Mickiewicz_Adam_-_Dziady_cz_III.pdf

Książka pobrana ze strony

http://www.ksiazki4u.prv.pl

Adam Mickiewicz

Dziady. Część III

PRZEDMOWA

Polska od pół wieku przedstawia widok z jednej strony

tak ciągłego, niezmordowanego i niezbłaganego

okrucieństwa tyranów, z drugiej tak nieograniczonego

poświęcenia się ludu i tak uporczywej wytrwałości,

jakich nie było przykładu od czasu prześladowania

chrześcijaństwa. Zdaje się, że królowie mają

przeczucie Herodowe o zjawieniu się nowego światła

na ziemi i o bliskim swoim upadku, a lud coraz mocniej

wierzy w swoje odrodzenie się i zmartwychwstanie.

Dzieje męczeńskiej Polski obejmują wiele pokoleń i

niezliczone mnóstwo ofiar; krwawe sceny toczą się po

wszystkich stronach ziemi naszej i po obcych krajach.

Poema, które dziś ogłaszamy, zawiera kilka drobnych

rysów tego ogromnego obrazu, kilka wypadków z

czasu prześladowania podniesionego przez imperatora

Aleksandra.

Około roku 1822 polityka imperatora Aleksandra,

przeciwna wszelkiej wolności, zaczęła się wyjaśniać,

gruntować i pewny brać kierunek. Wtenczas

podniesiono na cały ród polski prześladowanie

powszechne, które coraz stawało się gwałtowniejsze i

krwawsze. Wystąpił na scenę pamiętny w naszych

dziejach senator Nowosilcow. On pierwszy

instynktową i zwierzęcą nienawiść rządu rosyjskiego

ku Polakom wyrozumował jak zbawienną i polityczną,

wziął ją za podstawę swoich działań, a za cel położył

zniszczenie polskiej narodowości. Wtenczas całą

przestrzeń ziemi od Prosny aż do Dniepru i od Galicji

do Bałtyckiego Morza zamknięto i urządzono jako

ogromne więzienie. Całą administracją nakręcono jako

jedną wielką Polaków torturę, której koło obracali

carewicz Konstanty i senator Nowosilcow.

Systematyczny Nowosilcow wziął naprzód na męki

dzieci i młodzież, aby nadzieje przyszłych pokoleń w

zarodzie samym wytępić. Założył główną kwaterę

katostwa w Wilnie, w stolicy naukowej prowincji

litewsko-ruskich. Były wówczas między młodzieżą

uniwersytetu różne towarzystwa literackie, mające na

celu utrzymanie języka i narodowości polskiej.

Kongresem Wiedeńskim i przywilejami imperatora

zostawionej Polakom. Towarzystwa te, widząc

wzmagające się podejrzenia rządu, rozwiązały się

wprzód jeszcze, nim ukaz zabronił ich bytu. Ale

Nowosilcow, chociaż w rok po rozwiązaniu się

towarzystw przybył do Wilna, udał przed imperatorem,

że je znalazł działające; ich literackie zatrudnienia

wystawił jako wyraźny bunt przeciwko rządowi,

uwięził kilkaset młodzieży i ustanowił pod swoim

wpływem trybunały wojenne na sądzenie studentów.

W tajemnej procedurze rosyjskiej oskarżeni nie mają

sposobu bronienia się, bo często nie wiedzą, o co ich

powołano; bo zeznania nawet komisja według woli

swojej jedne przyjmuje i w raporcie umieszcza, drugie

uchyla. Nowosilcow, z władzą nieograniczoną od

carewicza Konstantego zesłany, był oskarżycielem,

sędzią i katem.

Skasował kilka szkół w Litwie, z nakazem, aby

młodzież do nich uczęszczającą uważano za cywilnie

umarłą, aby jej do żadnych posług obywatelskich, na

żadne urzędy nie przyjmowano i aby jej nie dozwolono

ani w publicznych, ani w prywatnych zakładach

kończyć nauk. Taki ukaz, zabraniający uczyć się, nie

ma przykładu w dziejach i jest oryginalnym rosyjskim

wymysłem. Obok zamknienia szkół, skazano

kilkudziesięciu studentów do min sybirskich, do

taczek, do garnizonów azjatyckich. W liczbie ich byli

małoletni, należący do znakomitych rodzin litewskich.

Dwudziestu kilku, już nauczycieli, już uczniów

uniwersytetu, wysłano na wieczne wygnanie w głąb

Rosji jako podejrzanych o polską narodowość. Z tylu

wygnańców jednemu tylko dotąd udało się wydobyć

się z Rosji.

