Szklarski Alfred -5- Tajemnicza wyprawa Tomka.pdf

Alfred Szklarski

Tajemnicza wyprawa Tomka

W tajdze

Gwiazdy gasþy nad poþudniowo-wschodnim obszarem Rosyjskiego Dalekiego

Wschodu 1 . Poranna szaroĻę wkradaþa siħ w nocny mrok. Wkrtce blaski wschodzĢcego

sþoıca musnħþy kopulaste szczyty gr i po zalesionych stokach spþynħþy na rwninnĢ,

bezkresnĢ tajgħ.

WzmagajĢca siħ jasnoĻę powoli rozpraszaþa opary otulajĢce dziewiczĢ puszczħ. Z

mgieþ wyþaniaþy siħ zadziwiajĢce szczegþy krajobrazu. Flora wþaĻciwa pþnocnej tajdze

krzewiþa siħ tutaj obok poþudniowej roĻlinnoĻci wschodnioazjatyckich mieszanych lasw

Chin i Indii. WinoroĻl oplataþa Ļwierki ajaıskie, a korkowce ussuryjskie, orzechy

mandŇurskie i krzewy skarþowaciaþej aralii rosþy obok biaþych brzz i limb syberyjskich. Jak

okiem siħgnĢę, piħþy siħ ku niebu wierzchoþki stuletnich cedrw, zþotawozielonych modrzewi

daurskich, jodeþ o biaþej korze, a wĻrd nich odcinaþy siħ jaĻniejszĢ zieleniĢ lipy amurskie,

wiĢzy, graby, dħby i klony. Promienie sþoneczne coraz gþħbiej przenikaþy w mgliste ostħpy

nadamurskiej tajgi, w ktrej ĻcieŇki wydeptane przez renifery krzyŇowaþy siħ z tropami

tygrysw, a podczas parnego lata jakuckie motyle o skromnym ubarwieniu ustħpowaþy

miejsca wielkim, piħknym motylom podzwrotnikowym 2 .

W tej okolicy o wschodzie sþoıca tygrysy powracaþy z nocnych þoww do swych

legowisk. Wtedy jedynie ptactwo, zadomowione na drzewach, wysoko nad ziemiĢ, odwaŇaþo

siħ krzykiem zdradzaę swojĢ obecnoĻę. Tego jednak poranka nawet ptaki za lada szelestem

podrywaþy siħ do lotu, a dziki zwierz chyþkiem przemykaþ przez għstwinħ, albowiem

odwieczne prawa tajgi zostaþy naruszone przez najgroŅniejszego jej wroga - czþowieka.

Oto grupa tropicieli i þowcw zwierzĢt wtargnħþa do ostħpu i w pobliŇu poþudniowego

kraıca Gr Burejskich 3 rozþoŇyþa siħ obozem.

NazwĢ Dalekiego Wschodu obejmuje siħ kraje wschodnioazjatyckie przylegajĢce do Pacyfiku: Chiny,

Japoniħ, Koreħ, Filipiny. W powieĻci mowa jest o radzieckiej czħĻci Dalekiego Wschodu, rozciĢgniħtej

stosunkowo wĢskim pasem wzdþuŇ zachodnioaz-jatyckiego wybrzeŇa zewnħtrznych mrz Pacyfiku. Naturalna

jej granica przebiega wzdþuŇ rzeki Amur i Ussuri, dziaþem wodnym pomiħdzy dorzeczami Zei i Olekmy, na

pþnoc od pasma Gr Stanowych, wzdþuŇ zachodniego zbocza pasma DŇugdŇur oraz wzdþuŇ poþudniowej

granicy Rowu Parapolskiego. Geograficznie radziecki Daleki Wschd wybitnie rŇni siħ od przylegþej Syberii

Wschodniej i dzieli siħ na trzy obszary: Amursko-Nadmorski, Dolno-Amursko-Ochocki z wyspĢ Sachalin i

Kamczacko-Ku-rylski Obszar Wulkaniczny, natomiast jego administracyjno-polityczne jednostki to: Kraj

Nadmorski, Kraj Chabarowski, Obwd Sachaliıski i Obwd Amurski.

2 Jakuckie - Leucobrephos middendorfii; podzwrotnikowe - Danais tytia i Papilio raddei.

Rozlegþy obszar grski ciĢgnĢcy siħ prawie poþudnikowe i wznoszĢcy siħ nad dwiema przylegþymi doı

rwninami: Zejsko-BurejskĢ na zachodzie i DolnoamurskĢ na wschodzie. Pasmo na poþudniu (na granicy

radzieckiego Dalekiego Wschodu) przechodzi poza rzekħ Amur i ciĢgnie siħ dalej na poþudnie, w MandŇurii,

pod nazwĢ Maþy Chingan, czħsto rozszerzanĢ takŇe na Gry Burejskie.

Gdy mrok ustĢpiþ, z mgþy ĻcielĢcej siħ na leĻnej polanie wyþoniþy siħ sylwetki kilku

namiotw pþkoliĻcie osþoniħtych taborem wozw. Pod wozami, przywiĢzane do szprych kþ,

spaþy kudþate psy. WewnĢtrz pþkola staþy szeregiem podþuŇne skrzynie-klatki, zamykane

drzwiczkami z Ňelaznych prħtw. Nie opodal obozowiska pasþy siħ spħtane konie.

Z jednego namiotu wysunĢþ siħ niski, barczysty mħŇczyzna ubrany w spodnie i kurtkħ

z jeleniej skry. Bacznie zlustrowaþ wzrokiem okolicħ, ukazujĢc ĻniadĢ, skoĻnookĢ twarz o

maþym nosie i wydatnych koĻciach policzkowych. Z zadowoleniem stwierdziþ, Ňe mgþa opada

na ziemiħ. Spojrzaþ w grħ. Zachmurzone prawie od dwch tygodni niebo nareszcie

wypogadzaþo siħ i jaĻniaþo w promieniach wschodzĢcego sþoıca. Pogodny, niemal

bezwietrzny Ļwit zwiastowaþ przerwħ w letnich deszczach monsunowych 4 przynoszonych

przez poþudniowo-wschodni wiatr znad oceanu. UĻmiech pojawiþ siħ na twarzy mħŇczyzny.

Byþ on przewodnikiem i tropicielem w wyprawie urzĢdzonej przez biaþych þowcw dzikich

zwierzĢt, przybyþych z dalekiego zamorskiego kraju. Od dawna niecierpliwie oczekiwaþ na

taki wþaĻnie dzieı, by zakoıczyę polowanie na tygrysy. Potem wyprawa þowiecka miaþa

przenieĻę swj obz dalej na zachd od Gr Burejskich, poza bezpoĻredni zasiħg letnich

deszczw monsunowych, zatrzymywanych przez pasmo grskie.

MħŇczyzna powrciþ do namiotu, skĢd znw wyszedþ na polanħ uzbrojony w starĢ

berdankħ 5 . Obuty w miħkkie unty z jeleniej skry, ruszyþ ku għstwinie. W tej wþaĻnie chwili z

sĢsiedniego namiotu wyjrzaþ rosþy mþodzieniec.

Byþ to þowca zwierzĢt, Tomek Wilmowski, ktry z ojcem i kilkoma przyjaciþmi

przebywaþ na polowaniu w tajdze amurskiej. Spostrzegþ oddalajĢcego siħ mħŇczyznħ, wiħc na

pþ ubrany zaraz pobiegþ za nim.

- Nuczi 6 , dokĢd to siħ tak wczeĻnie wybierasz? JeĻli idziesz na poszukiwanie

wytropionych wczoraj tygrysw, to chħtnie poszedþbym z tobĢ - zawoþaþ po rosyjsku,

dogoniwszy tropiciela pochodzĢcego z tubylczego plemienia Goldw 7 .

Nuczi przystanĢþ, odwrciþ siħ do mþodzieıca i odparþ w þamanym rosyjskim,

przeplatajĢc go sþowami ojczystego jħzyka:

- Moja sprawdzi, czy amby 8 sĢ i wrci po wasza.

4 Monsun zimowy wieje z pþnocnego zachodu i pþnocy (z gþħbi lĢdu ku oceanowi) i przynosi powietrze

chþodne, wyjĢtkowo suche, powodujĢc pogodħ chþodnĢ i bezchmurnĢ. Letni monsun, niezbyt gorĢcy, wieje znad

oceanu (z poþudniowego wschodu i poþudnia) i przynosi ciepþe, nasycone parĢ wodnĢ powietrze. Z tego powodu

lato na Dalekim Wschodzie jest zazwyczaj ciepþe i dŇdŇyste z czħstymi mgþami.

5 Berdanka - amerykaıski karabin systemu Berdana, odtylcowy, jednostrzaþowy o gwintowanej lufie,

wprowadzony w armii rosyjskiej w XIX wieku; rwnieŇ rosyjska strzelba myĻliwska.

6 Nuczi w jħzyku Nanajw (Goldw) znaczy maþy.

Plemiħ Nanajw bĢdŅ Goldw zamieszkuje na Dalekim Wschodzie nad rzekami Amur i Ussuri.

8 Amba - tygrys.

- Wiesz przecieŇ, Ňe potrafiħ podchodzię zwierzynħ. Nie spþoszħ tygrysw, weŅ mnie

ze sobĢ - prosiþ Tomek.

Nuczi zadarþ gþowħ, by spojrzeę w oczy wysokiemu mþodzieıcowi.

- Twoja tak dobry þowca jak stary Gold, ale amby mieszkajĢ za sopkĢ, daleko! Twoja

mħczy siħ tropię, a potem nie moŇe szybko þapaę - odparþ.

- No tak, niby masz racjħ, Nuczi, ale przy okazji mgþbym upolowaę coĻ dla naszych

tygrysw. Resztkħ dzika rozdzielħ im teraz. Muszħ je dobrze nakarmię, aby nie haþasowaþy

caþy dzieı. Sam mwiþeĻ, Ňe to przeszkadza w þowach - kusiþ Tomek, majĢc ogromnĢ ochotħ

na wypad ze znakomitym tropicielem zwierzĢt.

- Teraz nasza nie moŇe strzelaę - stanowczo odpowiedziaþ Nuczi.

- Nasza musi zþapaę amby, a potem polowaę. Twoja niech nakarmi amby w klatkach,

bo inaczej one zþe i gþoĻno krzyczĢ do innych braci w tajdze. Wtedy nic z þoww.

- Dobrze, Nuczi, zajmħ siħ tygrysami.

Gold porozumiewawczo mrugnĢþ okiem do zmarkotniaþego mþodzieıca, przewiesiþ

strzelbħ na pasie przez ramiħ i Ňwawym krokiem zaszyþ siħ w leĻnĢ gþuszħ. Tomek z

nieukrywanym Ňalem spoglĢdaþ za nim, wszakŇe w duchu przyznawaþ mu sþusznoĻę. Tutaj, w

tajdze nadamurskiej, chwytanie Ňywych tygrysw odbywaþo siħ starym sposobem

syberyjskich þowcw, to znaczy bez udziaþu licznej nagonki pomagajĢcej osaczyę zwierzynħ.

Pogoı tylko kilku myĻliwych z psami za tygrysem byþa bardzo uciĢŇliwa, szczeglnie w

okolicy sopek, czyli charakterystycznych wzgrz syberyjskich, czħsto pochodzenia

wulkanicznego. Kilkutygodniowe tropienie drapieŇnikw w tajdze uwiecznione wprawdzie

zostaþo zþowieniem trzech mþodych okazw, lecz zmħczenie mocno dawaþo siħ myĻliwym we

znaki. Deszczowe lato nie byþo dobrĢ porĢ do polowania. Rozmiħkþa od nadmiaru wody

ziemia utrudniaþa nuŇĢce poĻcigi. ToteŇ doĻwiadczony Nuczi radziþ odþoŇyę þowy do bliskiej

juŇ jesieni, najlepszej na tym obszarze pory roku. Tþumaczyþ, Ňe po okresie deszczw

monsunowych bardzo szybko nieraz ustala siħ sþoneczna i ciepþa pogoda, trwajĢca do koıca

wrzeĻnia lub nawet do poczĢtkw paŅdziernika. Pod koniec jesieni, gdy ziemia zaczyna

przesychaę i przemarzaę, þatwiej podrŇowaę z taborem wozw. Niestety, biali þowcy nie

chcieli skorzystaę z dobrej rady. Utknħli w przesyconej wilgociĢ tajdze i krĢŇyli po niej jak

duchy.

Nuczi zniknĢþ w gĢszczu. Tomek po cichu powrciþ do namiotu. Nie budzĢc

towarzyszy, zabraþ resztħ ubrania, rħcznik i mydþo, po czym podĢŇyþ do pobliskiego

strumienia. Wkrtce umyty i ubrany przysiadþ na zwalonym przez wichurħ pniu drzewa.

Przez chwilħ nasþuchiwaþ^ podejrzliwie rozglĢdajĢc siħ wokoþo. W obozie w dalszym ciĢgu

panowaþa niczym nie zmĢcona cisza. Wszyscy dþuŇej wypoczywali przed zapowiedzianym

przez Nucziego nowym polowaniem.

Tomek ostroŇnie rozchyliþ podwjnĢ skrħ pasa i wydobyþ zwitek papieru. Wygþadziþ

go na kolanie. Byþ to list od jego ciotecznej siostry, Ireny Karskiej, u ktrej rodzicw przez

dþuŇszy czas przebywaþ w Warszawie po ucieczce ojca za granicħ i Ļmierci matki.

Tomek zaczĢþ czytaę:

Warszawa, 10 maja 1907 r.

Kochany Braciszku!

Prawie rok nie odpisywaþam na Twoje listy, z takim utħsknieniem przez nas

oczekiwane. Ze wzglħdu na cenzurħ, w korespondencji wysyþanej pocztĢ nie mogþam

powiadomię Ciħ o pewnym tragicznym wydarzeniu. Dopiero teraz nadarzyþa siħ okazja

wysþania listu innĢ drogĢ. Przyjaciel Ojca wyjeŇdŇa w sprawach handlowych za granicħ i

podjĢþ siħ przemycię mj list. WyĻle go z Niemiec.

Kochany Tomku, przede wszystkim muszħ wyjaĻnię przyczynħ mej ostroŇnoĻci. OtŇ

Zbyszek zostaþ aresztowany i zesþany na Sybir 9 . Ty, Braciszku, najlepiej zrozumiesz, jak

strasznym ciosem byþo to dla nas wszystkich, a szczeglnie dla Matki. Pamiħtasz przecieŇ -

zawsze bardzo siħ obawiaþa wszelkich spiskw politycznych. Gdy Pan Smuga zabraþ Ciħ od

nas do Twego Ojca, myĻlaþa, biedaczka, Ňe skoıczyþy siħ dla Niej utrapienia. JakŇe cieszyþa

siħ potem, Ňe jesteĻ bezpieczny z dala od Kraju w czasie rewolucji w Rosji i u nas w

Krlestwie Polskim 10 Mawiaþa wtedy, Ňe Ty masz we krwi rewolucyjnego ducha Twego Ojca i

9 Zesþanie byþo specjalnym rodzajem kary pozbawienia wolnoĻci polegajĢcej na wywiezieniu, czyli tak

zwanej deportacji, i przymusowym pobycie skazanego na odlegþym terytorium paıstwa lub w jego koloniach.

Ten rodzaj kary, nigdy nie istniejĢcy w prawie polskim, byþ bardzo szeroko stosowany w Rosji carskiej.

Zesþaniec mgþ byę skazany na pobyt pod nadzorem policji w ĻciĻle wyznaczonej miejscowoĻci bĢdŅ teŇ na

katorgħ, to jest ciħŇkie roboty. Olbrzymia, sþabo jeszcze wwczas zbadana Syberia stanowiþa gþwne miejsce

zesþaı. RzĢd carski przede wszystkim skazywaþ na dþugoterminowe lub bezterminowe zesþanie wiħŅniw

politycznych, a u schyþku XIX i na poczĢtku XX w. szczeglnie dziaþaczy rewolucyjnych. TysiĢce bohaterskich

rewolucjonistw rosyjskich, jak i patriotw z narodw podbitych przez carskĢ Rosjħ byþo wielokrotnie

wiħzionych na Syberii. Pierwszych Polakw wywieziono na Sybir jako jeıcw wojennych po wojnach Stefana

Batorego z MoskwĢ. Powtarza siħ to w XVII w., kiedy starcia polski z RosjĢ stajĢ siħ czħstsze. W XVIII w.

nastĢpiþy zesþania Polakw w zwiĢzku z konfederacjĢ barskĢ i wojnami koĻciuszkowskimi. RzĢd carski

rozporzĢdzeniem z 29 V 1768 r. rozkazaþ wziħtych do niewoli konfederatw zesþaę na Syberiħ i wcielię do

miejscowych garnizonw. DziesiĢtki tysiħcy Polakw zesþano tam po powstaniach w latach 1831 i 1863. U

schyþku XIX w. na Syberiħ znw zaczħli napþywaę polscy skazaıcy za swĢ pracħ spoþecznĢ i wolnoĻciowĢ w

kraju, a w czasie I wojny Ļwiatowej polscy jeıcy wojenni.

Mowa o rewolucji 1905 r. Po petersburskiej Krwawej Niedzieli (22 stycznia), w Krlestwie Polskim

rewolucyjna partia robotnicza SDKPiL (Socjaldemokracja Krlestwa Polskiego i Litwy) oraz PPS (Polska Partia

Socjalistyczna) wezwaþy robotnikw do powszechnego strajku, ktry objĢþ okrħgi: warszawski, þdzki i Zagþħbie

DĢbrowskie. Na demonstracjħ zorganizowanĢ przez SDKPiL w Warszawie w dniu l V 1905 r. uderzyli Kozacy.

Padli zabici i ranni. W okresie rewolucji w latach 1905-1907 mþodzieŇ, na znak solidarnoĻci z polskim i

rosyjskim proletariatem, urzĢdzaþa demonstracje i strajki szkolne. JednoczeĻnie trwaþ bojkot uniwersytetu

rosyjskiego w Warszawie. Strajk szkolny, jako Ňywioþowy protest przeciw rusyfikacji i carskim metodom

wychowawczym, stanowiþ wielki wkþad mþodzieŇy polskiej w walkħ o narodowe wyzwolenie. Tak w Rosji, jak i

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: