ogólne informacje o bibliotece.doc

Katedra Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej UŁ

Zajęcia z organizacji zbiorów bibliotecznych w dniu 21.10.1009r.

Prowadząca dr Mariola Rzadkowolska

Referenci: Kowalczyk Piotr, Siwocha Agnieszka (Bibliotekoznawstwo i Informacja Naukowa, rok I, gr. 1)

Temat: Ogólne informacje dotyczące biblioteki

1. Różne definicje biblioteki

Pod pojęciem biblioteka publiczna rozumie się, bibliotekę założoną i finansowaną przez ciało rządowe lokalne lub w pewnych przypadkach centralne, lub przez inną organizację upoważnioną do działania w jego imieniu dostępną dla wszystkich, którzy chcą z niej korzystać bez uprzywilejowania i dyskryminacji.

/Biliński Lucjan, „Biblioteki publiczne końca XX wieku”, wyd. SBP, Warszawa, 2001, str. 15/

Biblioteka (od greckiego bibliotheke; biblion – książka) - instytucja społeczna, która gromadzi, przechowuje i udostępnia materiały biblioteczne oraz informuje o materiałach bibliotecznych (swoich i obcych). W innym znaczeniu jest to też nazwa samego budynku zawierającego zbiory biblioteczne.

/ http://pl.wikipedia.org/wiki/Biblioteka#Funkcje_biblioteki/

Biblioteki to miejsca skondensowanej pamięci pokoleń. Miejsca poszanowania tradycji, ale bez zasklepiania się w tradycjonalizmie. Miejsca prawdziwej rozmowy: z poprzednikami, ze współczesnymi i z samym sobą. To właśnie biblioteka jest znakomitym miejscem do zadawania trudnych pytań, na które często nie ma jednoznacznych i oczywistych odpowiedzi.

Biblioteki to szczególne centra kultury, gdzie w fascynujący sposób przeszłość stapia się z teraźniejszością wychyloną ku najbliższej, a także i dalszej przyszłości: to miejsca refleksji nad fenomenem życia, oazy wyciszenia się, co wydaje się szczególnie pożądane w migotliwym, pokawałkowanym świecie podawanym przez telewizję i inne elektroniczne środki przekazu. Cywilizacja „obrazkowo-internetowa” nie likwiduje przecież potrzeby istnienia bibliotek, jako miejsca fizycznego spotkania. Uważam, że szeroki dostęp do zbiorów bibliotecznych w bibliotekach, jeśli wolno tak powiedzieć, „żywego planu” oraz drogą online jest nieodzowny każdemu demokratycznemu, pluralistycznemu i obywatelskiemu społeczeństwu.

/„Nauka o książce, bibliotece i informacji we współczesnym świecie”: „Biblioteka Narodowa, czyli dom otwartej polskości”, Jagiełło Michał, wyd. SBP, Warszawa, 2003, str. 21/

2. Krótka historia biblioteki

Przekazy źródłowe przekazują nam informacje o istnieniu bibliotek już w trzecim tysiącleciu p.n.e. (np. biblioteki w Egipcie i Chinach). W okresie helleńskim działały bogate biblioteki, już niektóre z nich posiadały charakter publiczny. Natomiast w średniowieczu rozwinęły się biblioteki klasztorne i kościelne (XIII-XIV wiek), a następnie uniwersyteckie. Podstawową funkcją tych pierwszych bibliotek było gromadzenie ksiąg, jak również ich wytwarzanie. Biblioteki dworskie (powstawały najczęściej na dworach królewskich) miały bardzo wąski społeczny zasięg.

Pojęcie biblioteki zmieniało się w ciągu dziejów. W starożytności i średniowieczu, a nawet do połowy XVI wieku, biblioteka stanowiła głównie część jakiejś instytucji społecznej (państwowej – dworu królewskiego, samorządowej – rady miejskiej, religijnej – świątyni, klasztoru), czasem była instytucją samodzielną (przeważnie jako biblioteka), której głównym celem było gromadzenie i przechowywanie książek, niekiedy unikatowych i bardzo cennych. Od drugiej połowy xvii wieku, a szczególnie w dwóch następnych stuleciach, biblioteka zaczęła stawać się placówką udostępniającą zbiory szerszej publiczności w coraz bardziej demokratyczny sposób (funkcjonowały biblioteki naukowe, publiczne, społeczne), zaś od przełomu XIX i XX wieku bibliotekarze uświadomili sobie potrzebę informowania o zbiorach, a także o piśmiennictwie w ogóle i jego treści. Te zmiany dokonywały się w Europie i Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej na tle szybkich i głębokich przemian gospodarczych i społecznych. Europa w tym czasie była kontynentem przodującym pod względem nauki, oświaty i kultury, zaś Ameryka dzierżyła pierwszeństwo w postępie techniki i gospodarki. Świadectwem tego był rozwój uniwersytetów, teatrów i oper, muzeów oraz bibliotek narodowych.

Powstają nowe typy bibliotek specjalnych:

·         biblioteki dla niewidomych

·         biblioteki szpitalne

·         biblioteki dla dzieci

Gwałtowny rozwój nauki, techniki, szkolnictwa, wzrost produkcji wydawniczej – to wszystko spowodowało gwałtowny rozwój bibliotek i usług bibliotecznych. Wzrasta stan zbiorów i ich wykorzystanie. Rozwijają się biblioteki szkół wyższych-naukowe i fachowe. Działalność bibliotek w zakresie udostępniania i udzielania informacji rozszerza się, wprowadza się wypożyczanie międzybiblioteczne oraz wolny dostęp do magazynów. Z rozwojem usług bibliotecznych wiąże się rozwój bibliotekarstwa.

/Ratajewski Jerzy, „Wprowadzenie do bibliotekoznawstwa”, wyd. SBP, Warszawa, 2002, str.13/

3. Ogólne zadania bibliotek

w zakresie działalności metodyczno-instrukcyjnej

·         Merytoryczna pomoc na miejscu,

·         Udział w modernizacji pracy bibliotek.

w zakresie doskonalenia zawodowego

·         Organizacja bieżących zawodowych szkoleń głównych,

·         Prowadzenie praktyk wstępnych dla nowych pracowników.

w dziedzinie promocji i pracy w środowisku

·         Promocja bibliotek w całym regionie,

·         Inicjowanie współpracy z nowymi bibliotekami oraz instytucjami.

w dziale programy i analizy

·         Sugestie dorocznych planów pracy bibliotek,

·         Sporządzanie rocznych sprawozdań,

·         Prowadzenie kartoteki pracowników.

w zakresie prowadzenia zbiorów

·         Sugestie i opinie w sprawach zakupu książek, materiałów audialnych, audiowizualnych, elektronicznych, sugestie do prenumeraty,

·         Przygotowanie propozycji selekcyjnych,

·         Udział w inwentaryzacji zbiorów.

w zakresie opracowania zbiorów

·         Pomoc przy klasyfikacji nabytków i opisie katalogowym,

·         Ewentualny udział w tworzeniu katalogów.

w zakresie udostępniania zbiorów

·         Koordynacja wypożyczania zbiorów o charakterze wyspecjalizowanym,

·         Pomoc w obsłudze użytkowników dla celów edukacyjnych,

·         Organizacja i udostępnianie zbiorów obcojęzycznych,

·         Pośrednictwo w systemie wypożyczeń międzybibliotecznych.

Zadania do realizacji w przyszłości:

·         elektronizacja – koordynacja elektronizacji bibliotek, stopniowe współtworzenie sieci elektronicznej w bibliotekach,

·         informacja – koordynacja lokalnej działalności informacyjnej, doposażenie bibliotek w źródła informacji, przygotowanie i uruchomienie systemu informacji lokalnej.

/Biliński Lucjan, „Biblioteki publiczne końca XX wieku”, wyd. SBP, Warszawa, 2001, str. 31/

4. Podział bibliotek według różnych kryteriów

Ze względu na charakter środowiska czytelniczego i formy wykonywanych usług:

1. biblioteki naukowe – wyróżniają się od innych typów bibliotek odmiennością ich funkcji społecznej, polegającej na służeniu potrzebą i rozwojowi nauki. Do podstawowych cech bibliotek naukowych wymienia się charakter zbiorów, krąg użytkowników i kwalifikacje personelu. Wymagamy od niej, aby posiadała księgozbiór naukowy stanowiący strukturalną całość. Ów księgozbiór jest nie tylko warsztatem do badań naukowych, ale także wytworem tych badań. Biblioteka naukowa powinna dążyć do zapewnienia kompletności zbiorów odpowiadających podstawowym założeniom tematycznym, jak również opracowań o charakterze peryferyjnym stanowiących naukowy materiał międzydyscyplinarny. Służą wielu rodzajom użytkowników, są to najczęściej pracownicy nauki, studenci oraz osoby zajmujące się wdrażaniem osiągnięć naukowych. Podstawę prawną do zaliczania bibliotek do instytucji naukowych stworzyła ustawa z dnia 9 kwietnia 1968r. Status biblioteki naukowej potwierdzony został w stosunku do Biblioteki narodowej i bibliotek, do których stosuje się przepisy o szkolnictwie wyższym.

·         Biblioteka Narodowa

·         biblioteki, których organizatorami są szkoły wyższe,

·         biblioteki, których organizatorem jest Polska Akademia Nauk,

·         biblioteki, których organizatorami są jednostki badawczo-rozwojowe

·         oraz inne biblioteki

Kryteria do nadania statusu biblioteki naukowej:

·         Prowadzenie i koordynowanie prac badawczych w zakresie bibliotekoznawstwa, informacji naukowych i dziedzin pokrewnych oraz obsługiwanych przez bibliotekę dziedzin kultury, nauki, techniki i przygotowanie ich wyników do wdrożenia.

