POSTRODZINNA RODZINA(1).pdf

POSTRODZINNA RODZINA?

Krystyna Slany, Alternatywne formy życia małżeńskorodzinnego w ponowoczesnym świecie, 2002.

Teorie małżeństwa i rodziny:

1. Teoria drugiego przejścia demograficznego – (lata 60. XX wieku) przejście od rodziny przemysłowo

nuklearnej (homogenicznej) w społeczeństwie modernistycznym do alternatywnych form życia małżeńsko

rodzinnego (rodzina heterogeniczna) w społeczeństwie postmodernistycznym (tzw. postrodzinna rodzina):

a) W rodzinie modernistycznej mężczyzna był jedynym żywicielem rodziny; cechowała ją

racjonalizacja zachowań w sferze prokreacyjnej (szybki spadek liczby urodzeń) i sztywna rama

instytucjonalna.

b) Z kolei rodzina postmodernistyczna jest demokratyczna, niestała, laicka, małodzietna, mobilna,

oparta na miłości; posiada ograniczone funkcje, z których najważniejsze stają się osobowe.

Podkreśla indywidualizm i kreatywne projektowane związków.

2. Teorie ekonomiczne:

„Małżeństwo z ekonomicznego punktu widzenia jest dobrowolnym związkiem partnerskim służącym połączonej

produkcji i konsumpcji (...) i jako takie może być przyrównane do innych organizacji ekonomicznych, które mają

na celu maksymalizację prywatnych zysków, podlegając dyscyplinie rynkowej. Odwołanie się do ekonomicznej

koncepcji rynku matrymonialnego i jednostkowych wyborów jest częstym sposobem wyjaśniania zmian w

małżeńskości. Zgodnie z ekonomiczną teorią małżeństwa, kładącą nacisk na kalkulację zysków i strat (kosztów),

wymieniane są następujące zyski wynikające z jego zawarcia, w porównaniu do sytuacji pozostawania w stanie

wolnym (może być także brane pod uwagę przerwanie związku lub utworzenie nowego):

Posiadanie dzieci – rodzina jest miejscem ich „produkcji” i wychowania. W rodzinie istnieje większa

efektywność w koordynowaniu wydatków na dzieci i korzystania z ich „jakości” (pomyślności i sukcesów).

Podział pracy – oparty na ekonomicznych korzyściach (np. jeden z partnerów pracuje zawodowo, a drugi

pozostaje w domu).

Wspólne dzielenie/korzystanie z pewnych dóbr – dotyczy wydatków domowych, wspólnej konsumpcji,

kosztów związanych z jakością dzieci, spędzaniem czasu wolnego, przepływem informacji.

Kredyty i inwestycje – wzajemnie korzystne wewnętrzne transfery (np. jeden partner uczy się, a drugi

pracuje, oczekując udziału w przyszłych zyskach z tej inwestycji; finansowanie wykształcenia dzieci przez

rodziców w zamian za spodziewane wsparcie w okresie starości).

Zabezpieczenie w razie ryzyka – ważne niemal w każdej fazie życia (np. w sytuacji, gdy jeden z

partnerów pracuje, a drugi jest chory lub bezrobotny; gromadzenie oszczędności, z których każdy członek

rodziny może korzystać).

Rola rodziny zmienia się w zależności od warunków rynkowych i polityki rządu (np. gdy istnieją dobre

zabezpieczenia społeczne, nie trzeba polegać na małżonku). Kalkulacje ekonomiczne i inwestycje wzmacniają

naturalne przywiązanie i tworzą „kapitał małżeński”. Istnienie tego kapitału (np. dzieci i wspólne doświadczenia)

zwiększa koszty rozpadu związku i tworzy bodźce sprzyjające trwałości. Potencjalne zyski z małżeństwa zależą

generalnie od cech osobowościowych obydwojga partnerów, najlepiej gdy opierają się one na podobieństwie niż

na komplementarności. (...)

Pojawia się nowa wartość rozwodu, która skorelowana jest z możliwością ponownego zawarcia małżeństwa.