Wszyscy pisarze, którzy uczynili wzmiankę o

prześladowaniu ówczesnym Litwy, zgadzają się na to,

że w sprawie uczniów wileńskich było coś mistycznego

i tajemniczego . Charakter mistyczny, łagodny, ale

niezachwiany Tomasza Zana, naczelnika młodzieży,

religijna rezygnacja, braterska zgoda i miłość młodych

więźniów, kara Boża sięgająca widomie

prześladowców, zostawiły głębokie wrażenie na

umyśle tych, którzy byli świadkami lub uczestnikami

zdarzeń; a opisane zdają się przenosić czytelników w

czasy dawne, czasy wiary i cudów.

Kto zna dobrze ówczesne wypadki, da świadectwo

autorowi, że sceny historyczne i charaktery osób

działających skryślił sumiennie, nic nie dodając i

nigdzie nie przesadzając. I po cóż by miał dodawać

albo przesadzać; czy dla ożywienia w sercu rodaków

nienawiści ku wrogom? czy dla obudzenia litości w

Europie? - Czymże są wszystkie ówczesne

okrucieństwa w porównaniu tego, co naród polski

teraz cierpi i na co Europa teraz obojętnie patrzy!

Autor chciał tylko zachować narodowi wierną pamiątkę

z historii litewskiej lat kilkunastu: nie potrzebował

ohydzać rodakom wrogów, których znają od wieków; a

do litościwych narodów europejskich, które płakały

nad Polską jak niedołężne niewiasty Jeruzalemu nad

Chrystusem, naród nasz przemawiać tylko będzie

słowami Zbawiciela: "Córki Jerozolimskie, nie płaczcie

nade mną, ale nad samymi sobą".

LITWA

PROLOG

W WILNIE PRZY ULICY OSTROBRAMSKIEJ, W KLASZTORZE KS. KS.

BAZYLIANÓW, PRZEROBIONYM NA WIĘZIENIE STANU - CELA

WIĘŹNIA

A strzeżcie się ludzi, albowiem was będę

wydawać do siedzącej rady i w bożnicach swoich

was biczować będę.

Mat. R. X. w. 17.

I do Starostów i do Królow będziecie

wodzeni na świadectwo im i poganom.

w. 18.

I będziecie w nienawiści u wszystkich dla

imienia mego. Ale kto wytrwa aż do końca,

ten będzie zbawion.

w. 22

(Więzień wsparty na oknie; spi)

ANIOŁ STRÓŻ

Niedobre,nieczułe dziecię!

Ziemskie matki twej zasługi,

Prośby jej na tamtym świecie

Strzegły długo wiek twój młody

Od pokusy i przygody:

Jako róża, anioł sadów,

We dnie kwitnie, w noc jej wonie

Bronią senne dziecka skronie

Od zarazy i owadów.

Nieraz ja na prośbę matki

I za pozwoleniem Bożem

Zstępowałem do twej chatki,

Cichy, w cichej nocy cieniu:

Zstępowałem na promieniu

I stawałem nad twym łożem.

Gdy cię noc ukołysała,

Ja nad marzeniem namiętnym

Stałem jak lilija biała,

Schylona nad źródłem mętnym.

Nieraz dusza mnie twa zbrzydła,

Alem w złych myśli nacisku

Szukał dobrej, jak w mrowisku

Szukają ziamek kadzidła.

Ledwie dobra myśl zaświeci,

Brałem duszę twą za rękę,

Wiodłem w kraj, gdzie wieczność świeci,

I śpiewałem jej piosenkę,

Którą rzadko ziemskie dzieci

Słyszą, rzadko i w uśpieniu,

A zapomną w odecknieniu.

Jam ci przyszłe szczęście głosił,

Na mych rękach w niebo nosił,

A tyś słyszał niebios dźwięki

Jako pjanych uczt piosenki.

Ja, syn chwały nieśmiertelnej,

Przybierałem wtenczas postać

Obrzydłej larwy piekielnej,

By cię straszyć, by cię chłostać?

Tyś przyjmował chłostę Boga

Jak dziki męczarnie wroga.

I dusza twa w niepokoju,

Ale z dumą się budziła,

Jakby w niepamięci zdroju

Przez noc całą męty piła.

I pamiątki wyższych światów

W głąb ciągnąłeś, jak kaskada,

Gdy w podziemną przepaść wpada,

Ciągnie liście drzew i kwiatów.

Natenczas gorzko płakałem,

Oblicze tuląc w me dłonie;

Chciałem i długo nie śmiałem

Ku niebieskiej wracać stronie,

Bym nie spotkał twojej matki;

Spyta się: "Jaka nowina

Z kuli ziemskiej, z mojej chatki

Jaki sen był mego syna?"

WIĘZIEŃ

(budzi się strudzony i patrzy w okno -

ranek)

Nocy cicha, gdy wschodzisz, kto ciebie

zapyta,

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: