1193.txt

Benedetto Bravo, Ewa Wipszycka
Historia staro�ytnych Grek�w

tom I
Do ko�ca wojen perskich

 Pa�stwowe Wydawnictwo Naukowe Warszawa 1988

Biblioteka Uniwers ecka w Warszawie 1000202413

Spis tre�ci

S�owo wst�pne 

 Wst�p 
1. harakterystyka �rodowiska geograficznego
Klimat (8). Uprawa roli  (9)  Hodowla  (10) 'Transport i komunikacja 
l�dowaMorze (12)
 Typ osadnictwa (14). Po�ywienie Grek�w. Kwestia g�odu (16) Metale (18)
Bibliografia

2.  J�zyk grecki Bibliografia

 Cz�� pierwsza. Dzieje basenu Morza Egejskiego do VIII w
0.  Epoka kamienia Bib�iografia i dyskusja

1.  Epoka br�zu
A. Uwagi wst�pne na temat chronologii i terminologii
Sprawy dyskusyjne. Problemy chronologii epoki br�zu (33). Sprawy 
dyskusyjne. Problem migracji (34). w'czesna epoka br�zu (35). �rednia epoka 
br�zu (37). Sprawy dyskusyjne. Przybycie Grek�w ,'(3)~. �r�d�a do dziej�w 
Grecji II tysi�clecia. Wiarygodno�� tradycji mitycznej (40`.
Bibliografia
 B. Kreta
Charakterystyka �rodowiska :43). Kreta w mitach greckich  (43). Neolit na 
Krecie. Pocz�tki epoki br�zu (44). Pocz�tki pa�ac�w i dalszy ich rozw�j (45). 
System pisma na Krecie (51). Struktura spo�eczna i system w�adzy (52). 
Stosunki Krety ze �wiatem zewn�trznym (53). Sprawy dyskusyjne. 
Thallssokracja krete�ska (58). Wierzenia i kult (60). Sprawy dyskusyjne. 
Sakralny charakter monarchii na Krecie (64).
Bibliografia
 c. Grecja l�dowaPocz�tki kultury myke�skiej (6 ). O�rodki kultury myke�skiej w 
Grecjiw�a�ciwej (69). Pismo linearne B i j�zyk tabliczek. (74). Obraz 
spo�ecze�stwa w tabliczkach z pismem linearnym B (7 ). Wierzenia i kult (86). 
Stosunki ze �wiatem zewn�trznym. Osadnictwo myke�Sskie poza Grecj� (88). 
Handel (90). Sprawy dyskusyjne. Achajowie w Azji Mniejszej -sprawa Ahhijawa
)92). Sprawy dyskusyjne. Czy istnia�o imperiun Myke�skie? (93). Koniec �wiata 
myke�skiego (94). Sprawy dyskusyjne. Najazd Dor�w (96). Sprawy dyskusyjne. 
Grecy w�r�d Lud�w morza  (99). Sprawy dyskusyjne. Wojna troja�Sska '99'.
d. Cyklady . . . . . . 104.   Bibliografia  . . . . . 

Wieki ciemne . . . In6 lex:z;ltki �clatn w (rrccji l09'.
l3ihlin,hra(1;! . . . . . . . . . . . . . . I t l

 Czʜ� druga.  ~Grecja archaiczna . . . . . . . .  113 ('wahi w~tFpnc . . . . . . . . I 
I-1 i,umstunic alt_ihctt! grcckicgu 1 l ~ .
!3ihli"gr:!ti;! . . . . . . ll. 1'ocmntv homerowe: lliuda i (hla:,�ia . . . . 11R Sl;:ir o 
Montera' 1?0'. \\`sluilczesnc oul,^;siedzi n;! petanic: jak pinsstalc t,ucmaty ,131 . 
G;7zic
i kiedy powstalc pucmuy? I�onter: jeden htreta cif: uw�ch? 1?> . (;;:y istniat 
"�wiat homerowy" (124) I'mcci i ich s�uchacze ' (126) .
historiografi;t . . . . . 1?(,
~holcvc!iatao czasSu erch.!iczc�
iits-al;i tcsicpttc. Zrudla 1'i;. .\li.mtu cp -: am't:l.~ ..?cj , 13h ;trak turo ~Imicczne. 
1'ul!s 1r9~. ?.tn~cl greckiej polia ,1 i3 . Polis u hru~,tt m;sust: arcitaitzut-ch ,li> . 
Aralui-n!Ilclv-,i. .'ll:ueriulnc i upnlccznc podsun!w i~:h pozycji 139:. :lristoi na 
w;rjn.: ldl~. \Icnta;no�,_ arvstokru�_ji ' I +3`. \~'olni c:<�n,m:o-,sic v�sl ;,:ac,t ru~ 
nalc�a,rc d~, _r, ,ru;_ii I.l.l'.. Stan ludzi uicwc,Irrych 116'. Sprawy 
dt~,kusyjnc.'':c,blc:n: !ticwr,li : r:!!c:;no�� n czasach arc!t:.tc nW i�.
I-or;. Sprawy dvs!;us)tnc. (:z-,~ istniala Wirecji u slx>Inot;! n,�,>Gta� ;2 . `;t)rau 
y c:ya:cusyjnc. 1W vcalia obrotu zicmi:r w cr:asach ;trc�;aic>:uc.lr 1~~;.
Iiihliogralia . . . . . . 1 ~6

Kolonizacja doby archaicznej . . . 
Uwagi wst�pne'Ccrminulc,~ia : ~H;. Uwabi w:;i5'hec. Z,rc>dta ;,16-;;. 7,o-,?c.�c 
n:c .`.colonii. Stosunki
z tubylcami (165). I'ri - v, n_: i!ac)atvs kelonicaccjnych (167j. .'.Icin~)?-.~;ic i 
�oionic i L6fij. (:reckic osady w poiudu"~,vcj It;!iii i na Sycylii ; l69(. Greckie 
nsacly na ~'schodzic i17?;. (�rcckic osady na dalekim 'T,ac:hodzic :'171;. 
C:rec,:ic osady na wybczc�ach p�tnocnsch :\9orra 1?l;ejskic);o i n:id Proponna� 
;i i5;. IioLntic na vc'~'brzr,!;ich Morza (;zarncgo 177;. Ison:m \X'iclkicj 
holoniracji `t7~)`. Skutki 1kY'ic1';_cj IW fonizacji ; L81 ;. Sprawy dyskusyjne. 
C:harak;cr knh;nizacji (f8~). Shrawy dyskusyjr!c. Fcnicjauic a Cizccy !18'i). 
Sprawy dyskusyjne. C>ddzialvwanie \~'iclkicj Ivolonizacji na strukturo 
wtasnn�;ci ziemskiej w Grecji (1!3~'.
l3ihliografia . . . . . . . . . . . . 1,97

Nowe zjawiska w �yciu spo�ecznym i systemie sprawowania w�adzy (VII-VI w.). 
. 189 
Powstanie !;ilan~l y189i. Zmiany w koral?ikrach spo�ecznych doby archaicznej 
(194). Spisanie
praw (196). 'Tyrania. 'I'crminologia (197;. Problematyka spo�e�_zna i ustrojowa 
(198'. Propaganda tyran�w (200). Ajsyatneci 201. i~caiec tyranii (202). Tyrani 
Koryntu (202). 'Tyrani Geli i Syrakuz (201). Powstanie pieni�dza'(206).
Bibliografia . . . . . . . . . . . . _': i

 Sparta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
Uwagi wst�pne Zrbdia :213(. I'c;cn i  nazwa pa�stwa sparta�skiego  )214). 
Archeolodzy o Sparcie de kotka ~'I w. ~;21~ . Proces formowanie si� 
terytorialne pa�stwa sparta�skiego (217`. Kiedy Sparta staje si� Sp:trtl~ 215. 
Spo�ecze�stwo Sparta�skie Spartanie 219'. Spo�ecze�stwo sparta�skie 
Heloci ' 323 . Spo�ecze�stwo sparta�skie. perjojkowie '311. Ustr�j polityczny 
(225). Or3yinulno5� Sparty 281. Sp:!ttw r1� =ku:,ajnc. t;hurakttr ewolucji 
instytucji sparta�skich (220). Sprawy dyskusyjne. Wielka Retra ? (230).
Bibliografia ' 231

Ateny 232
Uwagi wst�pnee. Stan �rude� W ;. ~Y,ti;dontnsci te.,l;rat7czuc -.3-'. . .`�ajst:uszc 
.i>,,Ic .ltcn 235 i. Sytuacja t1W n w przcdeduiu rclorm Soloua ? i i . 2cfisr mv 
Sol~ma ;=39:. I~onwlcs cnc;c rcfonn (?,10 . Sprawy dyskusyjuc. Rc`c>rnty 
Snlc,~~u '~ t I . Attyka o� rclerm ``;cMonu d:~ ubjyct:t wladzy przez I'izystrata 
(~d7;. Iltstoria tyranii 1'.,c:atral.~ i jego syn�w 2.19j. I)zicic, tyranii v: Atenach 
X250!. RcwoLrcja: S(?8:507 r. 35?S. (,-, nii �,c,litycznv snemrzom l�rrc; 
T.vlejstcnc;a: demy i tyle ~~531. LTStr�j po;ilc:zr_w st�.wrzt,ny l;rzcz 
Klcj,iettc~.a: R.rl:; I'u;ciusct i 'lgromadzcnic (255;. Oatracyzin. ~256~. (:haml 
r;,t,,'ka ducia Klejsicncsu 1251
Bibliografia ==,k

Epoka wojen perskich _'S9
Sztuka wojenna w dobie konflikt�w z Persami. Flot; (2i9j. Sytuacja: pa�stw 
greckich w Azji MnicjszCj do pulowi; :'i u-. I'tw;��j I~~a!ci :26 i. GF'wpraw~s- 
I)aritaza przeciw ~I'racji i Scytum ,266). Konsekwencje podboju hersl:.icgo dla 
miast tlzji Itlnit:j,zej 2t;6;. I'owstanic ju�slcic
;s`;~. Sprawy dyslcus.yjnc. I:konomicznc houio�c oporu Grcku�,u. lv~:cstia 
polityki 1'crs�w wobec Pcnicjan (270`. I'rzcczyn)~ wojen I'crsu;v z Grekami 
~;_7?). I?aialania wojenne do biUVc Lod \laratoncm (271`. Sytuacja 
wi.:vrnc~,:rzna Aren od rcfu~ m Klejstcncsa do bitwy pnd
Maratonem ~~275;. Bitwa pod ,~Larateneta (2Z6;_ <;rccy ~.c latach mi,idzy 
tylaratuncm a t ermopilami (378). ~Uojna ��80 roku (2�0). Bilu�a w Zatoce 
5ul:unidskicj ; 3S2). F_amituu;a ( 70 r. ~285~. Powstanie symmacftii atcuskicj 
('811. Znaczenie wojen perskich ~2r81. Dzialtna symmachii ate�skiej w Latach 
sicdem~ziesi�tych i sz: ��dziesi�tych ~~ te. y?89;~, Sl~urta -!aW. 
raiedemdziesi�te i sze��dzicai�te. Spra~.vy wewn�trzne (29t % rltenc - �ata 
siedemdziesiyte i ,zc��dziesi.,te: spr<tw� wewn�trzne 0931. Reformy Hfiahesa 
~?94`..
Aiblio~rnfia . ?9,

Religia . . . ~4'i L',cagi ~.vst�pn: (?_9i;.
A. viodcl greckiej rcl:gijno�ci . . ,"3a; Ccthy podstawo�.,c�c religii greckiej 
(29e;;. I'ojqcic b�stwa (300). Detnoay y03;. IIeru i ~,i04i. `2to~o~,vie Homera i 
Hczjoda (305j. Begowie i ludzie ,'307) Ality (309;.
I3. Kult . . . . . . ,3..
Problem czysto�ci rytualtt:j (311j. l)fiary;312). nl~edlitv~y i �wiata (31S). 
�naowisha kultu (315`. Miejsca kultu X330). Iv;tplani ,32:. Kult zmartych (32~.). 
Wyr:>cznic !~25j. Ahony 327).
C. Nowe zjawiska w religii czas�w archaicznych . . . . 332
 DIJionizos (332)  historia i sekty. Charakterystyka og�lna (336;. Historia 
c:cu.:y�sicie (33)7.
Orficy (333,`.
Bibliografia . . . . . . . . . 336

Kultura Grecji archaicznej
A. Wst�p  . . . . (337)
Uwagi wst�pne (337). Sympozja (332Ij. Pozycja kobiety �,c spc,h~`~ze�stwic 
duhy ttrchnicr;tej 4�)i

3-10 . Rola hontoscksuali:~nm tc spolcczno�ci m4�cz?in '342;. Sport i igrzyska 
,343'.
f l3ihliol;rafia . 3 lo
$ia ft. Literatura i-i
1?pffca ~34i~. l.ir~kai 330;. Dramat !i~ ~ '~"~` Iiihlu>~rafia 35h C.. 1'ocr�tki 
filozoffi i nauki 355 liibliu~ atCia 3C> >
D. Sztuka  Uwagi wst�pne. Iv!isnci i arty�ci. Wp�ywy wschodu (3 3).
Architektura (3)  Rze�ba i Ibi.
Ccr.tt:u!c;t ! > i 7 . t?  Bibliografia . (380) 
========
 Indeksy . . . . . . . . . . . . . . . . 381
 Indeks autor�w wsp�czesnych (382) .
 Indeks os�b staro�ytnych i postaci mitycznych 384 
 Indeks nazw geograficznych i etnicznych 388 
Spis map  398
Spis ilustracji zamieszczonych w tek�cie  399
Spis ilustracji zamieszczonych na wk�adkach 400
Charakterystyka �rodowiska geograficznego
Charakterystyka �rodowiska geograficznego, tradycyjnie umieszczana na wst�pie 
podr�cznik�w historii, musi by� w naszym przypadku potraktowana szczeg�lnie 
powa�nie i g��boko. Obszary, na kt�rych rozwija�a si� cywilizacja grecka, s� 
bowiem tak odmienne pod ka�dym wzgl�dem od znanych nam krain Europy 
�rodkowej, �e informacje geograficzne o nich trzeba studiowa� tak, jak 
studiujemy dzieje wojen czy wierze�. Skromna wiedza potoczna o Grecji 
niewiele si� Czytelnikowi przyda, sk�ada si� na ni� zbyt wiele b��dnych 
pogl�d�w, s�d�w powierzchownych, turystycznych zachwyt�w i 
nieporozumie�.
W staro�ytno�ci osady greckie rozsiane by�y na olbrzymim obszarze-od 
wschodnich wybrze�y dzisiejszej Hiszpanii, po �rodkow� Azj� i Pend�ab. My 
jednak skupimy si� we wst�pie na charakterystyce ziem, na kt�rych cywilizacja 
grecka si� uformowa�a do pocz�tk�w VIII wieku. Nowe krainy, w kt�rych 
Grecy osiedlali si� w p�niejszych czasach, opisywa� b�dziemy w 
odpowiednich rozdzia�ach. W granicach tego pierwotnego kr�gu znajdzie si� 
po...