Cyprian Krzysztof Rogowski_TW_Kamil.pdf

Z archiwum IPN

SCRIPTA MANENT – ZAWSZE ZOSTAJE ŚLAD

Był rok 1982, czyli najgorszy okres stanu wojennego, kiedy komunistycz-

nej Służbie Bezpieczeństwa udało się zwerbować agenta – księdza, który

przyjął pseudonim „Kamil”. Nie był to odosobniony przypadek pozyskania

do współpracy przez peerelowskie służby specjalne duchownego.

Jednakże „Kamil” był wyjątkowo ważnym i cennym źródłem informacji

olsztyńskiej SB, a co najważniejsze, współpraca jego posiadała

charakter perspektywiczny.

W ciągu ośmiu lat swojej służby dostarczyć on miał licznych informacji

dotyczących rozmaitych zagadnień, przede wszystkim dotyczących:

Kościoła na Warmii, a więc spraw olsztyńskiej Kurii i duchownych tej

diecezji, ale także Polonii z Włoch i Niemiec. Dzięki odkrytemu niedawno,

w archiwach Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie i Białymstoku,

kompletowi dokumentów (teczka osobowa i dwie teczki pracy), z całą

pewnością możemy stwierdzić, iż osobą, która przez lata skrywała się

za pseudonimem „Kamil”, jest postać obecnego dziekana Wydziału

Teologii i członka Senatu 1 Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego

w Olsztynie, Cypriana Krzysztofa Rogowskiego.

rozpocząć pisanie pracy doktorskiej

na KUL, dlatego znajomość języków ob-

cych była mu niezbędną 5 . Następnie es-

bek postanowił zorientować się co

do oceny księdza na temat aktualnej sy-

tuacji w kraju. Rogowski stwierdził, iż

w jego uznaniu «stan wojenny był złem

koniecznym, a ludzie, którzy (...)

po sierpniu sądzili, że można w Polsce

zmienić ustrój i od razu załatwione będą

nasze kłopoty byli naiwni i kierowali się

bardziej emocjami niż zdrowym rozsąd-

kiem” 6 . Jego wypowiedź nie mogła mieć

innego charakteru, skoro przecież uzna-

wał, a może i nadal uznaje, iż „socjalizm

jest w swych założeniach dobrym ustro-

jem, a wszystkie dotychczasowe zakręty

w naszej powojennej historii, to głównie

wina ludzi, którzy założenia tego syste-

mu wypaczyli” 7 .

Co ciekawe, wypowiedzi Rogowskiego

z roku 1982 na temat realizacji założeń

realnego socjalizmu – jak czytamy w do-

kumentach – były zbieżne raczej z twier-

dzeniami Władysława Gomułki z ro-

ku 1956, niż z nauczaniem Jana Paw-

ła II i katolicką nauką społeczną. Już

podczas tego pierwszego, niezobowiązu-

jącego spotkania, udzielił SB informacji

na temat Polaków, z którymi zetknął się

będąc we Włoszech. Uznał, iż niejedno-

krotnie ludzie ci żałują swoich decyzji

dotyczących ucieczki z Polski. W ocenie

Strebejki, Rogowski „trzeźwo i krytycz-

nie ocenił tak szumnie przez niektórych

chwaloną demokrację i swobody panują-

ce na Zachodzie”. Miał też stwierdzić, że

władze państw kapitalistycznych „są to-

lerancyjne i demokratyczne do czasu,

kiedy w swym panowaniu czują się pew-

nie, jednakże będąc w zagrożeniu wpro-

wadzają szereg ograniczeń” 8 .

W dalszej części rozmowy Rogowski zo-

stał zapytany, jak ocenia wybór Ja-

na Obłąka na ordynariusza diecezji war-

mińskiej. Uznał, iż nie był tym faktem za-

skoczony. Biskup, co prawda ma już bli-

sko 70 lat, ale papież chcąc podkreślić jego

zasługi dla Kościoła warmińskiego, powie-

rzył mu tę godność 9 . Na pytanie, jak ukła-

da się mu w parafii, miał stwierdzić, iż

mimo wielu zajęć, jest zadowolony,

a współpraca z proboszczem parafii, księ-

dzem Magdziarzem, układa się bez zarzu-

tu oraz, że do końca roku powinni zakoń-

czyć budowę kościoła w stanie surowym.