Rozwód pojawia się niejako endogenicznie, gdy jeden z partnerów posiada taką alternatywną opcję, której

aktualny partner nie może (lub nie chce) sprostać, tj. wyrównać lub zrekompensować strat (kosztów)

wynikających z funkcjonowania związku. Z koncepcji tych wynika, iż do rozwodu popychają nieprzewidziane

zmiany cech partnerów lub jakości małżeństwa (np. odkochanie się, ewentualne skutki zmian atrybutów

osobistych, np. możliwości zarobkowych, które wpływają na ocenę zysków zarówno z obecnego związku, jak i

ocenę zewnętrznych możliwości). Niemniej, jakakolwiek niespodziewana pozytywna, jak i negatywna zmiana

zmniejsza zyski z interakcji (np. jeśli mąż stanie się nieoczekiwanie bogaty, poszuka sobie lepszej żony, jeśli

nieoczekiwanie stanie się biedny, ona poszuka lepszego męża). (...) Rozwód, pomimo ujemnych skutków, które

niesie ze sobą, jest postrzegany w teorii ekonomicznej jako mechanizm korekcyjny, pozwalający na zastąpienie

złych partnerów przez lepszych.”

3. Teoria idealizacyjnej zmiany – podkreśla rolę kultury i wartości w tworzeniu i rozpadzie rodziny (np.

emancypacja kobiet, większa indywidualna autonomia w sferze etycznej, religijnej i politycznej, edukacja

oraz zmiana systemu wartości).

4. Teoria kapitału społecznego – rodzina jest sposobem inwestowania w kapitał społeczny, na który składają

się m. in. budowanie więzi, tworzenie kultury zaufania, posiadanie dzieci, socjalizacja, własności

strukturalne rodziny.

5. Teorie feministyczne – m. in. walka z patriarchalnym modelem rodziny, podkreślanie praw kobiet jako

autonomicznych podmiotów społecznych, nowe definiowanie tożsamości i seksualności ponowoczesnego

człowieka.

6. Koncepcje formy rodziny:

a) teoria seryjnej monogamii,

b) teoria wolnego wyboru (Alvin Toffler: „Najpierw małżeństwo na próbę, następnie bezdzietne

małżeństwo dwojga ludzi aktywnych zawodowo, a potem małżeństwo homoseksualne

wychowujące dzieci? Możliwych odmian jest nieskończenie wiele.”)

Slany: „(...) Zadziwia różnorodność typów i form strukturalnych małżeństwa i rodziny. Wiele z tych typów stanowi

alternatywę wobec podstawowej formy rodziny, jaką jest małżeństwo formalne, monogamiczne pary

heteroseksualnej. Zawarcie takiego małżeństwa prowadzi do powstania rodziny nuklearnej uznanej dzisiaj za

najkorzystniejszą dla człowieka. W związku z nasileniem się zjawiska rozpadu rodziny, głównie przez rozwód,

tworzą się małżeństwa powtórne, których efektem jest powstawanie rodzin zrekonstruowanych (...).” Alternatywne

formy rodziny:

monoparentalność (rodziny samotnych matek/ojców)

związki kohabitacyjne (szczególny typ związku kohabitacyjnego Living Apart Together, LAT – razem, ale

oddzielnie)

związki homoseksualne

życie w samotności ( single life )

rodzinie wielopokoleniowej, rodach, skupiskach plemiennych

małżeństwaseriale (określane też poligamią sukcesywną),

małżeństwa kontraktowe ( covenant marriages ), których trwanie określone jest umową bardzo restrykcyjną,

często bazującą na ponawianej przysiędze

DINKS ( Double Income No Kids ) – określenie pary (niekoniecznie małżeńskiej), która inwestuje przede

wszystkim w siebie ( kingpair ) i decyduje się na dobrowolną bezdzietność; upowszechnienie wzoru

kulturowego DINKSów prowadzi do opóźniania prokreacji, obniżenia liczby dzieci w rodzinie lub

bezdzietności.