·         Zapewnianie dostępu do zasobów informacyjnych krajowych i zagranicznych kadrze naukowej.

·         Opracowywanie i wydawanie własnych publikacji naukowych, dokumentacyjnych, unifikacyjnych, bibliograficznych.

·         Prowadzenie działalności dydaktycznych, metodycznej w zakresie kształcenia i doskonalenia kadr naukowych.

·         Gromadzenie dokumentów publikowanych i rękopiśmiennych zapisanych na nośnikach elektronicznych z zakresu kultury, nauki, techniki, dziedzin nauki obsługiwanych przez bibliotekę.

·         Zatrudnianie pracowników o odpowiednim przygotowaniu zawodowym i kwalifikacjach naukowych.

·         Wykazanie się infrastrukturą techniczną, informacyjną oraz warunkami materialnymi zapewniającymi możliwość kontynuowania prac naukowych.

2. biblioteki fachowe - prowadzą działalność informacyjną niezbędną do realizacji określonych zadań zawodowych w tym produkcyjnych, technicznych. Zadania:

·         gromadzenie i udostępnianie materiałów bibliotecznych zgodnych ze specjalizacją zakładów pracy,

·         gromadzenie i udostępnianie informacji naukowych, technicznych, ekonomicznych i organizacyjnych,

·         opracowywanie i udostępnianie informacji naukowych, technicznych, ekonomicznych i organizacyjnych ma życzenie i według potrzeb użytkowników biblioteki,

·         poznawanie zainteresowań i potrzeb informacyjnych pracowników poprzez badania,

·         uczenie pracowników zakładu korzystania z warsztatu informacyjnego biblioteki,

·         prowadzenie doradztwa w zakresie kształcenia i doskonalenia zawodowego pracowników zakładu,

·         upowszechnianie czytelnictwa.

3. biblioteki powszechne

4. biblioteki szkolne - typ bibliotek w podziale według kryterium charakteru środowiska czytelniczego i formy wykonywanych usług.

Zadania bibliotek szkolnych:

·         Kształcąco-wychowawcze - dostarczanie różnorodnych materiałów bibliotecznych niezbędnych w procesie dydaktycznym i wychowawczym szkoły. Organizowanie i prowadzenie działalności informacyjnej i przysposobienie do czytelnictwa, umiejętności korzystania ze źródeł informacyjnych a także wyszukiwania informacji na dany temat.

·         Opiekuńczo-wychowawcza - współdziałanie biblioteki z nauczycielami i wychowawcami w realizacji celów wychowawczych szkoły.

·         Kulturalno-rekreacyjne - włączanie się bibliotek szkolnych do życia kulturalnego uczniów.

Ze względu na zakres tematyczny księgozbioru:

1. biblioteki ogólne (uniwersalne) – posiadają działa z wszystkich dziedzin wiedzy.

2. biblioteki specjalne

Ze względu na metodę udostępniania:

1. biblioteki prezencyjne – nie wypożyczające swoich zbiorów na zewnątrz, które są dostępne tylko w jej czytelni

2. biblioteki wypożyczające

3. biblioteki zamknięte

4. biblioteki publiczne: biblioteka publiczna jest organizacją ustanowioną, utrzymywaną i finansowaną przez społeczność za pośrednictwem władz lokalnych, regionalnych, narodowych lub poprzez inną formę organizacji społecznych; zapewniają dostęp do wiedzy, informacji i wytworów myśli ludzkiej poprzez szeroką gamę zasobów usług i jest jednocześnie dostępna dla wszystkich członków społeczności bez względu na rasę, narodowość, wiek, płeć, religię, język, stan zdrowia (np. niepełnosprawność), status ekonomiczny czy pracowniczy i posiadane wykształcenie.

/”Działalność bibliotek publicznych. Wytyczne IFLA/UNESCO”, wyd. SBP, Warszawa, 2002, str. 19/

Cele biblioteki publicznej

Głównymi celami biblioteki publicznej są: udostępnianie zasobów i świadczenie usług (różnorodnymi metodami i środkami), służących zaspokojeniu potrzeb jednostek i grup w zakresie edukacji, informacji i rozwoju osobistego, włączając w to rekreację i czas wolny. Odgrywają one ważną rolę w rozwoju i funkcjonowaniu społeczeństwa demokratycznego poprzez oferowanie jednostce dostępu do szerokiej i różnorodnej wiedzy, myśli i opinii.

/”Działalność bibliotek publicznych. Wytyczne IFLA/UNESCO”, wyd. SBP, Warszawa, 2002, str. 19-20/

Ze względu na terytorialny zasięg działania:

1. biblioteki narodowe

2. biblioteki regionaln...