ANOMALIE HETEROCHROMOSOMÓW
Kryteria określania płci
1. Budowa anatomiczna i histologiczna gonad jest podstawą określenia płci gonadalnej. Osobnik posiadający jądra ma płeć gonadalną męską, osobnik posiadający jajniki ma płeć gonadalną żeńską.
2. Budowa anatomiczna zewnętrznych i wewnętrznych narządów płciowych określa płeć somatyczną człowieka.
3. Rodzaj chromosomów płciowych jest kryterium rozpoznania płci chromosomalnej. Obecność chromosomu Y jest podstawą rozpoznania płci chromosomalnej męskiej, brak chromosomu Y - płci chromosomalnej żeńskiej.
4. Występowanie w genomie regionu determinującego płeć (SRY) stanowi kryterium rozpoznania płci genetycznej. Obecność SRY jest podstawą rozpoznania płci genetycznie męskiej, brak SRY - płci genetycznie żeńskiej.
5. Płeć chromatynowa - określa ją obecność 1 ciałka Barra w jądrach prawidłowych komórek u kobiet i obecność 1 ciałka Y w jądrach prawidłowych komórek u mężczyzn
6. Płeć hormonalna - jest uwarunkowana rodzajem i ilością wydzielanych hormonów płciowych oraz wzajemną proporcją stężeń androgenów i estrogenów determinujących rozwój cech płciowych
7. Psychiczne poczucie bycia mężczyzną lub kobietą określa płeć psychiczną. Osobę, której płeć psychiczna jest inna niż płeć gonadalna, nazywamy transwestytą
8. Określenie płci w dokumentach danej osoby (metryce urodzenia, dowodzie tożsamości) nazywamy płcią metrykalną.
Niezgodności między płcią metrykalną a innymi określeniami płci mogą powstawać w wyniku zdarzających się trudności jednoznacznego określania płci somatycznej u noworodka
Determinacja płci chromosomalnej i genetycznej
F Rozwój zarodka i płodu, a następnie dziecka, w kierunku męskim determinuje obecność chromosomu Y, natomiast rozwój w kierunku żeńskim - brak chromosomu Y
F zygota o kariotypie 46,XY rozwija się w - kierunku męskim
F zygota o kariotypie 46,XX rozwija się w - kierunku żeńskim
F determinacja płci (chromosomalnej i genetycznej) zachodzi na etapie zapłodnienia
Chromosomy płci
F Powstały w drodze ewolucji z pary homologicznych autosomów
F Chromosom X podobny jest do chromosomów grupy C, chromosom Y do grupy G
F Na chromosomie X zlokalizowano wiele genów (znanych jest 286 cech recesywnych i 9 dominujących sprzężonych z X)
F Chromosom Y posiada niewiele genów, większą jego część stanowi region heterochromatynowy „genetycznie pusty”
Schemat chromosomów płciowych X i Y
Mapa genowa chromosomu Y u człowieka
F Opisano przypadki osób o kariotypie 46,XX i fenotypie męskim, jak też przypadki kariotypu 46,XY z fenotypem żeńskim
F Paradoksy te wyjaśnia fakt, że dla determinacji płci istotny jest nie cały chromosom Y, lecz jego część zwana „regionem determinującym płeć” (SRY, ang. Sex Determining Region of Y)
F Region determinujący płeć zawiera hipotetyczny gen kodujący tzw. czynnik determinujący jądro, TDF (ang. Testis Determining Factor)
F Osoby o kariotypie 46,XY i fenotypie żeńskim nie mają SDR w chromosomie (delecja)
F Osoby o kariotypie 46,XX i fenotypie męskim mają w chromosomie X odcinek SDR (translokacja z Y)
F SDR stanowi część krótkiego ramienia chromosomu Y, nie zawiera intronów i koduje białko o wielkości 204 aminokwasów i m.cz. 23,9 kD (białko SRY należy do rodziny czynników transkrypcyjnych)
F Miejsce transkrypcji białka SRY to prekursory komórek Sertolego
F Białko SRY może być aktywatorem transkrypcji genu kodującego wytwarzanie czynnika antymüllerowskiego
F Może też być inhibiotorem transkrypcji genu aromatazy P450
Geny biorące udział w różnicowaniu gonad
Mechanizmy różnicowania płci
F Genotyp zygoty determinuje rodzaj gonad (jądra lub jajniki)
F gonady, dzięki produkowanym przez nie hormonom, kierują różnicowaniem narządów płciowych wewnętrznych i zewnętrznych.
F Pod nieobecność czynników kierujących rozwój cech płciowych w kierunku męskim, płód rozwija się jako żeński
Różnicowanie płci w kierunku męskim wymaga wysokiego stężenia testosteronu oraz tzw. hormonu anty-műllerowskiego.
F Hormon anty-műllerowski (AMH) jest glikoproteiną wytwarzaną przez komórki podporowe Sertoliego jądra płodu oraz jądra osobnika dorosłego.
F Hormon ten wywołuje zanik przewodów przyśródnerczowych Műllera, które są zawiązkami jajowodów, macicy i górnego odcinka pochwy.
F Kluczowym enzymem odpowiedzialnym za różnicowanie płci jest aromataza - enzym katalizujący konwersję testosteronu do estradiolu.
F wysoka aktywność aromatazy u zarodków genetycznie żeńskich powoduje konwersję produkowanego w gonadach testosteronu do estradiolu
F niskie stężenie testosteronu przy wysokim stężeniu estradiolu warunkuje:
- różnicowanie gonad niezróżnicowanych w jajnik
- zanik struktur prekursorowych dla narządów płciowych męskich (przewodu śródnerczowego
Wolffa)
- rozwój przewodów przyśródnerczowych (Műllera) i ich pochodnych (jajowodów, macicy,
pochwy)
Rozwój męskich i żeńskich narządów płciowych wewnętrznych
Przewody płciowe i ich pochodne
F Przewód śródnerczowy (Wolffa) – parzysty, wykształca się w 4 tygodniu rozwoju. Powstają z niego: najądrza, nasieniowody, pęcherzyki nasienne oraz nadjajnik, przyjajnik, przewód Gartnera.
F Przewody przyśródnerczowe (Müllera) – dają początek: jajowodom, macicy, górnej części pochwy oraz szczątkowym narządom układu płciowego męskiego (przyjądrze, przyczepek jądra).
Różnicowanie narządów płciowych zewnętrznych
F Powstają z przedniej części steku (kloaki) przez podział przez przegrodę moczowo-odbytową.
F Do 7 tygodnia życia zarodkowego narządy płciowe zewnętrzne są jednakowe u zarodków genetycznie męskich i żeńskich.
F pod wpływem androgenów niezróżnicowane narządy płciowe zewnętrzne przekształcają się w narządy o budowie męskiej
F przy braku androgenów– w narządy o budowie żeńskiej
W 6 tygodniu rozwoju widoczne są struktury:
F 1 – guzek płciowy (powstaje z niego prącie i łechtaczka)
F 2 – bruzda moczowo-płciowa – u płodów męskich zarasta, u żeńskich pozostaje jako szpara prowadząca do przedsionka pochwy
F 3 – fałdy moczowo-płciowe – po obu stronach bruzdy moczowo-płciowej, u płodów męskich zrastają się tworząc brzuszną część prącia, u żeńskich tworzą wargi sromowe mniejsze
F 4 – guzki wargowo-mosznowe – u płodów męskich tworzą mosznę, u żeńskich wargi sromowe większe
Rozwój męskich i żeńskich narządów płciowych zewnętrznych
Chromatyna płciowa
F Chromatyna płciowa to odpowiednio wybarwione struktury chromatyny widoczne w jądrach interfazowych, odpowiadające chromosomom X i Y
F Ciałko Barra (ciałko X) obecne jest w jądrach interfazowych komórek osobników żeńskich
F Chromatyna Y (ciałko Y) obecne jest w jądrach interfazowych komórek osobników męskich
Ciałko Barra
F grudka zasadochłonnej chromatyny dyskowato przylegająca do błony jądrowej
F najczęściej bada się je w rozmazach z nabłonka jamy ustnej i w komórkach płynu owodniowego
F w granulocytach obojętnochłonnych występuje w postaci „pałeczek dobosza” – grudek chromatyny wyrzuconych poza obręb jądra ale pozostających z nim w kontakcie
Teoria Lyon
F w komórkach zarodka żeńskiego człowieka około 16 dnia życia płodowego dochodzi do inaktywacji jednego z chromosomów X
F chromosom ten staje się nieaktywny i widoczny jest jako grudka chromatyny płciowej (ciałko Barra)
Schemat hipotezy Lyon
Mechanizmy prowadzące do inaktywacji chromosomu X w komórkach kobiet
ZESPÓŁ TURNERA
F częstość występowania około 1:3000 urodzonych dziewczynek
F kariotyp: 45,X w około 60% przypadków
45,X/46,XX w około 20% przypadków
46,X,i (Xq) w 5-13% przypadków
F objawy klasycznego zespołu Turnera z kariotypem 45,X:
- zaburzenia wzrostu
- cechy dysmorficzne twarzy (wysokie czoło, szerokie szpary powiekowe i nasada nosa,
hiperteloryzm, zmarszczka nakątna)
- krótka szyja z widocznym parzystym fałdem skóry co powoduje tzw. płetwistość szyi
- krępa budowa ciała, brak talii i zaokrąglenia bioder, skłonność do nadwagi
- klatka piersiowa szeroka, uwypuklona na boki, brak rozwoju piersi
- zmiany barwnikowe na skórze szyi i klatki piersiowej
- zewnętrzne narządy płciowe żeńskie niedorozwinięte
- skąpe owłosienie pachowe i łonowe
- wady narządów wewnętrznych dotyczą układu krążenia, kośćca, uzębienia i nerek
- pierwotna niewydolność jajników spowodowana ich hipoplazją, mała spłaszczona macica
- występuje pierwotny brak miesiączki i pierwotna niepłodność
- iloraz inteligencji w granicach normy
- u noworodków występują obrzęki limfatyczne grzbietów rąk i stóp
- znaczny odsetek zarodków z kariotypem 45,X ulega samoistnemu poronieniu
ZESPÓŁ KOBIETY 47,XXX
F występuje z częstością 1:1000 urodzeń płci żeńskiej
F przyczyną powstawania kariotypu 47,XXX jest nondynsjunkcja w I lub II podziale mejotycznym u kobiety albo w drugim podziale mejotycznym u mężczyzny
F u kobiet wzrost i budowa ciała jest prawidłowa
F 15-25% pacjentek wykazuje upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim
F pojawiają się zaburzenia miesiączkowania i wcześniejsza menopauza
F ...
Fizjoterapia_Babet