R. Barthes: Teoria tekstu
- tekst – powierzchnia dzieła literackiego, przedmiot postrzegalny wzrokiem, powiązany z pismem. Zapewnia w dziele trwałość rzeczy napisanej. Ma bronić dzieło przed zapomnieniem, przed działaniem czasu, przed wybiegami słowa.
Kryzys znaku:
- znak – kategoria historyczna, artefakt analityczny;
- tekst zakłada, że przekaz pisany jest artykułowany jako znak 1) signifiant (materialność liter), 2) signifie (sens);
- klasyczny znak – jednostka zamknięta, zatrzymuje sens;
- zobowiązuje do odtwarzania (w wypadku zgubienia, zniszczenia) i interpretowania (gdyby się zatarł sens);
- kryzys zapoczątkowany przez językoznawstwo – 1) zastępuje kryterium prawdy przez kryterium prawomocności, 2) zmusza do uwolnienia całości języka spod sankcji treści, 3) zmusza do eksponowania bogactwa, nieskończoności tautologicznych transformacji;
- w semiotyce literackiej – tekst to struktura formalna, obejmuje zjawiska lingwistyczne, na poziomie tekstu bada się semantyzm znaczenia.
Teoria tekstu:
- tekst jest częścią języka;
- tekst wg Kristevej – aparatura translingwistyczna;
- tekst to praktyka znacząca (system oznaczający. Zróżnicowany, podporządkowany typologii znaczeń. Praktyka – więc znaczenie nie formuje się na poziomie abstrakcji języka). Praktyka znacząca przywraca językowi jego aktywną energię;
- tekst jest produktywnością, a nie produktem – pracuje nad językiem. Dekonstruuje język komunikacji, przedstawienia, ekspresji. Analiza produktywności nie może być zredukowana do opisu lingwistycznego;
- tekstowi można przypisać znaczenie jedyne, kanoniczne. Tekst traktuje się jako wyposażony w znaczenie obiektywne. Ale – jak tekst zaczyna być rozumiany jako produkcja – to krzyżuje się w nim wiele tekstów. Odróżnienie znaczenia planu produktu, wypowiedzi, komunikacji itp. – to sensoproduktywność. Sensoproduktywność to proces, w którym podmiot tekstu zmienia się z sensem i zatraca się w nim. Sensoproduktywność nie może zostać zredukowana do aktu komunikacji;
- fenotekst (termin Kristevej) – zjawisko werbalne w postaci w jakiej występuje w strukturze wypowiedzi, przedmiot badań semiologii;
- genotekst – przedmiot strukturalizmu lub psychoanalizy. W jego obrębie zachodzi sensoproduktywność;
- każdy tekst jest intertekstem. Z epistemologicznego punktu widzenia – intertekst to to, co nadaje teorii tekstu wymiar społeczny; tekst nie jest reprodukcją a produktywnością.
Tekst a dzieło:
- dzieło - przedmiot skończony, wymierzalny (może zajmować przestrzeń fizyczną, na przykład miejsce na półce);
- tekst – pole metodologiczne. Można tylko powiedzieć, że w dziele tekst jest albo nie jest obecny;
- tekst to kategoria naukowa i wartość krytyczna, umożliwiająca wartościowanie dzieł;
- tekst nie musi być tożsamy z dziełem;
- tekstu nie można ograniczyć do przekazu pisanego / literatury;
- teoria tekstu ustanawia nowy przedmiot epistemologiczny: lekturę – podkreśla równowartość pisania i czytania, pozwala na unowocześnione interpretacje.
Analiza tekstualna:
- kwestionuje zewnętrzność obserwatora, badającego zamknięte, oddalone dzieło;
- nie odrzuca danych dostarczanych przez historię literatury lub historię powszechną;
- sprzeciwia się temu, że dzieło ma być własnością autora;
- splot, intertekst;
- krytyka dąży do odnalezienia sensu dzieła, a analiza tekstualna podważa ideę signifie ostatecznego;
- wg Kristevej – semanaliza.
1
BlackLotus