1338.txt

Marianna Marek-Ruka
Rehabilitacja spo�eczna os�b niepe�nosprawnych
(skrypt)
Wydawnictwo finansowane ze �rodk�w Pa�stwowego Funduszu Os�b Niepe�nosprawnych
Warszawa 1999 SPIS TRE�CI
Przedmowa .......................................................................................   5
I. Przedmiot i zadania rehabilitacji spo�ecznej .............................  7
1. Etymologia, geneza i znaczenie okre�lenia rehabilitacji .......... 7
2. Podstawowe poj�cia w rehabilitacji spo�ecznej ....................... 11
3. Cele i zadania rehabilitacji spo�ecznej .................................... 14
II. Kszta�towanie si� rehabilitacji spo�ecznej w Polsce
i na �wiecie .................................................................................   17
1.  Rozw�j rehabilitacji spo�ecznej w Polsce .............................. 17
2.  Rozw�j rehabilitacji spo�ecznej na �wiecie ............................ 27
III. Rehabilitacja spo�eczna i jej obszary dzia�ania ....................... 33
1. Rola rodziny w rehabilitacji os�b niepe�nosprawnych ........... 35
2.   Czas wolny i jego rola w rehabilitacji ..................................... 45
3.  Bariery psychiczne i ich konsekwencje ................................. 53
4.   Bariery spo�eczne ..................................................................  56
5. Bariery architektoniczne i urbanistyczne - problemy
i sposoby ich rozwi�zywania ................................................. 60
6.   Bariery komunikacyjne .......................................................... 66
IV.Czynniki warunkuj�ce skuteczno�� rehabilitacji spo�ecznej 69
V. Podstawowe kierunki w rehabilitacji spo�ecznej ..................... 73
1.   Integracja spo�eczna a �rodowisko ........................................ 73
2.   Rehabilitacja �rodowiskowa ................................................... 83
VI. Ochrona socjalna i ekonomiczna
os�b niepe�nosprawnych w Polsce ........................................ 89
1. Zak�ady pracy chronionej ....................................................... 89
2. Warsztaty Terapii Zaj�ciowej ................................................. 90
3. "Medium" i "Medium II"-szans� na tani� po�yczk� ............. 92
4. Pomoc materialna .................................................................. 92
5. Pomoc w formie us�ug opieku�czych ..................................... 93
VII. Rola ONZ i innych organizacji dzia�aj�cych
na rzecz os�b niepe�nosprawnych ......................................... 95
1. Dzia�alno�� ONZ na rzecz rehabilitacji .................................. 95
2. Organizacje pozarz�dowe i ich rola w rehabilitacji
i integracji ............................................................................. 107
3. Rola PTWK w rozwoju rehabilitacji ....................................... 115
Bibliografia ...................................................................................... 121

 " Warto�� cz�owieka jest najcenniejsz� warto�ci� �wiata, a jej ci�ar gatunkowy przewa�a wszystko w �yciu jednostek i spo�ecze�stw".
Maria Grzegorzewska

PRZEDMOWA
W ka�dej spo�eczno�ci ludzkiej istnieje pewien procent os�b, kt�re z r�norodnych przyczyn odbiegaj� od normy fizycznej lub psychicznej. Liczne badania wykazuj�, i� odsetek ten si�ga ok. 14 % (A. Hulek 1977, s. 21) og�lnej populacji ludno�ci. W tej liczbie mieszcz� si� dzieci, m�odzie� i doro�li.
Stan tych os�b zar�wno zdrowotny, jak i sprawno�ciowy powoduje, �e cz�sto nie s� one przystosowane do �ycia codziennego, do nauki i pracy zawodowej. Dlatego stanowi� dla spo�ecze�stwa, pa�stwa i swoich najbli�szych bardzo powa�ny problem. Problem ten dotyczy przede wszystkim skutecznego sposobu udzielenia im pomocy i to takiej, kt�ra zapewni im zaspokajanie nie tylko podstawowych potrzeb �yciowych, lecz umo�liwi znalezienie w�a�ciwego miejsca w spo�ecze�stwie zaspokajania potrzeb os�b niepe�nosprawnych. System rehabilitacji stosowany obecnie w Polsce ukszta�towa�y wieloletnie do�wiadczenia i wnikliwe badania oraz do�wiadczenia i wzory innych kraj�w.
Mo�na wi�c stwierdzi�, i� rehabilitacja - wed�ug A. Hulka (1977, s. 22) - to "proces �mudny, z�o�ony, kt�rego g��wnym zadaniem jest rozwijanie u os�b trwale poszkodowanych na zdrowiu maksymalnych zdolno�ci do wykonywania podstawowych codziennych zaj��, przygotowanie do pracy zawodowej oraz stwarzanie korzystnych warunk�w
Proces rehabilitacji w ci�gu ostatnich lat ulega� licznym przeobra�eniom Nast�pi�a bowiem zasadnicza zmiana stosunku spo�ecze�stw i polityki pa�stwa wobec os�b niepe�nosprawnych. Szczeg�lnie dotyczy on rodzaju i zakresu pomocy w zaspokajaniu ich r�nych potrzeb.
Nale�y doda�, i� wzgl�dy humanitarne i ekonomiczne wobec os�b niepe�nosprawnych przes�dzi�y o rozwoju rehabilitacji jako najbardziej skutecznej drogi "przywracania �ycia" ludziom niepe�nosprawnym.
Aktualne tendencje w rehabilitacji to d��enie do maksymalnej normalizacji �ycia os�b niepe�nosprawnych. Wynikaj� one z przekona nia, �e ka�dy cz�owiek niepe�nosprawny powinien by� tak przygotowany aby jego �ycie nie r�ni�o si� od �ycia jego pe�nosprawnego �rodowiska
Praktyka wykazuje, �e dobrze przygotowany do �ycia cz�owiek niepe�nosprawny jest r�wnie dobrym pracownikiem, jak cz�owiek pe�no sprawny. Dlatego te� w dzia�alno�ci rehabilitacyjnej nale�y maksymalnie wykorzysta� wszystkie mo�liwo�ci cz�owieka niepe�nosprawnego, kt�re pozwol� na jego aktywno�� spo�eczn� i zawodow�.
W szczeg�lno�ci nale�y k�a�� nacisk na u�atwienia osobom nie pe�nosprawnym uczestnictwa w rozwi�zywaniu swoich spraw w rodzinie i w �yciu zbiorowym.
W zwi�zku z uruchomieniem w Wy�szej Szkole Pedagogiki Specjalnej - Kolegium Andragogiki Specjalnej - powsta�a konieczno�� opracowania skrypt�w dostosowanych do programu uczelni m.in. z rehabilitacji spo�ecznej os�b niepe�nosprawnych.
S� one niezb�dne tak�e dla znacznej liczby os�b, kt�re dzia�aj� w r�nych instytucjach na rzecz os�b niepe�nosprawnych i podj�y studia z tego zakresu.
Niniejszy tekst mo�e by� pomocny w zrozumieniu i przyswojeniu podstawowych za�o�e� rehabilitacji spo�ecznej.

I. PRZEDMIOT i ZADANIA REHABILITACJI SPO�ECZNEJ
Przez d�ugi czas rehabilitacja nie by�a w naszym kraju przedmiotem teoretycznych analiz i studi�w. W zwi�zku z tym nie mia�a w Polsce swojej teorii. Dopiero lata pi��dziesi�te, dzi�ki pionierskiej dzia�alno�ci A. Hulka na rzecz inwalid�w wojennych, przynios�y w tej dziedzinie daleko id�ce zmiany. Wtedy to bowiem pojawiaj� si� pierwsze opracowania A. Hulka, w kt�rych zawarte s� analizy i studia dotycz�ce za�o�e� rehabilitacji inwalid�w, a szczeg�lnie jej praktycznych rozwi�za�. Stanowi�y one pierwsze pr�by uzasadnionego systemu rehabilitacji inwalid�w w Polsce.

1. Etymologia, geneza i znaczenie okre�lenia rehabilitacji
Po raz pierwszy okre�lenie "rehabilitacja" zosta�o u�yte w 1919 r. przez Douglasa C. Mallurtie - dyrektora Nowojorskiego Instytutu Czerwonego Krzy�a, kt�ry nazwa� tak post�powanie medyczne z inwalidami wojennymi. By�y to pierwsze pr�by prowadzone w eksperymentalnej szkole reedukacji i rehabilitacji inwalid�w wojennych w Nowym Jorku, zmierzaj�ce do przystosowania do �ycia i pracy inwalid�w wojennych -ofiar I wojny �wiatowej (W. Doroszewski, 1960, s. 24).
Brytyjska Rada Rehabilitacji Inwalid�w (1944) uzna�a rehabilitacj� za "ca�y zesp� us�ug stosowanych od czasu istnienia u jednostki inwalidztwa a� do momentu, w kt�rym przywr�cona jej zostanie zdolno�� do zwyk�ej dzia�alno�ci lub dzia�alno�ci najbardziej do niej zbli�onej".
Wed�ug H. Kessiera (za A. Haikiem 1969, s. 22) rehabilitacja "... musi by� uwa�ana za tw�rczy proces, w kt�rym zostaj� u�yte i rozwini�te do stanu najwy�szego zachowane sprawno�ci fizyczne i umys�owe poszkodowanego. Jest to zorganizowana i systematyczna metoda, poprzez kt�r� fizyczne, umys�owe i zawodowe zdolno�ci jednostki s� udoskonalane do stopnia, kt�ry pozwala wsp�zawodniczy� inwalidom z r�wnymi szansami z nie inwalidami". W innym miejscu ten sam autor okre�la rehabilitacj� jako: ... "przywr�cenie choremu sprawno�ci czynno�ciowej i umo�liwienie mu powrotu na uprzednio zajmowane miejsce w rodzinie, pracy zawodowej i spo�ecznej. (A. Hulek 1969, s. 22).
Pierwsze pr�by definicji rehabilitacji w wydaniu polskim znajdujemy we wczesnych pracach A. Hulka (1957), w kt�rych wyja�nia on, �e rehabilitacja to przywracanie zdolno�ci do samodzielnego �ycia i pracy poszkodowanym na zdrowiu inwalidom.
W p�niejszym okresie A. Hulek (1977, s. 11) poszerza nieco swoj� definicj� i uwa�a, �e rehabilitacja polega na przywracaniu sprawno�ci uszkodzonych organ�w jednostki lub usprawnianiu jej funkcji, przygotowaniu jej do samodzielnego radzenia sobie w �yciu codziennym, do korzystania z r�nych form kszta�cenia, do wykonywania pracy oraz stwarzaniu w �rodowisku spo�ecznym i otoczeniu fizycznym odpowiednich warunk�w dla prawid�owego funkcjonowania tej jednostki".
Natomiast wed�ug �wiatowej Organizacji Zdrowia (1968) rehabilitacja to "kompleksowe i skoordynowane stosowanie �rodk�w medycznych, socjalnych i zawodowych w celu usprawnienia os�b z naruszon� sprawno�ci� organizmu do mo�liwie najwy�szego poziomu (H. Larkowa 1987, s. 17).
Natomiast Encyklopedia Pedagogiczna (1993, s. 678) podaje, i� "rehabilitacja - to kompleksowe, zespo�owe dzia�anie i post�powanie w odniesieniu do os�b niepe�nosprawnych na skutek wad wrodzonych, schorze�, uraz�w), kt�re ma na celu przywr�cenie tym osobom pe�nej lub maksymalnej sprawno�ci fizycznej i psychicznej, mo�liwo�� zarobkowania, oraz brania czynnego udzia�u w �yciu spo�ecznym".
Ustawa (z dnia 9.05.1991 r.) "O zatrudnieniu i rehabilitacji zawodowej os�b niepe�nosprawnych" r�wnie� zawiera definicj� rehabilitacji.
W �wietle tej ustawy rehabilitacj� rozumie si� jako "zesp� dzia�a� organizacyjnych, medycznych, psychologicznych, technicznych i spo�ecznych, zmierzaj�cych do osi�gni�cia mo�liwie najwy�szego funkcjonowania, jako�ci �ycia i integracji spo�ecznej tych os�b przy aktywnym ich uczestnictwie". (Dz.U. nr 28, p�z. ...