Na zakończenie rozmowy Strebejko pod-

kreślił, iż zarówno, co do postawy księdza

w kraju, jak i podczas pobytu jego za gra-

nicą, władze nie mają żadnych zastrze-

„Jedyna miłość, która nas nigdy nie zdradzi to miłość własna”

Cyprian Kamil Norwid (1821-1883)

Jak Kamil nie chciał zostać

wiejskim proboszczem

spotkania z Rogowskim doszło 23 kwiet-

nia 1982 r. w Komendzie Wojewódzkiej

Milicji Obywatelskiej w Olsztynie.

Na wstępie rozmowy ppor. Zbigniew

Strebejko poprosił księdza, by wyjaśnił

mu bliżej cel swego wyjazdu do Włoch,

gdyż w ankiecie paszportowej podał tyl-

ko, że wyjeżdża w celu bliżej nie określo-

nego „studium”. Jak wynika z notatki

z rozmowy z Rogowskim, ksiądz w spo-

sób wyczerpujący przedstawił powód

swego wyjazdu. Przyznał, iż po ukończe-

niu w 1980 r. olsztyńskiego Wyższego

Seminarium Duchownego „Hosianum”

oraz Katolickiego Uniwersytetu Lubel-

skiego, otrzymał od prymasa Wyszyń-

skiego stypendium na pobyt w Polskim

Instytucie Papieskim w Rzymie. Na stu-

dia stacjonarne i zrobienie tam doktoratu

nie zdecydował się, gdyż jak miał stwier-

dzić „stypendium ograniczało się

do otrzymania w Instytucie kwatery

oraz ok. 100 tys. lirów miesięcznie; co

było – jak przyznał – kwotą bardzo małą

na tamtejsze warunki. Obecnie chciał

jednak wyjechać do Włoch na okres do 2

tygodni, aby móc złożyć egzamin II stop-

nia ze znajomości języka niemieckiego.

Był podczas tego spotkania wyraźnie

otwarty. Zdradził funkcjonariuszowi, m.

in., iż zamierza w najbliższym czasie

Socjalizm jest dobrym ustrojem

Jak doszło do tego, że policji politycznej

PRL udało się zwerbować przyszłego

dziekana Wydziału Teologii? Wydaje się,

iż największe znaczenie miały przede

wszystkim chorobliwe ambicje ks. Ro-

gowskiego oraz chęć osiągnięcia

za wszelką cenę zamierzonych celów do-

tyczących kariery zawodowej.

Z odnalezionej teczki osobowej Rogow-

skiego, jako tajnego współpracownika 2 ,

wynika, że w roku 1982 olsztyńska Służ-

ba Bezpieczeństwa zainteresowała się

osobą duchownego, starającego się o wy-

jazd do Włoch na tajemnicze „studium” 3 .

Postanowiono więc poznać jego poglądy,

szczególnie na temat aktualnej sytuacji

w kraju, ze szczególnym uwzględnie-

niem roli Kościoła w okresie trwającego

stanu wojennego oraz oceny działań ko-

munistycznego rządu gen. Jaruzelskiego.

Uznano też, że w zależności od postawy

Rogowskiego, jego stosunku do aktualnej

rzeczywistości, należało będzie stworzyć

„korzystną” atmosferę, pozwalającą na-

wiązać z nim „dalszy dialog” 4 .

Do pierwszego, zaplanowanego przez SB

DEBATA Numer 2(5)/2008

SCRIPTA MANENT – ZAWSZE ZOSTAJE ŚLAD

cd. ze s. I

żeń. Poproszony został, by treść ich roz-

mowy pozostała tajemnicą, co Rogowski

przyjął oczywiście ze zrozumieniem 10 .

Kolejne spotkanie ustalono na 27 kwiet-

nia na godzinę 11 w Wydziale Paszpor-

tów SB KW MO w Olsztynie. Wówczas

to Rogowski miał się dowiedzieć bliż-

szych szczegółów na temat swojego

paszportu i zgody na wyjazd do Włoch.

W ocenie Strebejki ksiądz podczas tego

spotkania „chętnie dzielił się uwagami

dot. poruszanych (…) spraw”. Na pod-

stawie rozmowy stwierdzono: jest „elo-

kwentny (...) mimo pewnego zdenerwo-

wania nie miał trudności z precyzyjnym

formułowaniem swoich wypowiedzi” 11 .

We wnioskach ze spotkania funkcjona-

riusz zapisał: „Uważam za celowe, ze

względów operacyjnych, udzielić zgody

ks. C. Rogowskiemu na wyjazd

do Włoch. W sierpniu br. chciałby on

wyjechać na kilka tygodni do RFN rów-

nież w celach naukowych, co można bę-

dzie wykorzystać do kontynuowania

z nim dalszego dialogu” 12 .

Na kolejnym, ustalonym na 27 kwiet-

nia 1982 r. spotkaniu, już na wstępie esbek

wyjaśnił Rogowskiemu, iż mimo obowią-

zywania w kraju stanu wojennego, „nie

widzi powodów, aby nie mógł wyjechać

do Włoch” 13 . Rogowski otrzymał paszport.

Na zakończenie spotkania funkcjonariusz

powiedział duchownemu, że chciałby

po jego powrocie porozmawiać na temat

jego „wrażeń i spostrzeżeń” z zagranicznej

wyprawy. Na co ten wyraził zgodę, a fak-

tu i treści rozmowy zgodził się nikomu nie

zdradzać. W „Uwagach” Strebejko zanoto-

wał, iż Rogowskiemu zależy na uzyskaniu

zgody na wyjazd i z tego a nie innego po-

wodu był podczas spotkania „uprzejmy

i chętnie udzielał wyjaśnień” 14 .

Będzie on czuł się zobowiązany

19 maja 1982 r., po powrocie z Włoch,

Rogowski zadzwonił do ppor. Strebejki

i umówił się z nim na spotkanie

na dzień 2 czerwca, w miejscu jego ów-

czesnego zamieszkania przy ul. Jarockiej

w Olsztynie. W umówionym dniu funk-

cjonariusz SB zastał go podczas zajęć ka-

techetycznych z młodzieżą. Ksiądz popro-

sił Strebejkę, by chwilę zaczekał, po czym

skrócił lekcję religii. Kiedy mógł już roz-

mawiać, wytłumaczył że wolałby, aby

rozmowa odbywała się na świeżym po-

wietrzu, gdyż stancja jaką wynajmuje

przy Jarockiej jest zbyt „krępująca”. Dlate-

go zaproponował też, że oprowadzi esbe-

ka po budowie kościoła. Zapytany na te-

mat pobytu we Włoszech odparł, iż prze-

bywał tam od 6 do 13 maja. W tym czasie

zdał egzamin II stopnia z języka niemiec-

kiego, co – w jego uznaniu – upoważniało

do wyjazdu do Niemiec, celem dalszego

doskonalenia znajomości tego języka.

Co najważniejsze dla SB, Rogowski prze-

kazał opinie osób – głównie przedstawi-

cieli Polonii włoskiej, na temat sytuacji

w Polsce oraz przyczyn kryzysu jaki pa-

nuje w kraju. Zdaniem księdza przewa-

żać miały stwierdzenia typu: „Polacy są

sami winni, że doprowadzili kraj do ru-

iny przez swoją niegospodarność, leni-

stwo”. Kontynuując, stwierdził że na po-

czątku stanu wojennego, Polacy przyjeż-

dżający do Włoch byli przez miejsco-

wych dziennikarzy nagminnie wypyty-

wani o sytuację w kraju. Miał też mówić

o ciężkiej sytuacji Polaków przebywają-

cych w Rzymie. Część spośród tych Pola-

ków była mieszkańcami Polskiego Domu

Pielgrzyma, którego opiekun ks. Przyda-

tek również żalił się, że ma z tego powo-

du bardzo wiele kłopotów. Głównym

problemem miały być sprawy finansowe,

gdyż większość z przebywających tam

rodaków nie miała środków do życia. Lu-

dzie ci mieli być załamani psychicznie 15 .

Dalszą rozmowę funkcjonariusz kierował

tak, by dowiedzieć się kto zdaniem księ-

dza zostanie sufraganem diecezji. Ro-

gowski wskazując pewne osoby, wyznał

iż „słyszał, że coraz więcej mówi się o ks.

W.[ojciechu] Ziembie oraz ks. M.[aria-

nie] Borzyszkowskim” 16 . Pod koniec roz-

mowy wrócono jeszcze do sprawy budo-

wy kościoła na Jarotach. Rogowski opo-

wiedział, iż codziennie do pracy na budo-

wie przychodzi 50 osób. Część prac wy-

konywana miała być społecznie. W opi-

nii Rogowskiego „ludzie chętnie przycho-

dzą budować kościół, gdyż ks. Magdziarz

za pracę wynagradza ich paczkami otrzy-

mywanymi z darów zagranicznych” 17 .

Kończąc rozmowę Strebejko, powiedział,

że chciałby się spotkać w połowie czerw-

DEBATA Numer 2(5)/2008

SCRIPTA MANENT – ZAWSZE ZOSTAJE ŚLAD

cd. ze s. II

ca, wówczas postara się załatwić mu

paszport i skrócić do minimum formal-

ności związane z wyjazdem do RFN. Ro-

gowski odparł, że byłby bardzo zobowią-

zany za udzieloną pomoc. Dodał też, iż

stara się o nowe mieszkanie na Jarotach

i wówczas będzie mógł zaprosić „gościa”

do siebie. Raz jeszcze przeprosił za roz-

mowę na dworze 18 .

We „Wnioskach” w notatce ze spotkania

Strebejko stwierdził: „należy załatwić

ks. C. Rogowskiemu paszport do RFN.

Będzie on czuł się zobowiązany wobec

mnie, co będzie można wykorzystać

do prowadzenia z nim dalszego dialogu

operacyjnego”. Ponadto uznał, iż

„na podstawie dotychczasowych roz-

mów prowadzonych z C. Rogowskim

proponuję, aby zarejestrować go jako

kandydata na TW” 19 .

dzić” 21 . Esbek stwierdził, że jest to rzeczą

oczywistą i zapewnił go ze swojej strony,

że również zależy mu na pełnej dyskrecji;

i że właśnie, aby ją zapewnić, w przypad-

ku kontaktowania się z nim, [najlepiej,

by] posługiwał się innym imieniem np.

„Kamil”, „na co ks. Rogowski wyraził

zgodę” 22 . Nie zauważono, aby był „w ja-

kiś sposób uprzedzony do Służby Bezpie-

czeństwa”, a nawet „kilkakrotnie stwier-

dził potrzebę istnienia takiej służby” 23 .

Fakt podjęcia przez Rogowskiego współ-

pracy, która trwać miała osiem lat, i która

obfitowała w liczne doniesienia, nie prze-

szkadzało mu – jak czytamy w „Charak-

terystyce” TW „Kamila” uważać siebie

za „dobrego patriotę i obywatela” 24 .

Decydując się na współpracę z komuni-

stycznym aparatem represji duchowny

kierował się głównie – jak to stwierdził

Strebejko korzyściami, jakie może mu

ten kontakt przynieść. Zależało mu bo-

wiem na wyjazdach zagranicznych obec-

nie i w przyszłości. Rogowski wyjaśnił

im, „że praca na parafii nie pozwala

na poszerzenie swojej wiedzy i stanowi

jednocześnie najniższy szczebel pracy

w Kościele”. SB dostrzegało, że „Kamil”

posiada duże aspiracje i dlatego usilnie

stara się o rozpoczęcie studiów za grani-

cą, aby po ich ukończeniu zająć bardziej

eksponowane stanowisko w Kościele 25 .

Wiedzieli też, że dla osiągnięcia tych za-

mierzeń mógł poświęcić dużo.

Aby tylko dyskretnie

Pozyskanie księdza-agenta do współpracy

przez Służbę Bezpieczeństwa odbyło

się 22 czerwca 1982 r. w miejscu za-

mieszkania kandydata na Jarotach. Ro-

gowski – jak wynika z jego teczki pracy

– nie był zaskoczony przybyciem esbeka.

Stwierdził nawet, że cieszy się z jego od-

wiedzin. Podczas kolejnych spotkań at-

mosfera miała być jeszcze „milsza”.

Na przykład goszcząc esbeka w mar-

cu 1984 r. zorganizował „Kamil” nawet

mały poczęstunek – kawę i ciastka. Na-

tomiast funkcjonariusz przyniósł Rogow-

skiemu upominek wartości 1820 zł., był

nim winiak 20 .

Ale wracając do wspomnianego wcześniej

spotkania. Podczas rozmowy ksiądz wy-

jaśnił funkcjonariuszowi, jak bardzo zale-

ży mu na wyjeździe do RFN. Ten nato-

miast zapewnił, iż na pewno wywiąże się

z obietnicy pomocy, jednakże „też chciał-

by go prosić o pomoc w pewnych spra-

wach”. Wyjaśnił mu, że stykając się

z różnymi ludźmi niejednokrotnie infor-

mowany jest przez nich o nastrojach

w społeczeństwie, komentarzach na te-

mat bieżących wydarzeń w kraju i za gra-

nicą. Dowodził, że państwu zależy na in-

formacjach pomocnych władzom w zaję-

ciu prawidłowego stanowiska w waż-

nych sprawach społecznych bądź poli-

tycznych. Poza tym interesowałyby go

też pewne sprawy związane z jego pracą.

Ksiądz Rogowski po chwili zastanowie-

nia odpowiedział, iż co do nastrojów

wśród społeczeństwa, to nie widzi żad-

nych przeszkód, aby dzielić się nimi z SB.

Oznajmił również, iż „zdaje sobie sprawę,

że niektórzy księża utrzymują kontakty

ze Służbą Bezpieczeństwa, jednak on

chciałby, aby jego kontakty (…) były dys-

kretne, gdyż mogłoby to mu zaszko-

DEBATA Numer 2(5)/2008

III

SCRIPTA MANENT – ZAWSZE ZOSTAJE ŚLAD

cd. ze s. III

Obszary współpracy

Biorąc pod uwagę środowisko, w którym

przebywa Rogowski, postanowiono, że

TW „Kamil” w swej pracy wykorzysty-

wany będzie do:

1. Przekazywania informacji dotyczących

nastrojów, komentarzy na temat aktu-

alnych wydarzeń w kraju i za granicą,

zarówno pochodzących ze środowisk

świeckich jak i księżowskich.

2. Przekazywania informacji z konferen-

cji, narad, kursów oraz innych wyda-

rzeń i uroczystości kościelnych w ja-

kich będzie brał udział.

3. Wpływania na lojalizację postaw księ-

ży wrogo ustosunkowanych wobec

komunistycznej rzeczywistości.

4. SB ze swojej strony postawiła sobie

za zadanie, by wykorzystując kontak-

ty TW z wiernymi inspirować go tak,

aby wyrabiał u nich postawę „patrio-

tyzmu” oraz uwypuklał takie wartości

jak: pracowitość, poszanowanie pra-

worządności 26 .

Z czasem liczba kierunków, w których

TW „Kamil” miał być wykorzystywany,

wzrosła. W 1985 r. w pracy operacyjnej

był wykorzystywany dodatkowo jeszcze

do przekazywania treści zarządzeń Epi-

skopatu i Kurii przeznaczonych do reali-

zacji wśród kleru i społeczeństwa.

o Informowania o planach organizowa-

nia przez kler różnego rodzaju piel-

grzymek, obozów młodzieżowych itp.

o Miał przeprowadzać rozpoznanie dzia-

łalności grup oazowych.

o Zwracać uwagę na posunięcia księży

utrzymujących bliskie kontakty z by-

łymi działaczami „Solidarności”

i udzielającym im równego rodzaju po-

mocy.

o Ustalać kanały, jakimi są rozprowa-

dzane różnego rodzaju nielegalne wy-

dawnictwa oraz osoby, które się tym

zajmują.

o Nawiązać nowe znajomości wśród hie-

rarchii kościelnej, w celu uzyskiwania

nowych interesujących informacji 27 .

„Kamil”, który odpowiedzialny był za do-

starczanie informacji ze swojego środo-

wiska pracy, sam też był kontrolowany.

Treści jego donosów były bowiem po-

równywane z wiadomościami innych

agentów mających do niego dostęp,

w tym głównie przez TW ps. „Kazi-

mierz” i TW ps. „Jarocki” 28 .

Szkolenia księdza-agenta

Rogowski, jako agent, został poddany

specjalnemu szkoleniu z zakresu:

1. Przestrzegania przez TW zasad konspi-

racji spotkań, nie ujawniania faktów

jakichkolwiek kontaktów ze Służbą

Bezpieczeństwa wobec osób trzecich.

2. Instrukcji dotyczących form i metod

zbierania informacji. Prezentowano

również TW słuszność polityki władz

„na odcinku” Państwo – Kościół 29 .

Może to w efekcie tego szkolenia, o „Ka-

milu” można było powiedzieć, iż „realnie

ocenia sytuację społeczno-polityczną

w kraju i na świecie”, gdyż nie odnoto-

wano żadnego przypadku aby „wykorzy-

stywał publicznie ambonę do wyrażania

treści szkodliwych z punktu widzenia

społecznego czy politycznego” 30 .

Donosy na duchownych

Na samym początku swej agenturalnej

kariery TW „Kamil” – co przyznawał pro-

wadzący go oficer – nie był specjalnie „za-

daniowany”, nie chciano bowiem, aby

zraził się do nowej „służby” 31 . Tym bar-

dziej, że na jednym z pierwszych spotkań

z nowo zwerbowanym agentem „Kamil”

uskarżał się na brak czasu 32 . Na kolejnym

tłumaczył się, iż jest obłożony pracą

w parafii. Wprawdzie, jak przyznał, po-

magać mu miał zaprzyjaźniony z ks.

Magdziarzem ks. Krepsztul, lecz jest to

wszystko niewystarczające wobec po-

trzeb, a współpracujący z nim ks. Zalew-

ski, nie spełniał pokładanych w nim na-

dziei, gdyż więcej go nie ma niż jest. Po-

za tym miał być „mało operatywny

i – jak uznał «Kamil» – trudno na nim po-

legać” 33 . Nie ostatni raz w rozmowie z es-

bekiem poruszył Rogowski sprawy doty-

czące pracujących z nim duchow-

nych. I tak, 13 grudnia 1983 r., podkreśla-

jąc kolejny raz, że ma nawał pracy, zdra-

dził, iż od pracującego z nim ks. Majki

trudno wymagać, aby wypełniał wszyst-

kie obowiązki należące do niego, gdyż

„od kilku lat choruje na cukrzycę” 34 . Ktoś

DEBATA Numer 2(5)/2008

SCRIPTA MANENT – ZAWSZE ZOSTAJE ŚLAD

cd. ze s. IV

powiedziałby, że to mało znaczący do-

nos. Jednak dla Służby Bezpieczeństwa

informacje o tym, że ktoś może być

śmiertelnie chory, że potrzebuje mało do-

stępnych wówczas leków, było bardzo

ważne. Pozwalało wzmocnić rozpoznanie

środowiska duchownych i mieć większy

wpływ na funkcjonowanie Kościoła.

Tym bardziej, że w kolejnych relacjach ze

spotkań z Rogowskim, funkcjonariusz

o ks. Majce mógł zapisać: „to człowiek

załamany i zniechęcony. Jest chory na cu-

krzycę i wstrzykuje sobie dwa zastrzyki

insuliny dziennie. Pije dużo alkoholu, a to

tylko pogarsza jego zdrowie. Jeżeli nie zo-

stanie skierowany na przymusowe lecze-

nie, to życie zakończy szybko” 35 .

Rogowski, będąc wikariuszem parafii pw.

Bogarodzicy Dziewicy Matki Kościoła, in-

formował SB również o poczynaniach ks.

Magdziarza, proboszcza tej parafii, który

akurat wyjeżdżając w 1982 r. do RFN,

spodziewał się od byłych mieszkańców

Jarot, że otrzyma wsparcie finansowe

na kontynuację budowy 36 . Informacja ta

została uzupełniona kolejnym doniesie-

niem z dnia 11 lutego 1983 r., w którym

„Kamil” poinformował jaką sumę pienię-

dzy ks. Magdziarz przywiózł z Niemiec

i na co ma zostać przeznaczona. Doniósł

również, iż pewien mieszkaniec Jarot wy-

jeżdżający na stałe do RFN podarował pa-

rafii swój dom przy ul. Zakole, w którym

ma zostać zorganizowany dom parafial-

ny 37 . Ks. Magdziarz był postacią często

obecną w donosach księdza-agenta 38 .

Proboszcz z Jarot nie był jedynym jego

przełożonym, o którym informował bez-

piekę. W 1985r., kiedy był wikariuszem

w Olsztynku, regularnie informował

o poczynaniach księdza Rumbucia – pro-

boszcza parafii, który po pewnych zmia-

nach w Kurii Warmińskiej, do których

doszło w 1985 r., i zastąpieniu ks. Więc-

ka przez ks. Podoleckiego, mógł być pew-

ny, jak donosił Rogowski, że ks. Podolec-

ki, będąc jego wychowankiem, pozosta-

wi go na parafii w Olsztynku 39 . Ta infor-

macja na temat ks. Rumbucia nie była

ostatnią dotyczącą tej parafii. W jednym

z kolejnych donosów, TW „Kamil” infor-

mował o decyzji Kurii, która nakładała

na proboszcza miejsca obowiązek objęcia

posługą duszpasterską Sanatorium Dzie-

cięce w Ameryce k. Olsztynka: „Księża są

niezadowoleni, gdyż przybyło im dużo

więcej zajęć, a z tego nie mają żadnych

zarobków”. Ks. Rumbuć miał być na tyle

zły, by powiedzieć do swoich wikariu-

szy: „do Kurii nie będziemy jeździć (…)

ani na żadne konferencje, gdyż jest tam

kupa skłóconych urzędników, starają-

cych się o dobre stołki dla siebie, a o księ-

ży w terenie nie dbają” 40 .

Donos na wiernych

Zachowały się liczne doniesienia agenta,

w których informował o nastrojach spo-

łecznych, szczególnie o opiniach panują-

cych wśród wiernych. Zwłaszcza na po-

czątku 1983 r., przeważać miał temat ne-

gatywnych opinii dotyczących podwyżek

cen. Ludzie mieli żalić się, iż ich budżety

ledwie starczają na przeżycie. Ogólnie

wypowiedzi ich świadczyć miały o kryty-

ce nieudolnych władz. Agent stwierdził

też, iż taka polityka władz może w nie-

długim czasie doprowadzić do wybuchu

niezadowolenia społecznego 41 . Pod koniec

tego roku, podczas kolejnego spotkania,

na pytanie, czy wie coś na temat plano-

wanej na 16 grudnia w jednym z kościo-

łów manifestacji, odpowiedział, iż nie

zna żadnych faktów, które przemawiały-

by za tym. Uznał jednak, iż „sytuacja

w kraju normalizuje się i chociaż nadal

jest trudna, emocje w społeczeństwie

znacznie opadły”. Oceniając przyznanie

Pokojowej Nagrody Nobla Lechowi Wałę-

sie, stwierdził, iż „to wyraźny przykład

ciągłego wbijania klina między władzę

a społeczeństwo”. Dodając jednocześnie,

iż „uprawiana przez Zachód antypolska

propaganda ma jeden cel, za wszelką cenę

nie dopuścić do tego, aby w naszym kraju

następowała stabilizacja”. Miał uważać

również, iż polski Kościół będąc za stabi-

lizacją, nie pragnie przeciwstawiania spo-

łeczeństwa władzy. A „nieliczne przykła-

dy księży zaangażowanych w działalność

antypaństwową nie można – jak się wy-

raził – utożsamiać z polityką Kościoła

w Polsce wobec władz”. Sam jak przy-

znawał „nigdy specjalnie nie interesował

się polityką, tym bardziej jej nie upra-

wiał” 42 . Być może na tej podstawie,

po kilku latach współpracy TW „Kamila”

z komunistyczną bezpieką, sporządzając

szczegółową „Charakterystykę” agenta,

prowadzący go funkcjonariusz przyznał:

„W stosunku do władz państwowych jest

osobą lojalną” 43 .