„W wyniku pluralizacji życia rodzinnego coraz częściej pisze się nie o rodzinie, ale o rodzinach, czy postuluje się

(...) użycie pojęcia postrodzinna rodzina . Odchodzi się od definicji eksponujących rodzinę jako instytucję i

przechodzi do definicji ujmujących ją jako grupę społeczną powiązaną pewną umową, niekoniecznie formalną,

określoną przez małżeństwo czy więzy krwi. W centrum uwagi jest para (niekoniecznie formalna i

heteroseksualna), a nacisk kładzie się na relacje wzajemne, partnerstwo (...) i jakość związku. Cechą partnerstwa

jest wspólnota intelektualna, podzielane cele i wartości, satysfakcjonująca komunikacja interpersonalna, miłość i

atrakcyjność seksualna. (...) Socjologowie akcentują znaczenie prywatnej, indywidualnej strony życia – nie

pytamy, czy jesteś żonaty/zamężna, ale jaki jest jakościowo twój związek (...). Demografowie odkrywają dzisiaj

(...) przebieg cyklu życia rodzinnego z uwzględnieniem jego jakości. Na jakość tę wpływają także, oprócz

seksualnej więzi, relacje z dziećmi i wzajemna przyjaźń. (...) Urzeczywistnia się na co dzień demokracja w sferze

emocji i uczuć w życiu rodzinnym. Jeśli jej nie ma, nowy typ społeczeństw pozwala na takie wybory, które

sprzyjają samorealizacji jednostki, urzeczywistnianiu i eksponowaniu niezależności. Nowa zmiana dotyczy przede

wszystkim świata kobiet, które pozostawały w „strefie milczenia” (...). Utrzymywanie się „tradycyjnej” rodziny w

wielu krajach jest większym złem niż jej upadek, ze względu na istnienie nieegalitarnych relacji w rodzinie,

generujących często przemoc. (...)

Niespodziewanie zmiana ekonomicznoinformacyjna prowadzi do sytuacji sprzyjającej kobietom, o której

społeczeństwa i same kobiety nawet nie śniły. Polowanie na odpowiedniego mężczyznę zaczyna być

zastępowane polowaniem na odpowiednią pracę, samorealizację i co najważniejsze, podnoszenie poziomu

edukacji, który z kolei wywiera efekt zwrotny na rynek pracy i rynek matrymonialny. (...)

Warto zauważyć, że w związku ze wzrostem zjawiska monoparentalności wiele kobiet już występuje jednocześnie

w roli matki, jak i w roli ojca. Dopóki nowe egalitarne wzory nie utrwalą się mocno, prosta reforma władzy i

ekonomicznych stosunków w rodzinie nie będzie satysfakcjonująca dla mężczyzn, ponieważ im więcej będą

marzyć o kobiecie jako obiekcie miłości, a mniej o obowiązkach i powinnościach rodzinnych, tym mniej będą

pożądani przez kobiety. Orientacje kobiet zwrócone będą na samorealizowanie się i wybieranie

„indywidualistycznej” drogi życia. Prawdziwe, egalitarne rodzicielstwo jest na razie ideałem dalekim od realizacji

(...) i masowego upowszechniania się. W sytuacji transformacji rodziny, która niesie za sobą nieokreśloność co do

ról i zobowiązań, w najbardziej niekorzystnej sytuacji znajdą się dzieci. Z jednej strony, kobiety, szukając

autonomii i osobistej samorealizacji, idą drogą wyżłobioną przez mężczyzn i pomijają potrzeby dzieci, a z drugiej

strony, nie mogą ich realizować, gdyż często same są w trudnej sytuacji ekonomicznej, będąc jedynymi

żywicielami rodziny. (...)

Czy jesteśmy na drodze do różnorodności form tego życia, zmian jakościowych wcześniej nie znanych, czy po

przyśpieszonej zmianie społecznej i doświadczeniu jej konsekwencji w wielu wymiarach życia młodzi ludzie

skłonni są nadal podtrzymywać ważność małżeństwa w swym życiu? Jak wynika z wielu badań, wartość

małżeństwa i rodziny niezmiennie plasuje się na wysokiej pozycji i nie ma większego znaczenia, czy zajmuje

pierwsze, drugie czy nieco dalsze miejsce w hierarchii wartości życiowych. Znaczy to, że jak na razie kohabitacja

nie wydaje się formą konkurencyjną czy zagrażającą rodzinie. (...)

Rodzina polska w trudnych uwarunkowaniach makrosystemowych jawi się jako kapitał społeczny pomagający

przetrwać i rozwijać się jednostkom, zwłaszcza młodemu pokoleniu narażonemu na takie egzystencjalne

trudności, jak znalezienie/utrata pracy i niemożność doświadczenia szybkiego awansu ekonomicznego, co

jeszcze bardziej podnosi rangę rodziny. Rodzina polska silnie pielęgnuje model „dziecko z rodzicami” ( the king

child with parents ), a nie model „rodzice z dzieckiem” ( the kingpair with a child ), co wyraża się troską o nie,

czynionymi inwestycjami (nauka) i długim okresem uzależnienia od rodziców. Niewątpliwie, dla większości rodzin

dziecko jest bezcenne emocjonalnie i bezużyteczne ekonomicznie. Teorie ekonomiczne pozwalają naświetlić

proces stawania się dziecka autoteliczną wartością, wyjaśniając przechodzenie od ilości do „jakości” dzieci.”

LIST DO RODZIN GRATISSIMAM SANE

OJCA ŚWIĘTEGO JANA PAWŁA II Z OKAZJI ROKU RODZINY 1994

Fragmenty

Ta miłość, której Paweł Apostoł poświęcił słowa swego hymnu z Pierwszego Listu do Koryntian — ta,

która jest „ cierpliwa ” i „łaskawa” , ta, która „wszystko przetrzyma” , jest z pewnością wymagająca .

Piękno jej właśnie na tym polega, że jest wymagająca i w ten sposób kształtuje prawdziwe dobro

człowieka oraz promieniuje prawdziwym dobrem. Dobro bowiem z natury swej dąży do

„upowszechniania się”, jak mówi św. Tomasz. Miłość jest prawdziwa wówczas, gdy tworzy dobro osób

i wspólnot , gdy tym dobrem obdarowywuje drugich. Tylko zaś człowiek, który umie wymagać od

siebie samego w imię miłości, może także wymagać miłości od drugich. Bo miłość jest wymagająca

przede wszystkim dla tych, którzy są otwarci na naukę Ewangelii. Tak właśnie głosi Chrystus w swym

największym przykazaniu. Trzeba, ażeby ludzie współcześni taką wymagającą miłość odkrywali u

podstaw rodziny. Ona bowiem musi być zdolna do tego, aby „wszystko przetrzymać”. (...)

Jeżeli społeczeństwa ludzkie — a wśród nich rodzina — żyją w orbicie zmagań pomiędzy cywilizacją

miłości a jej antytezami, to trzeba dla tych zmagań szukać ostatecznej podstawy w słusznym

sposobie rozumienia człowieka oraz tego, co stanowi o spełnieniu, „urzeczywistnieniu” jego

człowieczeństwa. Tak więc z pewnością przeciwna jest cywilizacji miłości tak zwana „ wolna miłość ” —

tym niebezpieczniejsza, że zwykle sugeruje się przy tym oparcie na tak zwanym „prawdziwym”

uczuciu. Sugestią taką w gruncie rzeczy niszczy się miłość. Ileż rodzin uległo rozbiciu z tego właśnie

powodu! Sugestia, aby iść zawsze za „prawdziwym” uczuciem, chociaż pozornie służy miłości

„wolnej”, naprawdę czyni człowieka niewolnikiem tego, co św. Tomasz nazywa „ passiones animae ” —

niewolnikiem ludzkich namiętności i instynktów. „Wolna miłość” wykorzystuje ludzkie słabości,

dostarcza im pewnej „oprawy” szlachetności przy pomocy środków uwodzenia, a także doraźnej

aprobaty opinii publicznej. Usiłuje ona w ten sposób „uspokoić” wyrzuty prawego sumienia. Usiłuje

stworzyć „moralne alibi”. Nie bierze jednak pod uwagę wszystkich konsekwencji, jakie z tego

wynikają, zwłaszcza gdy cenę — oprócz współmałżonka — płacą dzieci, które — pozbawione własnego

ojca czy matki — zostają skazane na faktyczne sieroctwo, chociaż prawdziwi rodzice nadal żyją.

Motywacją etycznego utylitaryzmu jest — jak wiadomo — intensywne poszukiwanie szczęścia w

stopniu maksymalnym. Jednakże to „ utylitarystyczne szczęście ” bywa pojmowane tylko jako

przyjemność, jako doraźne zaspokojenie, które „uszczęśliwia” poszczególne jednostki bez względu na

obiektywne wymagania prawdziwego dobra.

Cały ten program utylitaryzmu, związany z indywidualistycznie zaprogramowaną wolnością —

wolnością bez odpowiedzialności — jest antytezą miłości, również jako wyrazu ludzkiej cywilizacji, jej

całościowego i spójnego kształtu. O ile takie pojęcie wolności natrafia w społeczeństwie na podatny

grunt, można się obawiać, iż sprzymierzając się łatwo z każdą ludzką słabością, stanowi ono

systematyczne i permanentne zagrożenie dla rodziny. Wiele negatywnych następstw można tu

przytoczyć i wręcz ująć w sposób statystyczny. Wiele pozostaje w ukryciu ludzkich serc jako bolesne,

długo krwawiące rany.

ADHORTACJA APOSTOLSKA JANA PAWŁA II O ZADANIACH RODZINY CHRZEŚCIJAŃSKIEJ W ŚWIECIE

WSPÓŁCZESNYM

FAMILIARIS CONSORTIO

określa rodzinę w następujący sposób:

W małżeństwie i w rodzinie wytwarza się cały zespół międzyosobowych odniesień: oblubieńczość,

ojcostwo-macierzyństwo, synostwo, braterstwo, poprzez które każda osoba wchodzi do „rodziny

ludzkiej” i do „rodziny Bożej”, którą jest Kościół.

Małżeństwo i rodzina chrześcijańska budują Kościół. W rodzinie bowiem osoba ludzka nie tylko rodzi

się i stopniowo, poprzez wychowanie, wprowadzana jest we wspólnotę ludzką, ale także poprzez

odrodzenie chrzcielne i wychowanie w wierze wprowadzana jest w rodzinę Bożą, jaką jest Kościół.

Rodzina ludzka, rozdarta przez grzech, została na nowo zjednoczona zbawczą mocą śmierci i

zmartwychwstania Chrystusa. Małżeństwo chrześcijańskie, uczestnicząc w zbawczych skutkach tej

tajemnicy, stanowi naturalne środowisko, w którym dokonuje się włączenie osoby ludzkiej do wielkiej

rodziny Kościoła.

Przykazanie skierowane na początku do mężczyzny i kobiety, aby rośli i rozmnażali się, osiąga w ten

sposób swoją całkowitą prawdę i pełne urzeczywistnienie.

Tak więc Kościół znajduje w rodzinie, zrodzonej z sakramentu, swoją kolebkę i miejsce, w którym

wchodzi w pokolenia ludzkie, a one w Kościół.

Wymienia także zadania stawiane rodzinie, które ujmuje (i szeroko rozwija, czego tu nie robimy dla

skrócenia) w następujących punktach:

-tworzenie wspólnoty osób,

-służba życiu,

-udział w rozwoju społeczeństwa,

-uczestnictwo w życiu i posłannictwie Kościoła.

W szczególności określa dziecie jako najcenniejszy dar małżeństwa:

„W swej najgłębszej rzeczywistości miłość jest istotowo darem, a miłość małżeńska, prowadząc

małżonków do wzajemnego „poznania”, które czyni z nich „jedno ciało”, nie wyczerpuje się wśród

nich dwojga, gdyż uzdalnia ich do największego oddania, dzięki któremu stają się współpracownikami

Boga, udzielając daru życia nowej osobie ludzkiej. W ten sposób małżonkowie, oddając się sobie,

wydają z siebie nową rzeczywistość-dziecko, żywe odbicie ich miłości, trwały znak jedności

małżeńskiej oraz żywą i nierozłączną syntezę ojcostwa i macierzyństwa.

Stawszy się rodzicami, małżonkowie otrzymują od Boga dar nowej odpowiedzialności. Ich miłość

rodzicielska ma się stać dla dzieci widzialnym znakiem tej samej miłości Boga, „od której bierze

nazwę wszelkie ojcostwo na niebie i na ziemi”.”

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: