banalne, bez własnego „ja”. Natomiast należy oceniać przede wszystkim rozwój ucznia w tym zakresie i jego postawy. Proponujemy przyjęcie jako podstawy do oceny pozytywnej aktywności i pomysłowości nawet wówczas, gdy propozycje ucznia nie wydają się zbyt ....................................................

Brak oceny w dzienniku z tego obszaru działalności nie ma specjalnego znaczenia wobec tak wielu możliwości oceniania.

Innym również trudnym zakresem oceny jest teren percepcji utworów muzycznych. Jest tu wiele czynników zewnętrznych łatwo dostrzegalnych, które mogą stać się jednym z kryteriów oceny. Będzie to np. rozpoznanie dzieła muzycznego, rozpoznanie jego charakterystycznych cech, struktury czy konstrukcji. Można też ocenić znajomość literatury muzycznej
w powiązaniu z wiedzą dotyczącą epoki, stylu czy kompozytora. Wszystkie te symptomy będą świadczyć o pewnej wrażliwości muzycznej i przyswojonej wiedzy. Nie powiedzą jednak nic o sprawie najważniejszej czyli o rozumieniu i przeżywaniu dzieła, o potrzebie kontaktu z nim. Niestety rozwoju procesu zachodzącego w sferze emocjonalnego wychowanków nie jesteśmy wstanie dostrzec, a tym bardziej ocenić. Pewne jego symptomy wyrażają się np. szczególnym zainteresowaniem określonym dziełem, wyrażeniu chęci powtórnego jego wysłuchania. Czasem można zaobserwować reakcje ucznia podczas słuchania, np. wyraz skupienia na twarzy, reakcje motoryczne lub przeciwnie brak uwagi itp. Niektórzy uczniowie – uzewnętrzniają swoje przeżycia określając je słowami. Wobec nie możności wyznaczenia jednoznacznego kryterium oceny możliwości percepcyjnych należy oceniać postawy, ich zachowania i reakcje, co w powiązaniu z wypowiedzią i oceną znajomości dzieła da w miarę obiektywną ocenę. Do oceny postaw uczniów należy również wziąć pod uwagę takie czynniki jak: zaangażowanie, postawy społeczne, odpowiedzialność za zespół, wspólne działanie, wzajemną pomoc.

Oceniając z muzyki nie wolno opierać się ściśle na średniej arytmetycznej, ale mieć na uwadze specyfikę rozwoju uzdolnień i zainteresowań każdego z uczniów. Od taktu
i kompetencji nauczyciela zależy stworzenie równych szans rozwoju wszystkim uczniom
i umożliwienie im osiągnięcie satysfakcji. Każdy uczeń ma szanse otrzymać ocenę pozytywną z muzyki o ile uda się rozbudzić w nim zainteresowanie muzyką i wyzwolić pozytywne motywacje do przezwyciężenia trudności. Zaangażowanie ucznia w dużej mierze zależne jest od postawy, wiedzy i umiejętności nauczyciela. Dobrze przygotowany pod względem muzycznym i pedagogicznym, zaangażowany nauczyciel to duży krok na drodze do kultury muzycznej.