Ekonomia_opracowanie_cwiczen.pdf

EKONOMIA – ZAGADNIENIA dr M. Kacperska

9. Historia myśli ekonomicznej

• merkantylizm, ekonomia klasyczna (A. Smith, D. Ricardo), teoria J. M. Keynes’a,

monetaryzm (M. Friedman)

Merkantyliści uważali, że:

• źródłem bogactwa państwa jest rozwinięty eksport przewyższający import,

• kraje europejskie bezpośrednio ze sobą konkurują,

• kraj, który ma najwięcej bogactwa wygrywa tę konkurencję,

• kruszec złoty i srebrny jest synonimem bogactwa.

D. Ricardo – przeciwnik świadczeń socjalnych, twórca teorii płacy, która mówiła o

zapewnieniu robotnikom płacy na najniższym poziomie tj. poziomie zapewniającym

przeżycie i minimalną egzystencję

Teoria komparatywna - kraje, nawet jeśli produkują jakiś produkt efektywnie, to

często nie doceniają wyższych zysków płynących z wyspecjalizowania się w tym, co

produkują najlepiej, a co mogą sprzedać innym krajom korzystniej. Ricardo wierzył,

że płace winny być poddane grze rynkowej, w wyniku czego nie trzeba wprowadzać

restrykcji na sprowadzane z zagranicy towary, zwłaszcza produkty rolne.

Keynes - „Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza”- podkreślał konieczność

włączenia państwa do gosp.- ma ono tworzyć miejsca pracy poprzez inwestycje

nieproduktywne np. budowa dróg, a nie przez tworzenie przedsiębiorstw

państwowych; powinny istnieć stale place nominalne, należy b. opodatkować

bogatych na rzecz bezrobotnych, zapewnić w miarę harmonijny rozwój gosp.

Rynkowej, tworzyć zachęty dla inwestycji poprzez obniżenie stopy podatkowej od

zysków przeznaczonych na inwestycje

Monetaryzm - charakteryzuje się silną wiarą w samoregulujące się mechanizmy

rynkowe, odrzucaniem tych form interwencjonizmu państwowego, które wiążą się z

dużym wypływem pieniądza z kasy państwa oraz postulowaniem prowadzenia stałej i

przewidywalnej polityki "mocnego" pieniądza i co za tym idzie odrzucanie koncepcji

"naprawiania" gospodarki przez zmiany podstawowych stóp procentowych.

Jeśli państwo zwiększy emisję pieniądza ponad tę obliczoną wartość, spowoduje to

szybki nadmiar pieniędzy w bilansach poszczególnych ludzi, który spożytkują oni w

większości na dodatkową konsumpcję. Dodatkowa konsumpcja spowoduje

tymczasowy wzrost standardu życia. Na dłuższą metę, ten chwilowy wzrost standardu

nie będzie miał jednak pokrycia w podaży dóbr, która jest zależna tylko od potencjału

wytwórczego, który przez sam fakt emisji pieniądza się nie zmienia. Tymczasowy

wzrost spożycia powoduje jednak na dłuższą metę stały wzrost potrzeb, co pociąga za

sobą stały nacisk na wzmożoną podaż pieniądza. W tej sytuacji państwo albo nadal

zwiększa podaż pieniądza wywołując inflację, albo wywołuje niezadowolenie

społeczeństwa obcinaniem jego dochodów.

9. Podstawowe pojęcia

Mikroekonomia jest dziedziną ekonomii zajmującą się badaniem zachowania

indywidualnych konsumentów, przedsiębiorstw i rynków. Jest to nauka zajmująca się

szczegółową analizą podejmowanych przez jednostki decyzji dotyczących zakupu i

sprzedaży towarów. W badaniach mikroekonomicznych gospodarkę danego kraju

bądź regionu traktuje się jako zbiór podmiotów, nie zaś jako jeden organizm (jak w

makroekonomii).

Makroekonomia - dziedzina ekonomii posługująca się wielkościami agregatowymi

(zbiorczymi, dotyczącymi całej gospodarki) do badania prawidłowości występujących

w gospodarce jako całości.

Funkcje :

• Teoriopoznawcza - zadaniem makroekonomii jest poznać, opisać, wyjaśnić i

przewidzieć prawidłowości w występowaniu zjawisk i procesów gospodarczych.

• Aplikacyjna - makroekonomia dostarcza wskazówek w zakresie kształtowania

procesów gospodarczych oraz przesłanek dla polityki państwa.

• Światopoglądowa - zrozumienie zjawisk gospodarczych pozwala na formułowanie

sądów wartościujących, dotyczących celów i pożądanych stanów gospodarki.

• Dydaktyczno-wychowawcza - wiedza z zakresu makroekonomii pozwala

społeczeństwu zrozumieć charakter zjawisk gospodarczych oraz dokonać oceny

polityki makroekonomicznej państwa.

• Prognostyczna - zadaniem makroekonomii jest uprzedzanie występowania

określonych zjawisk gospodarczych i wyprzedzające przedsięwzięcie odpowiednich

środków, dzięki czemu polityka państwa jest prowadzona ex ante a nie ex post.

- Rynek - samoczynnie działający mechanizm wpływający na zachowania (w tym

decyzje) podmiotów gospodarczych. rynkiem nazywamy całokształt transakcji kupna

i sprzedaży oraz warunków w jakich one przebiegają jest to pewne zjawisko

ekonomiczne jak również miejsce w którym dokonuje się transakcji kupna-sprzedaży

dóbr i usług

Popyt - ilość takiego dobra jaką nabywcy są w stanie nabyć po określonej cenie i w

określonym czasie

Determinanty popytu – wielkość dochodu, cena, czynniki demograficzne, warunki

geograficzne, pora roku, sytuacja polityczna i gospodarcza

Podaż - jest to ilość dóbr i usług zaoferowana przez producentów do sprzedaży po

danej cenie w określonym czasie

Determinanty – cena, liczba producentów na rynku, oczekiwania dotyczące zmian

cen

Cena - ilość pewnego dobra (najczęściej pieniądza), za przyjęcie której sprzedający

jest gotów zrzec się swoich praw do danego dobra, lub też kupujący jest gotów ją

kupić, aby do tego dobra nabyć prawa.

Funkcje ceny:

informacyjno - bodźcowa - Nabywcę ceny informują o ile zmniejszą się jego zasoby

pieniężne, jeśli dokona on zakupu. Sprzedającego ceny informują o ile zwiększy się

jego przychód, jeśli dokona on sprzedaży.

Redystrybucyjna (wtórny podział, rozdział). Ceny są narzędziem podziału dóbr i

usług, oraz przesuwania dochodów od jednych grup społecznych do innych i do

budżetu państwa.

Stymulacyjna - narzędzie oddziaływania na dostawców i odbiorców

Dochód - to suma pieniędzy uzyskana przez osobę lub gospodarstwo domowe w

danym okresie

Teoria zachowania się konsumenta

Teza o racjonalnym zachowaniu się konsumenta sprowadza się do trzech założeń:

1. konsument przejawia pewne potrzeby i potrafi je określić;

2. konsument jest w stanie dokonać wartościowania swych potrzeb – od najbardziej

do najmniej intensywnie odczuwanych;

3. jednostka dokonuje wyboru w celu maksymalizacji własnej satysfakcji

(zadowolenia, użyteczności)

9. Produkt narodowy i dochód narodowy

Produkt narodowy brutto - miara wartości wszystkich dóbr i usług finalnych

wytworzonych przez obywateli danego państwa oraz przez osoby prawne z siedzibą

na jego terenie niezależnie od tego, czy podmioty te działają w kraju, czy za granicą.

Pomijane są dochody obcokrajowców w danym państwie.

Produkt narodowy netto - miara efektów rocznej działalności gospodarki,

rozumiany jako różnica produktu narodowego brutto oraz wartości amortyzacji

kapitału trwałego (rozłożenie w czasie aktywów takich jak nieruchomości, maszyny,

środki transportu itp.)

Dochód narodowy - miara produkcji wytworzonej w danym czasie za pomocą

czynników produkcji należących do obywateli danego kraju (niezależnie od miejsca

ich użycia), wyrażona w cenach tych czynników

9. Budżet państwa - jest najwyższej rangi planem finansowym polityki państwa oraz

narzędziem polityki społecznej, uwzględniającym planowane dochody i wydatki

państwa na następny rok budżetowy. Jako dochody uwzględnia się m.in.: wpływy z

podatków pośrednich i bezpośrednich, dochody niepodatkowe (np. cła), dochody z

prywatyzacji oraz dochody zagraniczne. Mianem wydatków określa się m.in. koszty

dotacji, obsługi długu publicznego, obsługi strefy budżetowej, rozliczeń z bankami,

subwencji dla gmin oraz rezerw ogólnych

Klasyczne zasady budżetowe:

- Zasada jedności budżetu (zasada jedności formalnej i materialnej)

Jest to postulat obejmowania całości dochodów i wydatków budżetowych w jednym

akcie prawnym.

(nie obowiązuje w żadnym państwie)

- Zasada zupełności (powszechności) - wszystkie podmioty gospodarki publicznej

powinny być powiązane z budżetem albo metodą finansowania brutto (bezpośrednio)

albo netto (pośrednio)

- Zasada równowagi budżetowej - Postuluje wyrównanie dochodów z wydatkami

budżetowymi.

- Zasada roczności budżetu - Postuluje uchwalenie przez Sejm budżetu przed

rozpoczęciem roku w jakim ma on być wykonywany. Budżet powinien być ustalony

w połowie listopada/na początku grudnia. Później można wprowadzać ew. zmiany do

tego budżetu, po ustaleniach komisji sejmowych.

- Zasada jasności i przejrzystości - Budżet powinien być przedstawiony

Parlamentowi i społeczeństwu w możliwie przejrzystym układzie, spopularyzowany

w środowisku masowego przekazu, ułatwiając przez to ocenę jego wykonania.

- procedura budżetowa (trzeba ją uchwalić w terminie 4 miesięcy od pierwszego

czytania, jeśli nie uda się uchwalić ustawy, prezydent ma prawo skrócić kadencję

parlamentu)

- rząd tworzy projekt ustawy budżetowej

- I czytanie na posiedzeniu plenarnym sejmu – posłowie mają prawo dopytywania o

szczegóły projektu, później projekt kierowany jest do Komisji Finansów Publicznych,

która go bada

- II czytanie – przedstawienie w Sejmie stanowiska KFP, przeprowadzanie zmian i

poprawek

- III czytanie - przedstawienie przez posła sprawozdawcę poprawek lub wniosków

przedstawionych podczas drugiego czytania, głosowanie (musi być zwykła

większość)

- Podpis prezydenta – prezydent nie ma prawa weta, nie może skierować do

ponownego rozpatrzenia, jednak może skierować do zbadania przez Trybunał

Konstytucyjny

Deficyt budżetowy - występuje, gdy wydatki w budżecie danej instytucji (zazwyczaj

państwa) są wyższe niż jej dochody. Budżety większości państw świata zakładają

deficyt rzędu paru procent (jednak rzadko powyżej 5% PKB). Zgodnie z kryteriami

konwergencji, deficyt budżetowy państw ubiegających się o wejście do strefy Euro

powinien być niższy niż 3% PKB.

Deficyt budżetowy jest jednym z podstawowych kryteriów oceny polityki fiskalnej

państwa. Deficyt budżetowy finansuje się przez zaciągnięcie jakiejś formy kredytu.

Wysoki deficyt budżetowy państwa oznacza najczęściej konieczność wydania dużej

ilości obligacji skarbowych, co sprawia, że rośnie ich oprocentowanie, a co za tym

idzie rosną koszty kredytu w całej gospodarce i wolniej się ona rozwija.

Dług publiczny - obejmuje nominalne zadłużenie podmiotów sektora finansów

publicznych (administracja rządowa i samorządowa, sądy, trybunały, państwowe

szkoły wyższe, ZUS, KRUS, NFZ) ustalone po wyeliminowaniu przepływów

finansowych pomiędzy podmiotami należącymi do tego sektora, zaciągnięte z

następujących tytułów:

- papiery wartościowe opiewające wyłącznie na świadczenia pieniężne (poza

papierami udziałowymi),

- pożyczki (w tym papiery wartościowe, których zbywalność jest ograniczona),

- kredyty,

- przyjęte depozyty,

- zobowiązania wymagalne (tzn. zobowiązania, których termin płatności minął, a

które nie zostały przedawnione lub umorzone).

Nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń, w następstwie

których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości produktu krajowego

brutto.

Obniżanie długu publicznego – Polityka zwiększenia dochodów (poprzez

restrukturyzację wydatków i podatków), Polityka stopy procentowej (obniżenie

realnej stopy procentowej płaconej od długu)

9. Polityka fiskalna - to ogół działań państwa kształtujących budżet państwa poprzez

zmiany we wpływach (np. podatki, zadłużenia publicznego) i wydatkach państwa

(np. subwencje, inwestycje państwowe, itp.). Zgodnie z poglądami szkoły

keynesowskiej działania te mają na celu zmniejszenie bezrobocia (wzrost aktywności

gospodarczej) - mówimy wtedy o polityce ekspansywnej lub ograniczenie inflacji -

polityka restrykcyjna. W wykorzystaniu aktywnej polityki fiskalnej pojawiają się

pewne trudności, związane m.in. z opóźnieniem czasowym i niepewnością jej

skutków, a w odniesieniu do ekspansywnej polityki fiskalnej dodatkowym

ograniczeniem może być także deficyt budżetowy. Podstawową częścią składową

polityki fiskalnej jest polityka podatkowa, określająca cele poboru podatków oraz

sposoby ich realizacji.

Instytucje polityki pieniężnej w Polsce

Narodowy Bank Polski (bank centralny),

Rada Polityki Pieniężnej,

Zarząd NBP,

Komisja Nadzoru Finansowego,

- rola podatków

Zebrane podatki są wykorzystywane na potrzeby ustalone przez organ pobierający.

Współcześnie uznaje się, iż podatki są świadczeniami pieniężnymi, jednakże w

historii znane są również podatki świadczone w innych niż pieniądz dobrach. Zgodnie

z polskim prawem daniny, aby zostały uznane za podatki muszą posiadać 4 cechy:

• nieodpłatność

• przymusowość

• publicznoprawność

• bezzwrotność

- podatki w Polsce

Podatki dochodowe:

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: