Teologia – część teorii wychowania zajmująca się celami wychowania
Metodologia – strona badawcza teorii wychowania
Technologia :
- zajmuje się procesem, metodami, technikami, zasadami i skutkami wychowania
Cele – wizja tego co być powinno, co jest pożądane i postulowane. Każde działanie jest określone celem
Cele wychowania – Muszyński – to określone stany rzeczy, których osiągnięcie uważamy za pożądane
Sąd normatywny-zadanie, które postuluje pewien stan rzeczy i które poprzedzone jest funktorem normotwórczym „powinno być tak, że”
Na gruncie pedagogiki mamy do czynienia z dwojakiego rodzaju sądami normatywnymi
1, sądy postulujące zmiany w osobowości człowieka – standardy wychowawcze
2,sądy postulujące czynności, które powinniśmy podjąć by osiągnąć standardy wychowawcze. Standardy i dyrektywy to normy pedagogiczne
cele wychowania
- sąd normatywny
- postulowany stan rzeczy
- wartość
Nie da się oddzielić teologii od filozofii poprzez aksjologię
Funkcje celów wychowania:
1,Stanowią punkt odniesienia dla uzyskiwanych efektów
2,funkcja regulacyjna tzn. cele stanowią gwarancję przeciw nadmiernemu rozbudowaniu środków
3,organizują struktury edukacyjne (organizują programy, metody, zasady, środki)
4,nadają ludzki sens przekazywanej wiedzy (są usytuowane wokół człowieka)
5,mają charakter koordynujący (stanowią szczyt do którego wszystko zmierza)
6,przenoszą w dzień jutrzejszy. Zapewniają trwanie wartości.
7. Proces – (łac.) processus- postęp, postępowanie procedure- postępowanie na przód
Proces- ciąg działań, zmian, które są uporządkowane i wynikające jedne z drugich
Proces wychowania (Wroczyński) – ciągi działań podejmowanych przez wychowawców wobec wychowanków. Działania te są zaplanowane, uhierarchizowane i można ocenić ich skuteczność pedagogiczną w postaci zmian w zachowaniach wychowanków uznawanych przez wychowawców za pożądane.
Proces wychowania (T. Hejnicka- Bezwińska)- w znaczeniu szerokim jest jednym z rodzajów działań, które zmierzają do wywarcia wpływu na innego człowieka, a w znaczeniu wąskim proces wychowania obejmuje te sytuacje , które są celowo organizowane dla dokonania określonych zmian w osobowości wychowanków
Struktura procesu:
- cel
- sytuacje wychowawcze
- doświadczenie
- efekty procesu
wychowania
Cechy procesu wychowania wg R. Miller
- dynamiczność (ulega ciągłym przemianom)
- jest długotrwały (trwa od urodzenia do śmierci)
- jest ciągły
jest ukierunkowany (ma cel i osoby)
8. Ideał wychowania
Opis zintegrowanych cech społeczeństwa bądź jego grup.
Ideał (H. Muszyński) jest postulowanym kształtem dojrzałej osobowości.
Ideał – etapy
1,Cele nadrzędne
- dobro (wychowanie moralne)
- prawda (wychowanie umysłowe)
- piękno (wychowanie estetyczne)
2,Cele kierunkowe
- kształtowanie postaw lub instrumentalne
- rozwijanie zdolności
- dyspozycja osobowości
3,Cele etapowe
- rozwój osobowości
4,Cele operacyjne
-realizowane na zajęciach wychowawczych i dydaktycznych
Ideał wychowania zmienia się wraz ze zmianą rzeczywistości politycznej społecznej, ekonomicznej.
Ideał stanowi efekt myślenia o człowieku.
Pedagodzy, którzy w swoich działaniach wychowawczych opierają się tylko na kulturowym wzorze osobowości nie wychowują (zachodzą tu tylko procesy socjalizacji) inni podejmują wysiłek zrozumienia człowieka dając własną odpowiedź w tej sprawie (ci wychowują)
Wychowanie opiera się na refleksji wychowawcy do przyszłości wychowanka.
9. Metody wychowania
Metoda (methodos) droga
Systematyczne stosowanie sposobów oddziaływań wychowawców na wychowanka w kontakcie bezpośrednim lub pośrednim za pomocą sztuki nauki lub wytworów własnych wychowanka
Problematyka metod wychowania wypływa z przyjętej koncepcji człowieka i ideału wychowania
Metody- funkcja ideałów i celów wychowania . Występuje wiele klasyfikacji metod wychowania, generalnie można przyjąć, że występują:
- metody indywidualne (relacja interpersonalna)
- metody wpływu przez grupę (kiedy wychowanek pośrednio oddziaływuje na wychowawcę dokonując restrukturyzacji pozycji socjometrycznej w grupie zmieniając nastawienia poszczególnych osób w stosunku do danego wychowanka)
Metody grupowe wg Górniewicza
1,kształtowanie norm i wartości grupowych
2,metoda restrukturyzacji
3,metoda kreowania przywództwa grupowego
Cztery grupy metod wg H. Muszyńskiego
1,Metoda wpływu osobistego (rozdającym metody i kary jest wychowawca)
2,Metoda wpływu społecznego (tym kto nagradza lub karze jest grupa społeczna )
3,Metoda wpływu sytuacyjnego (wychowawca– organizator doświadczeń wychowanka)
4Metoda kierowania samowychowaniem (wychowawca)
Muszyński- Metoda to sposób systemowy stosowany przez wychowawcę wobec wychowanka, którego celem jest wywołanie u wychowanka założonej aktywności a który oparty jest na stymulowania wychowawcy poprzez układ nagród i kar.
Metoda ta wychodzi z behawioryzmu
Behawioryzm- koncepcja osobowa zakładająca, że człowiek jest układem reaktywnym funkcjonującym w układzie bodziec- reakcja
Człowiek jest aktywny w każdej sytuacji, która wywołuje u niego stan napięcia nerwowego. Każda sytuacja, która likwiduje lub minimalizuje stan napięcia nerwowego ma dla człowieka wartość nagradzającą, a ta która utrzymuje lub maksymalizuje ma dla człowieka wartość karzącą. Aktywność człowieka jest skierowana na osiąganie maksimum nagród przy minimum strat.
10. Dydaktyka (gr.)didaktico- pouczający
didasko- uczę
ogólna teoria nauczania, uczenia się i samokształcenia
Dydaktyka- jedna z nauk pedagogicznych
Dydaktyka ogólna:
Analiza wszelkiego uczenia się i nauczania organizowanego w sposób systematyczny, świadomy, planowy- analizą wszystkich czynności składających się na proces nauczania, uczenia się.
Proces- zbiór powiązanych ze sobą czynności uczniów i nauczyciela warunkujących się wzajemnie i podporządkowanych relacji wspólnego celu jakim jest wywołanie u dzieci i, młodzieży, dorosłych, pewnych zamierzonych i względni trwałych zmian.
Do głównych zadań dydaktyki zalicza się:
Analizę i opis celu, treści, metod form organizacyjnych i środków, wykrywanie prawidłowości charakterystycznych dla procesu nauczania, uczenia się, oraz ustalenie opartych na nich norm postępowania. Niektóre z zadań dydaktyka realizuje sama, przy pozostałych korzysta z pomocy innych nauk: psychologii, socjologii, logiki, filozofii i innych. Wiele zadań dotyczących celów , treści, zasad, metod, form, środków procesu nauczania- uczenia się rozwiązują także dydaktyki szczegółowe. Czynią to jednak wyłącznie w odniesieniu do poszczególnych przedmiotów, prawidłowości i norm postępowania są to jednak mniej ogólne od tych, które ustala dydaktyka ogólna.
Dydaktyka ogólna zajmuje się również analizą i opisem systemów dydaktycznych charakterystycznych dla szkolnictwa różnych krajów.
Oprócz zadań teoretycznych, dydaktyka ogólna spełnia również ważne zadania praktyczne.
Dotyczą one wskazania czynności, które wykonywane przez nauczyciela mogą prowadzić do przewidywanych i zarazem pożądanych wyników nauczania- uczenia się.
11. Cele kształcenia ogólnego i zawodowego
Cele kształcenia ogólnego
Cele rzeczowe /obiektywne/
1,Opanowanie ogólnej wiedzy o przyrodzie, społeczeństwie, technice sztuce
2,Ogólne przygotowanie do działalności praktycznej- udział w przekształcaniu przyrody, życia społecznego, w zajęciach artystycznych i technicznych.
3,Kształtowanie postaw i naukowych przekonań światopoglądowych
Cele podmiotowe /osobowościowe/
1,Ogólny rozwój sprawności umysłowej i zdolności poznawczych- ze szczególnym uwzględnieniem myślenia oraz uzdolnień twórczych
2,Rozwój potrzeb kulturalnych, motywacji i zainteresowań poznawczych, społecznych, estetycznych i technicznych
3,Wdrążenie do samokształcenia i pracy nad sobą przez całe życie
Cele kształcenia zawodowego
1,opanowanie wiedzy zawodowej z tych dziedzin, które są wspólne dla zawodów objętych danym kierunkiem kształcenia
2,przygotowanie do pracy wytwórczej- praktyczne opanowanie metod, środków i form działania typowych dla danego zawodu i dla zawodów pokrewnych
3,kształtowanie postaw obywatelskich i przekonań naukowych- ze szczególnym uwzględnieniem dziedziny życia związanej z przyszłym zawodem
12. Zasady nauczania, uczenia się
Ogólne normy postępowania dydaktycznego, które określają jak należy realizować cele kształcenia
Zasady nauczania- Cz. Kupusiewicz
- poglądowości
- przystępności w nauce ( stopniowania trudności)
- świadomego i aktywnego udziału w procesie nauczania, uczenia się
- systematyczności
- trwałości wiedzy uczniów
- operatywności wiedzy uczniów
-wiązania teorii z praktyką
Sośnicki- zasady nauczania mogą odnosić się do:
- celów kształcenia
- treści nauczania
- środków dydaktycznych
- procesu dydaktycznego
Zasady nauczania
Normy postępowań dydaktycznych, których przestrzeganie pozwala nauczycielowi zaznajomić uczniów z podstawami usystematyzowanej wiedzy, rozwijać ich zainteresowania i zdolności poznawcze, wpajać im naukowy pogląd na świat oraz wdrażać do samokształcenia.
Tak rozumiane zasady nauczania służą realizacji ogólnych celów kształcenia i obowiązują w pracy różnych typów i szczebli oraz w zakresie różnych przedmiotów nauczania.
Zasada poglądowości (Wolfgang Ratke)
Jej przestrzeganie przez nauczyciela ma się przyczynić do usunięcia z procesu nauczania- uczenia wszelkiego werbalizmu, tj. zastępowanie przedmiotów przez otaczające je, ale często nieznane przez uczniów wyrazy.
Następstwem werbalizmu jest przyswajanie określonych słów, któremu nie towarzyszy zrozumienie ich znaczenia. W rezultacie werbalnego nauczania uczniowie zamiast myśleć samodzielnie i logicznie operują dźwiękami, wyuczonymi na pamięć słowami, które nie są jednak narzędziem rozwoju ich myślenia.
Reguły dydaktyczne
- bezpośrednie poznanie rzeczywistości, tj. poznawanie oparte na obserwacji, pomiarze i różnych innych czynnościach praktycznych, powinno być punktem wyjścia pracy dydaktycznej z uczniami w tych przypadkach gdy nie dysponują oni jeszcze zasobami spostrzeżeń i wyobraźni niezbędnymi do zrozumienia przerabianego na lekcji tematu.
- Aby uczeń mógł zdobyć rzetelną, trwałą, operatywną wiedzę w drodze bezpośredniego poznania określonych rzeczy, zjawisk wydarzeń, procesów należy umiejętnie kierować jego działalnością poznawczą, tzn. dostarczać mu odpowiednich wskazówek , zwracać uwagę na istotne cechy poznawanego przedmiotu.
Zasada przystępności w nauczaniu (stopniowania trudności)
- podobnie jak zasada poglądowości wymaga uwzględnienia właściwości rozwojowych uczniów
- przy doborze materiału nauczyciel musi brać pod uwagę jego przystępność dla uczniów, dostosować metody nauczania do ich poziomu, aby umożliwiały im w maksymalnym stopniu samodzielną pracę zarówno na lekcji jak i podczas zajęć pozalekcyjnych
- w nauczaniu należy przechodzić od tego, co jest dla uczniów bliższe do tego co dalsze
- w nauczaniu należy przechodzić od tego, co jest dla uczniów łatwiejsze do tego co trudniejsze
- w nauczaniu należy przechodzić od tego, co jest dla uczniów znane do tego co nowe i nieznane
- w procesie nauczania- uczenia się należy uwzględnić różnice w tempie pracy i stopniu zaawansowania w nauce poszczególnych uczniów
Zasada świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie nauczania- uczenia się
Właściwa realizacja tej zasady zależy od tego, jaką rolę wyznacza się nauczycielowi pracy dydaktyczno wychowawczej. Ani herbatyzm , ani progresywizm nie stwarzały warunków tej zasadzie
Korzystniejsze warunki stwarza współczesny system dydaktyczny, kładący nacisk na odpowiednie ukierunkowanie tej aktywności jej wykorzystanie do urzeczywistnienia zawartych w programie celów i zadań kształcenia, uwzględniając zarówno potrzeby społeczne i indywidualne każdego ucznia. Nauczyciel powinien umiejętnie kierować działalnością poznawczą uczniów.
Czynności poznawcze uczniów są samodzielne i wyzwalają ich aktywność, gdy wykonują je oni sami, gdy nie są to czynności nawykowe i mechaniczne, lecz nowe dla uczniów organizowane świadomie i celowo.
- nauczyciel powinien starać się poznać indywidualne zainteresowania uczniów i rozwijać je w taki sposób, aby coraz bardziej uwzględniały obiektywne potrzeby społeczeństwa
- nauczyciel powinien stawiać uczniów w sytuacjach wymagających dostrzegania i wyjaśnienia niezgodności między obserwowanymi faktami a posiadaną wiedzą (nauczyć uczniów myśleć można wyłącznie wtedy, kiedy stwarza się sytuacje zmuszające ich do myślenia
- nauczyciel powinien stwarzać warunki sprzyjające wdrążeniu do zespołowych form pracy
Zasada ta wymaga od nauczyciela, aby w żadnym wypadku nie zastępował pracy uczniów własną pracą, a zarazem zgodnie z zasadą przystępności w nauce- umiejętnie stopniował trudności stawianych im zadań.
Zakres zadań powinien być jak najszerszy i powinien obejmować zadania dydaktyczne, służące intelektualnemu rozwojowi uczniów, lecz i wychowawców sprzyjające kształtowaniu pożądanych postaw i zasad współżycia społecznego.
Zasada systematyczności
Systematyczność jest jedną z zasad decydujących w istotny sposób o skuteczności świadomych poczynań ludzi
Szczególną rolę spełnia w procesie nauczania- uczenia się
- istotnym warunkiem systematycznego zaznajomienia uczniów z nowym materiałem jest uprzednie określenie stanu ich wiedzy wyjściowej oraz systematyczne nawiązanie do niej
- ustalenie tzw. merytorycznego środka ciężkości lekcji oraz eksponowanie na jego tle, w powiązaniu z nim pochodnych wobec niego wiadomości i umiejętności (akcentowanie wiadomości najistotniejszych)
- zaznajomienie uczniów z nowymi materiałami wymaga podzielenia danego tematu na punkty i podpunkty, które nauczyciel powinien kolejno omawiać na lekcji
- streszczenia i syntetyzujące powtórzenia powinny być stosowane nie tylko na początku lekcji , gdy zazwyczaj dotyczą materiału zrealizowanego dawniej ale także dla utrwalenia
- w celu wdrążenia uczniów do poprawnego formułowania wypowiedzi zarówno ustnych jak i pisemnych nauczyciele powinni zwracać uwagę na sposób i formę wyrażania myśli przez dzieci i młodzież
- od najmłodszych lat powinno się wdrążać uczniów do pracy samodzielnej oraz stwarzać im możliwość rozwiązywania zadań wymagających dłuższego i systematycznego wysiłku
- zasada ta zaleca również nauczycielowi systematyczne przygotowanie się do zajęć, staranną analizę tematu każdej lekcji, równomierne zadawanie uczniom prac domowych, częste stosowanie sprawdzianów i oceny wyników nauczania
Zasada trwałości wiedzy uczniów
Zapamiętywanie i reprodukcja zależą nie tyko od obiektywnych związków materiału, ale i od stosunku osobnika do tego materiału (np. zainteresowania, znaczenie dla ucznia przyswajalnego materiału)
- przygotowując uczniów do zaznajomienia się z nowym materiałem nauczania musimy odpowiednio ukierunkować ich zainteresowania i wytworzyć pozytywne motywy uczenia się
- zaznajomienie dzieci i młodzieży z nowymi treściami powinno być tak przygotowane pod względem organizacyjnym i dydaktycznym aby uczniowie brali w tym procesie jak najbardziej aktywny udział
- ćwiczenia mające na celu utrwalenie przerobionego materiału można stosować dopiero po sprawdzeniu czy wszyscy uczniowie dobrze zrozumieli ów materiał
- częstość powtórzeń powinna być zgodna z przebiegiem krzywej zapamiętania (liczba powtórzeń powinna stopniowo maleć, ale nie całkowicie zanikać)
- ważną formułą utrwalenia jest systematyzowanie wiadomości połączone z samodzielnym ich odtwarzaniem przez uczniów (zapamiętują ważniejsze fakty)
- nauczyciel powinien wdrążać uczniów do teoretycznej i jeśli to możliwe- empirycznej weryfikacji omawianych praw, zasad i reguł naukowych
Zasada operatywności wiedzy uczniów
Są to reguły akceptując potrzebę wdrążania dzieci i młodzieży do dostrzegania, formułowania i samodzielnego rozwiązania określonych problemów teoretycznych i praktycznych
Dzięki właściwej relacji tych reguł uczniowie poddają wszechstronnej analizie problem z jakim się zetknęli tworzą na tej podstawie hipotezy i jego rozwiązania, uzasadniają je w świetle posiadanej wiedzy, wybierając najlepszą opracowującą plan działania zgodny z wybraną hipotezą i wykonują go a następnie sprawdzają
Zasada wiązania teorii z praktyką
Służy do racjonalnego posługiwania się wiedzą teoretyczną w różnych sytuacjach praktycznych. Znaczny wpływ na realizację wiązania teorii z praktyką mają właściwości psychofizyczne rozwoju uczniów oraz czynności poznawcze.
Zasada ta w nauczaniu stanowi teoretyczną podstawę modelu czynności poznawczych uczniów.
Podstawą tego modelu są
- aktywność poznawcza uczniów szybko wzrasta rozwija się systematycznie, kiedy uczą się posługiwać posiadaną wiedzą przy zdobywaniu nowej wiedzy
- praca poznawcza uczniów wzbogaca się i doskonali gdy w nauczaniu przechodzi się od wykrywania i wyjaśniania praw nauki do zasad techniki
- aktywizowanie działalności poznawczej uczniów sprzyja łączenie poznania z działaniem , wybieranie umiejętności i nawyków umysłowych, łą...
Blackkalia