ży, że Rogowski często zmieniał parafie,

w których pracował. Podobnie miało być

i w tym wypadku, gdyż pracę w Piszu

traktował jako tymczasową, jak miał

przyznać, ubiega się u swoich przełożo-

nych o zgodę na wyjazd na studia

do RFN 44 . Użalał się jednocześnie, iż

w obecnym miejscu pracy ma skromne

warunki „mieszka (…) w jednym pokoju,

w którym stoi wersalka, stolik i jedno

krzesło” 45 . W lipcu miał wyjechać na mie-

siąc do Niemiec, do znajomych celem zo-

rientowania się jakie warunki będzie

miał w czasie studiów 46 . Sam funkcjona-

riusz zasugerował „Kamilowi”, by sprawę

swojego wyjazdu na studia do RFN sta-

rał się jak najszybciej wyjaśnić. Rogow-

ski zapewnił go, że pamięta o tym, gdyż

bardzo mu zależy na tym wyjeździe.

Na zakończenie miał też podziękować

za „przyśpieszenie otrzymania paszpor-

tu” 47 , ale czego nie robi się po starej zna-

jomości (…) Od tej chwili Cyprian Ro-

gowski zaczął coraz usilniej zabiegać

u swych przełożonych o uzyskanie zgo-

dy na rozpoczęcie studiów w Niemczech.

25 czerwca przyjęty został przez ordyna-

riusza diecezji bpa Obłąka. Rogowski wy-

jaśnił, że chodzi mu o rozpoczęcie stu-

diów w RFN. Obłąk miał odpowiedzieć,

iż wielu księży udaje się na studia zagra-

niczne „do Niemców naszych wrogów”,

a w diecezji księży jest ciągle za mało.

Dodał też, że zapewne ksiądz myśli zo-

stać za stałe za Zachodzie. Na co Rogow-

ski miał odpowiedzieć, że o niczym takim

nie myśli i nie ma zamiaru zostawać. Za-

proponował nawet, że złoży ślubowanie,

że wróci do kraju, na co Obłąk miał jedy-

nie machnąć ręką. Następnie ordynariusz

oznajmił, że Rogowski mógłby rozpocząć

studia w przyszłym roku. Jednak ksiądz

naciskał o zgodę na wyjazd jeszcze

w tym roku. Obłąk jednak przerwał jego

wywód i powiedział, iż rozpatrzy jego

podanie i powiadomi o swojej decyzji.

Mimo, iż rozmowa była mało rokująca,

Rogowski – jak zauważył Sochoń – był

„prawie pewny, że bp Obłąk wyrazi zgo-

dę na rozpoczęcie studiów” 48 .

W celu dokładniejszego zorientowania

się o przebiegu nauki w RFN, w sierp-

niu 1984 r., Rogowski udał się do Mona-

chium. Podczas pobytu miał zamiar uzy-

skać zgodę jednej z uczelni na rozpoczę-

cie studiów. Miały to być Instytut Kate-

chetyczny bądź Instytut Dogmatyczny

na Uniwersytecie Monachijskim. Wybrać

miał tę uczelnię, która zaoferuje mu lep-

sze warunki. Studia trwać miały cztery

lata, natomiast stypendium miało wyno-

sić 400 marek 49 . Po uzyskaniu tej infor-

macji prowadzący go esbek w materiale

przeznaczonym dla jego przełożonych

Potrzeba awansu

W dniu 13 czerwca 1984 r. TW „Kamil”

przyjechał z sąsiedniego województwa

do SB w Olsztynie, po odbiór paszportu,

na który dokument złożył w maju.

W Wydziale okazało się jednak, że

w sprawie tej nic nie zostało zrobione.

W tej sytuacji, kolejny prowadzący Ro-

gowskiego esbek, kpt. Sochoń, udał się

do Wydziału Paszportów, gdzie w ciągu

godziny udało mu się załatwić paszport

dla konfidenta. Po odebraniu paszportu

Sochoń odbył z Rogowskim kolejne spo-

tkanie, podczas którego „Kamil” poinfor-

mował go, iż od maja jest wikariuszem

w jednej z piskich parafii. Przyznać nale-

DEBATA Numer 2(5)/2008

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: